Copyright 2018 The Associated

Το ρωσικό κεφάλαιο «ανησυχεί» για τις οικονομικές και τεχνολογικές «προκλήσεις» της επόμενης δεκαετίας

Η διαπίστωση ότι η Ρωσία «χρησιμοποιεί καλά "ένα αδύναμο χέρι"» είναι διαδεδομένη μέσα και έξω από τη χώρα, ενώ τα εγχώρια οικονομικά και πολιτικά θεμέλια για την προβολή της Ρωσίας ως παγκόσμιας δύναμης ενδέχεται σταδιακά να φθαρούν.

Αυτός ο - έντονος πλέον - προβληματισμός αποτυπώνεται και αναλύεται στην αρθρογραφία σημαντικών ρωσικών «επιτελείων», όπως είναι η επιθεώρηση - περιοδικό «Russia in Global Affairs». Ενδεικτικό είναι πρόσφατο άρθρο του Σεργκέι Καραγκάνοφ, ακαδημαϊκού και επίτιμου προέδρου του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής και Αμυνας της Ρωσίας, στη στήλη του εκδότη με τίτλο «Προς τα πού να πάμε και με ποιον: Η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας στο κατώφλι της νέας δεκαετίας».

Εκεί σημειώνεται πως, ενώ η Ρωσία εισέρχεται στη νέα δεκαετία με σπουδαία «επιτεύγματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής», οι προκλήσεις που έρχονται απειλούν με επιβράδυνση ή ακόμη και με πισωγύρισμα.

«Η θέση της χώρας στην παγκόσμια σκηνή είναι ασύγκριτα ισχυρότερη από ό,τι πριν μια δεκαετία. Εδώ και 3 - 4 χρόνια έχει ανοίξει ένα "παράθυρο ευκαιρίας", που μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη. Διαφορετικά, ενδέχεται να αποτύχουμε ξανά», διαπιστώνει ο αρθρογράφος και προσθέτει: «Η κύρια πρόκληση είναι προφανής και γνωστή: Εσωτερική στασιμότητα, απουσία εθνικών αναπτυξιακών στόχων και απώλεια της ρωσικής τόλμης».

Οι «εταίροι και αντίπαλοι» της Ρωσίας «ποντάρουν» στην υπόθεση ότι θα γίνει ασθενέστερη οικονομικά και τεχνολογικά (συν τα δημογραφικά προβλήματα), έτσι δεν είναι «διατεθειμένοι να λάβουν υπόψη τα συμφέροντά μας» και ασκούν «πολιτική έντονης πίεσης», π.χ. με την επιβολή κυρώσεων. «Η Ρωσία διαθέτει μικρή αγορά για να προσελκύσει συμμάχους», διαπιστώνει ο Καραγκάνοφ, σημειώνοντας την απαισιοδοξία που επικρατεί στη ρωσική αστική τάξη, ενώ «ο εκνευρισμός στην κοινωνία αυξάνεται και όλο και δυσκολότερα αντισταθμίζεται από τα επιτεύγματα της εξωτερικής πολιτικής ή την προπαγάνδα».

Ιδιαίτερα τονίζεται ο κίνδυνος η Ρωσία να μείνει πίσω επιστημονικά και τεχνολογικά, κάτι που θα θέσει σε κίνδυνο την κυριαρχία της, αλλά και τη στρατιωτική υπεροχή έναντι των ΗΠΑ. Γενικότερα τα ζητήματα των νέων τεχνολογιών εξελίσσονται όλο και πιο έντονα σε ένα πεδίο σφοδρού ανταγωνισμού και με γεωπολιτικές προεκτάσεις.

Ακόμη τίθενται οι σύνθετες τεχνολογικές αντιθέσεις που όλο και περισσότερο απασχολούν τα ιμπεριαλιστικά κέντρα παγκοσμίως. Στη νέα δεκαετία σχηματίζονται στον κόσμο δύο τεχνολογικές, ψηφιακές πλατφόρμες: Μια αμερικανική (δυτική) και μια κινεζική (ανατολική), ενώ οι ρωσικές προσδοκίες για τη δημιουργία μιας τρίτης από κοινού με τους Ευρωπαίους δεν έχουν καρποφορήσει.

Ετσι, η Ρωσία εκτός από ένα πολύ μικρό μέρος κρίσιμων τεχνολογιών, χρησιμοποιεί κυρίως τις δυτικές ψηφιακές πλατφόρμες, «οι οποίες καθίστανται όλο και πιο επικίνδυνες λόγω των αμερικανικών κυρώσεων» και στο άρθρο προτείνεται «να στραφούμε στην πιο φιλική πλατφόρμα της Ανατολής, φροντίζοντας όμως να μην είμαστε πολύ εξαρτημένοι από αυτήν». Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η περσινή απόφαση της ρωσικής κυβέρνησης για δημιουργία «ρωσικού διαδικτύου» μπροστά στον κίνδυνο «η Δύση να αποσυνδέσει τη Ρωσία από το δίκτυο» σε μια φάση όξυνσης της πίεσης και των αντιθέσεων.

Παράλληλα, σημειώνεται η απουσία της Ρωσίας από τις πολιτικές και τις επενδύσεις «κατά της κλιματικής αλλαγής» που «αποκτούν όλο και περισσότερη προσοχή στην παγκόσμια ατζέντα». Η ιμπεριαλιστική κούρσα για τις «πράσινες» επενδύσεις και τις εναλλακτικές μορφές Ενέργειας έχει ξεκινήσει και η Ρωσία «μέχρι σήμερα ήταν παθητική», τονίζει ο Σ. Καραγκάνοφ.

Το σημερινό διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον «απαιτεί από το κράτος να αναζωογονήσει και να αναμορφώσει την οικονομική και κοινωνική πολιτική και να επεξεργαστεί μια ενεργή ιδεολογική πολιτική», τονίζει η ρωσική «δεξαμενή σκέψης», «διαφορετικά, η αποδυνάμωση - ακόμη και η ήττα - στη διεθνή σκηνή είναι πολύ πιθανή».

Στο προσκήνιο μπαίνει το «νέο μείζον εθνικό σχέδιο "Σιβηρία"» που θα επιταχύνει την καπιταλιστική ανάπτυξη όλων των περιοχών της αχανούς και «παρθένας» Σιβηρίας, όχι μόνο της ρωσικής Απω Ανατολής. Επίσης, τονίζεται η ανάγκη να αναπτυχθούν βασικές βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και επιστημονικοί τομείς, όπως και οι υποδομές. Κατά τα άλλα, το κράτος καλείται να πάρει αυστηρά μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, «η οποία καταστέλλει την οικονομική ανάπτυξη και παρενοχλεί τις επιχειρήσεις», και να προχωρήσει τη δικαστική μεταρρύθμιση, για «πιο δίκαιη επιβολή του νόμου και αποτελεσματική προστασία της ιδιοκτησίας».

Εκτός αυτού, η χώρα «στερείται μιας μεγάλης ιδέας» που θα «συνενώσει» την κοινωνία και τη ρωσική αστική τάξη και «χρειάζεται μια σύγχρονη πολιτική "ειρήνης"» που θα συνοδεύεται από «ενεργό περιβαλλοντική πολιτική». Ενα σύνθημα «που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εντός και εκτός Ρωσίας είναι: "Ας σώσουμε την ειρήνη και τη γη μαζί"»...

Σύμφωνα με το άρθρο, τα συνθήματα «ειρήνη, ελευθερία και προστασία της φύσης» θα μπορούσαν «να καλύψουν, τουλάχιστον σε ένα βαθμό, το επικίνδυνο ιδεολογικό κενό εντός της χώρας», ένα κενό «ακόμη πιο επικίνδυνο για τη Ρωσία, η οποία ήταν πάντα πολύ ιδεολογικοποιημένη σε όλη την Ιστορία». Εξάλλου, προσθέτει, «η καταπολέμηση όσων ονειρεύονται άλλη μια επαναστατική αυτοκτονία, θα πρέπει επίσης να βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη»...

Η λεγόμενη στροφή της Ρωσίας προς την Ανατολή, δηλαδή η εντεινόμενη συνεργασία με την Κίνα (αλλά όχι μόνο) έχει αλλάξει σημαντικά και προς όφελός της την ισορροπία εξουσίας στις σχέσεις με τη Δύση και ειδικά την Ευρώπη, κάτω από την ανησυχία «μην πέσει η Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας».

Κι ενώ η Ευρώπη επιδιώκει να μετακινηθεί (ανατολικά) προς το κέντρο, ακόμη κι αν χρειαστεί να πληρώσει γι' αυτό, «η Ρωσία μετατρέπεται τώρα στο κέντρο ενός νέου ευρύτερου ευρασιατικού χώρου ανακτώντας την ευρασιατική ταυτότητα, κάτι ιδιαίτερα ευεργετικό εν μέσω της συνεχούς ανόδου της Ασίας», αναφέρει το άρθρο του «Russia in Global Affairs».

Πάντως, η σχέση με την Κίνα προβληματίζει τη ρωσική αστική τάξη και το κράτος της, ιδιαίτερα όσο παραμένει η μεταξύ τους μεγάλη οικονομική «ψαλίδα», ενώ όλο «κλείνει» στη στρατιωτική υπεροχή.

«Η Κίνα μάς χρειάζεται τώρα. Ομως, καθώς γίνεται οικονομικά και, κυρίως, στρατιωτικά ισχυρότερη, αντικειμενικά ίσως δεν τείνει να υπολογίζει τα συμφέροντά μας. Το Πεκίνο μπορεί να αρχίσει να ακολουθεί μια σκληρότερη πολιτική», γράφει χαρακτηριστικά. Και σε άλλο σημείο: «Η Ρωσία θα πρέπει να επιδιώξει προσεκτική προσέγγιση προς την Κίνα (ήδη έχουμε σχεδόν μια συμμαχία). Είναι σημαντικό να ενσωματωθεί στο σύστημα των ισορροπιών και των θεσμών μέσα στην έννοια της ευρύτερης Ευρασίας. Εάν αυτό δεν λειτουργήσει ή το Πεκίνο δεν είναι διατεθειμένο να το πράξει, μια "ψυχρότητα" είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Αλλά οι φιλικές σχέσεις πρέπει να διατηρηθούν, καθώς η Κίνα είναι ένα ισχυρό πλεονέκτημα».

Το άρθρο προτρέπει ταυτόχρονα να τονίζονται «οι ευρωπαϊκές ρίζες της ρωσικής κουλτούρας» και η επιθυμία για «καλές σχέσεις με τις ευρωπαϊκές χώρες και την ΕΕ», αν και «πραγματική προσέγγιση με την ΕΕ είναι μάλλον απίθανη λόγω της εσωτερικής της κατάστασης». Μάλιστα, η ρωσική κυβέρνηση «θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αλληλεπίδραση με τις χώρες της Νότιας και της Κεντρικής Ευρώπης».

Αντίθετα, «η αποκατάσταση των πολιτικών σχέσεων με το ΝΑΤΟ, όπως υποδηλώνουν κάποιοι υψηλού επιπέδου Ρώσοι, θα ήταν αντιπαραγωγική και επικίνδυνη. Απλώς θα νομιμοποιούσε τη φθίνουσα και εγγενώς ανταγωνιστική συμμαχία».

Ως προς τις ΗΠΑ προτείνεται να συνεχιστεί η σημερινή «πορεία» αποφασιστικής αποτροπής σε συνδυασμό με ετοιμότητα διαπραγμάτευσης «για να μειωθεί η απειλή του πολέμου». «Ενα μικρό "παράθυρο" για λιγότερο αντιπαραθετικές σχέσεις θα ανοίξει μετά τις φετινές αμερικανικές εκλογές. Αλλά πλήρης εξομάλυνση είναι απίθανη για την ώρα», εκτιμά ο αρθρογράφος.

Συνολικά πάντως εκτιμάται πως «οι συνήθεις διεθνείς θεσμοί και καθεστώτα αποδυναμώνονται, ο προστατευτισμός θα ενταθεί ενόψει μιας πιθανής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οικονομική αλληλεξάρτηση θα μετατραπεί σταδιακά από έναν θετικό παράγοντα ανάπτυξης σε παράγοντα ευπάθειας».