Ο σφοδρός ανταγωνισμός ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην Αφρική μεγαλώνει, όσο εντείνεται η δράση διεθνών μονοπωλίων που επιδιώκουν μεγιστοποίηση μεριδίου από τον τεράστιο φυσικό και ορυκτό πλούτο των 55 χωρών της ηπείρου, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο με αυξανόμενες ανάγκες πρώτων υλών και νέου εργατικού δυναμικού.

Η επίσημη έναρξη λειτουργίας της λεγόμενης «Αφρικανικής Ηπειρωτικής Περιοχής Ελεύθερου Εμπορίου» (AfCFTA) από τον περασμένο Ιούλη, που ανοίγει το δρόμο για μία μεγάλη ενιαία αφρικανική αγορά τα επόμενα χρόνια, με συνολική ισχύ 2,5 τρισ. δολαρίων και κατάργηση δασμών στο 90% των προϊόντων και των υπηρεσιών, επιβεβαιώνει τη διάθεση των αστικών τάξεων της περιοχής, μέσω της Αφρικανικής Ενωσης, να εντείνουν το παζάρι με άλλες αστικές τάξεις, οργανισμούς και μονοπωλιακούς ομίλους στις πλάτες των λαών, που από τη δήθεν ...ευημερία που έρχεται, εισπράττουν ένταση της εκμετάλλευσης, φτώχεια, δυστυχία και ξεριζωμό προς αναζήτηση μιας καλύτερης μέρας.

Η δυναμική είσοδος της Κίνας από τα τέλη της δεκαετίας του '90 στην Αφρική έως σήμερα και οι μεγάλες επενδύσεις μονοπωλιακών ομίλων της σε δίκτυα συγκοινωνιών, Ενέργεια, άλλες υποδομές, διάφορα αναπτυξιακά έργα (στη βιομηχανία, στις κατασκευές) αλλά και σε υπηρεσίες Υγείας, Εκπαίδευσης όξυναν τον σφοδρό ανταγωνισμό.

Διευρύνθηκαν έτσι οι αντιθέσεις με τα παλιότερα «αφεντικά» της αφρικανικής ηπείρου, όπως οι ΗΠΑ και οι πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις της ΕΕ, ενώ δημιουργήθηκαν συνθήκες για να μπουν στην περιοχή και άλλοι, αλλά εξίσου φιλόδοξοι, παίκτες, όπως η Ρωσία, η Ινδία, η Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο έντονων ανταγωνισμών πραγματοποιήθηκε στις 27 Φλεβάρη στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας η 10η Σύνοδος των Επιτροπών και Προέδρων Αφρικανικής Ενωσης (ΑΕ) και Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συνοδεία 22 επιτρόπων, μεταξύ των οποίων και ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, προσπάθησε να πείσει τον Αφρικανό ομόλογό της, προεδρεύοντα της ΑΕ, Μούσα Φάκι Μαχάματ, ότι οι Βρυξέλλες θέλουν να ...βοηθήσουν «προσφέροντας προνομιακές προτάσεις, λύσεις και επενδύσεις σε νευραλγικούς τομείς της οικονομίας αφρικανικών χωρών», ενόψει και του μεγάλου «παιχνιδιού» που θα στηθεί με τη δημιουργία Αφρικανικής Κοινής Αγοράς τα επόμενα χρόνια.

Από την πλευρά του, ο Μ. Φάκι Μαχάματ αφού επισήμανε τις εύλογες «πολιτισμικές, πολιτικές και άλλες» διαφορές σε πληθώρα ζητημάτων, τόνισε πως η όποια «συνεργασία, εφεξής, θα γίνει με τους όρους της Αφρικής και όχι της ΕΕ». Είχε προηγηθεί η συνάντηση του προεδρεύοντος της ΑΕ, λίγες μέρες νωρίτερα, με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, ο οποίος επίσης περιόδευσε σε αφρικανικές χώρες προσφέροντας και αυτός «βοήθεια» σε θέματα οικονομικής ανάπτυξης (προφανώς προωθώντας τα συμφέροντα αμερικανικών ομίλων), ενώ οι ΗΠΑ αξιοποιούν και τον λεγόμενο «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και την ενίσχυση της «ασφάλειας στην περιοχή» με αφορμή την έξαρση της δράσης τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» και της «Μπόκο Χαράμ» στη Δυτική Αφρική και στην ευρύτερη περιοχή Σαχέλ.

Στη συνάντηση των επιτρόπων ΑΕ και ΕΕ, που επιδίωξαν την προετοιμασία της διήμερης υπουργικής συνόδου ΑΕ - ΕΕ στις 5 Μάη και της Συνόδου Κορυφής ΑΕ - ΕΕ τον Οκτώβρη του 2020, εκτιμήθηκε η έως τώρα πρόοδος στις προτεραιότητες που έθεσε η Σύνοδος των δύο πλευρών το 2017 στο Αμπιτζάν της Ακτής Ελεφαντοστού. Επικέντρωσαν έτσι στις προσπάθειες τεχνοκρατών και από τις δύο πλευρές στην «ευθυγράμμιση» των θέσεων για:

• Βιώσιμη ανάπτυξη, εμπόριο, επενδύσεις και ψηφιοποίηση της οικονομίας
• Ειρήνη, ασφάλεια και διακυβέρνηση
• Μετανάστευση και κινητικότητα εργαζομένων
• Κλιματική αλλαγή και ανθεκτικές υποδομές

Επιβεβαίωσαν, επίσης, την υποστήριξή τους σε έναν λεγόμενο «πολυπολικό κόσμο», στη βάση του οποίου θα επιχειρούνται η εξεύρεση λύσεων και η αντιμετώπιση «διεθνών προκλήσεων». Η θεωρία περί «πολυπολικού κόσμου», που θα λειτουργεί στη βάση της συναίνεσης, προβάλλεται από διάφορες δυνάμεις στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, ωστόσο γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι όσο κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, οι αστικές τάξεις θα συγκροτούν διάφορες εύθραυστες συμμαχίες, όμως ο ανταγωνισμός και οι αντιπαραθέσεις θα συνυπάρχουν και οι κίνδυνοι να οδηγούνται σε πολεμικές συγκρούσεις, όπως βλέπουμε να συμβαίνει σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Το μεγαλύτερο μέρος των διαβουλεύσεων απασχόλησε ο τομέας της λεγόμενης «Βιώσιμης Ανάπτυξης και Υποδομών», όπου τα ευρωπαϊκά μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στους τομείς κατασκευών, υποδομών, υπηρεσιών, Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ψηφιοποίησης της οικονομίας βλέπουν προοπτική μεγάλης κερδοφορίας ενόψει των ραγδαίων αλλαγών που φέρνει η λεγόμενη «4η βιομηχανική επανάσταση».

Εξυπακούεται πως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαιρέτισε την έναρξη λειτουργίας της λεγόμενης AfCFTA, που περνά στην πρώτη φάση εφαρμογής της μέσω διαπραγματεύσεων που θα επιδιώξουν τη ρύθμιση θεμάτων που αφορούν την πολιτική ανταγωνισμών, πνευματικών δικαιωμάτων και το πρωτόκολλο επενδύσεων. Παράλληλα, οι επιτροπές ΑΕ και ΕΕ συμφώνησαν να δώσουν προτεραιότητα σε στόχους που αφορούν την ανάπτυξη περιφερειακών υποδομών και να υποστηρίξουν τη μεγιστοποίηση συνεργασιών μεταξύ του ιδιωτικού τομέα σε ΕΕ και ΑΕ ενόψει του επόμενου Φόρουμ Επιχειρηματικότητας ΕΕ - ΑΕ. Ιδιαίτερη αναφορά έκαναν επίσης στην προώθηση των συμφερόντων του ιδιωτικού τομέα και στην ενίσχυση της παραγωγικής δυνατότητας σε γεωργία, μεταποίηση και υπηρεσίες. Συμφώνησαν επίσης στην υποστήριξη ενός περιφερειακού και διηπειρωτικού δικτύου ανάπτυξης των μεταφορών και στην προώθηση της ψηφιοποίησης της οικονομίας.

Σε τελική ανακοίνωση που κυκλοφόρησε η ΕΕ, σε συνεννόηση με την ΑΕ, αναφέρεται πως οι δύο πλευρές συμφώνησαν επίσης στη βελτίωση της «εσωτερικής κινητικότητας» εργαζομένων και «άλλων πόρων» μέσω μεταρρυθμίσεων και φορολογικών αλλαγών, με έμφαση στη διαφάνεια και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του «ξεπλύματος» βρώμικου χρήματος.

Κάλεσαν επιπλέον διεθνείς οργανισμούς να βοηθήσουν τις αφρικανικές χώρες να καταφέρουν τον εντοπισμό, την ανάσχεση και την επιστροφή κλεμμένων κεφαλαίων και κρατικών περιουσιακών στοιχείων που υπεξαιρέθηκαν από πρώην ηγέτες, ανώτερους αξιωματούχους κ.ά. (σε συνεργασία με δυτικές ιμπεριαλιστικές χώρες και ξένα μονοπώλια που κατάκλεβαν τον πλούτο δεκάδων αφρικανικών χωρών επί δεκαετίες).

Παράλληλα, διαβεβαίωσαν πως θα εντατικοποιήσουν τη συνεργασία τους ώστε να αναπτύξουν τα προσόντα και τις δεξιότητες των νέων Αφρικανών εργαζομένων σύμφωνα με τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου με σκοπό να απορροφηθούν πιο εύκολα από τις αγορές εργασίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους τομείς της ανάπτυξης των υποδομών και της ψηφιοποίησης της οικονομίας, τη λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», την «πράσινη οικονομία», τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), τη γεωργία και την παραγωγή τροφίμων, τη μεταποίηση, τη βιομηχανική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Επιβεβαίωσαν έτσι την υποστήριξη της «Στρατηγικής Ψηφιακού Μετασχηματισμού για την Αφρική», στο πλαίσιο αποφάσεων για στόχους που προβλέπεται να υλοποιηθούν κατά τη δεκαετία 2020 - 2030.

Η ΑΕ και η ΕΕ αξιοποίησαν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή για να προωθήσουν τα συμφέροντα μονοπωλίων τους για την υλοποίηση μακροπρόθεσμων στόχων που αφορούν την επόμενη δεκαετία και φθάνουν έως το... 2063. Επισήμαναν τις αρνητικές επιπτώσεις σε παραγωγή τροφίμων, υπηρεσίες Υγείας, διαχείριση υδάτινων πόρων, ειρήνη και ασφάλεια. Επιβεβαίωσαν τις «δεσμεύσεις» που ανέλαβαν με τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα και συμφώνησαν στην ανάπτυξη «ενός αποτελεσματικού αφρικανικού ηπειρωτικού δικτύου μεταφορών» για την εξασφάλιση ροής προϊόντων και υπηρεσιών που θα συνδέεται με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό. Ιδιαίτερη αναφορά έκαναν στην Ενιαία Αγορά Αερομεταφορών που είπαν πως θα την στηρίξουν «από κοινού».

Οι δύο Επιτροπές εκτίμησαν την εφαρμογή όσων προβλέπει το μνημόνιο κατανόησης ΕΕ - ΑΕ για ειρήνη, ασφάλεια και διακυβέρνηση, που είχε υπογραφεί το 2018 στο Αμπιτζάν. Συμφώνησαν να εμβαθύνουν στη χρήση διμερών αποτελεσματικών οργάνων πολιτικής ασφάλειας και ανάπτυξης «με πιο στρατηγικό τρόπο». Εύσημα έδωσε η ΕΕ για όσα πέτυχε η ΑΕ το 2019 στη συγκράτηση νέων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη μέσω προγραμμάτων και κινήτρων για επαναπατρισμούς προσφύγων και εκτοπισμένων πληθυσμών (λόγω συγκρούσεων, φτώχειας κ.λπ.). Η ΕΕ εξήρε τη «δέσμη δράσεων» ώστε να γίνει το 2020 χρονιά «Σίγασης των Οπλων» μέσω της δημιουργίας συνθηκών για την ανάπτυξη της Αφρικής. Συμφώνησαν επίσης στην επιτάχυνση «βιώσιμης χρηματοδότησης» σε έργα για την προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας σε Αφρική και Ευρώπη μέσω της αναζωογόνησης του λεγόμενου «Ταμείου Ειρήνης» της ΑΕ και ανταλλαγές με τα σχέδια της ΕΕ για τη δημιουργία «Δομών Ευρωπαϊκής Ειρήνης».

Σε κάθε περίπτωση είναι φανερό πως τα ευχολόγια και τα προγράμματα δράσης ΑΕ και ΕΕ θα επηρεαστούν από τον εντεινόμενο σφοδρό ανταγωνισμό μεταξύ ισχυρών ανταγωνιστικών ιμπεριαλιστικών κέντρων (βλέπε Κίνα, ΗΠΑ, Ρωσία κ.ά.). Το βέβαιο είναι ότι η όποια καπιταλιστική ανάπτυξη προκύψει θα είναι με κριτήριο την κερδοφορία των λίγων ομίλων, δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις τεράστιες ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων των 55 χωρών της «μαύρης ηπείρου». Για να μπορέσουν να αξιοποιηθούν οι τεράστιοι πόροι της περιοχής, οι μεγάλες δυνατότητες που υπάρχουν υπέρ των εργαζομένων, να μείνουν στον τόπο τους και να αναπτυχθεί η αμοιβαία συνεργασία με άλλες χώρες απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σύγκρουση με την εξουσία του κεφαλαίου σε κάθε χώρα.