Η κούρσα του ανταγωνισμού μεταξύ κρατών και φαρμακευτικών επιχειρηματικών ομίλων για την ανάπτυξη εμβολίου και θεραπείας κατά του νέου κορονοϊού Covid-19 φαινομενικά «τραβάει μπροστά» την επιστήμη. Στην πραγματικότητα, το κυνήγι του κέρδους όχι μόνο δεν αποτελεί «κινητήρια δύναμη» της προόδου, αντίθετα η επιστημονική έρευνα μαζί με τους καρπούς της φρενάρονται σημαντικά.

Σήμερα πάνω από 40 ερευνητικές ομάδες (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Γερμανία κ.ά.) εργάζονται για την ανάπτυξη εμβολίου και αντιικών φαρμάκων, μέσω «συμπράξεων» κρατών και επιχειρηματικών ομίλων. Δηλαδή, με έρευνα που χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους και θα την καρπωθούν οι φαρμακοβιομηχανίες, πουλώντας εμβόλιο και φάρμακα (όπως π.χ. η «συνεργασία» των ομίλων «Johnson & Johnson» και «Sanofi» με την αρχή βιοϊατρικής έρευνας της αμερικανικής κυβέρνησης).

Στο μεταξύ, η αμερικανική βιομηχανία σκευασμάτων βιοτεχνολογίας «Novavax Inc» ανακοίνωσε την Τετάρτη πως έχει αναπτύξει ένα νέο υποψήφιο εμβόλιο για τον κορονοϊό και θα ξεκινήσει τις δοκιμές σε ανθρώπους στα μέσα Μάη. Την επόμενη μέρα, η γερμανική «CureVac» δήλωσε πως θα παραλείψει την τρίτη φάση κλινικών δοκιμών, ξεκινώντας τις δοκιμές σε άνθρωπο από το καλοκαίρι με στόχο το εμβόλιο να είναι έτοιμο τον Σεπτέμβρη.

Επίσης, αναμένονται τα αποτελέσματα ενός «πολλά υποσχόμενου» αντιικού σκευάσματος της εταιρείας «Gilead Sciences», του remdesivir, όπου το 80% του κόστους ανάπτυξης και παραγωγής θα αναλάβει η υπηρεσία βιοϊατρικής προηγμένης έρευνας και ανάπτυξης των ΗΠΑ (BARDA) με χρήματα των φορολογουμένων και μάλιστα δίνοντας στις εταιρείες «πνευματικά δικαιώματα» και ελευθερία να καθορίσουν τις τιμές πώλησης...

Το γεγονός ότι στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής ο μόνος τρόπος για ένα εμβόλιο να βγει από το εργαστήριο είναι να παραχθεί μαζικά και να πωληθεί από μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες αποτελεί «σημαντική πρόκληση για την ανάπτυξη εμβολίων που σώζουν ζωές», εξηγούν οι επιστήμονες. Στο παρελθόν έχει συμβεί (π.χ. στις ΗΠΑ) μεγάλοι όμιλοι να αρνούνται να πουλήσουν στις κυβερνήσεις εκατομμύρια δόσεις εμβολίων που είχαν παραγάγει, ζητώντας τα κράτη να αναλάβουν πλήρως την ευθύνη σε περίπτωση παρενεργειών και εκβιάζοντας για υψηλές τιμές πώλησης.

Οι εκ φύσεως προτεραιότητες των φαρμακοβιομηχανιών (κερδοφορία, πατέντα κ.λπ.) ουσιαστικά εμποδίζουν την επιστήμη να κινηθεί γρήγορα για να αναπτυχθούν και να διανεμηθούν αποτελεσματικά εμβόλια όταν εμφανιστεί ένας νέος ιός. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που ένα εμβόλιο δεν βγήκε ποτέ από το εργαστήριο «στην αγορά» ή η έρευνα για μελλοντικές επιδημίες σταμάτησε, επειδή δεν συνέφερε τις εταιρείες.

Οι επιδημίες άλλων ιών - SARS, MERS, «Zika», «Ebola» - προκάλεσαν αντίστοιχες «κούρσες» ανταγωνισμού για εμβόλιο, αλλά τελικά δεν υπήρξε επιχειρηματικό κίνητρο για δοκιμές και παραγωγή τους. Μόνο στην περίπτωση του «Ebola» που ξέσπασε το 2014 και σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην Αφρική, τελικά κυκλοφόρησε εμβόλιο μόλις το 2019, κι αυτό χάρη σε δωρεές, κρατικές επιχορηγήσεις και επιμονή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) που έβλεπε «κινδύνους για την ανάπτυξη»...

Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν ενδιαφέρονται για εμβόλια που θα εξαλείψουν έναν ιό και στη συνέχεια δεν θα πωλούνται κάθε χρόνο για πάντα. Για παράδειγμα, το 2016 το ερευνητικό κέντρο «Baylor College of Medicine» ανέπτυξε υποψήφιο εμβόλιο για τον κορονοϊό SARS, αλλά «το επιχειρηματικό ενδιαφέρον ήταν ουσιαστικά εξαφανισμένο», εξηγεί ο Πίτερ Χότεζ του «Baylor».

Μετά την εξάλειψη των SARS και MERS, οι επιστημονικές έρευνες ουσιαστικά σταμάτησαν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος. Ο Τζέισον Σβαρτζ, καθηγητής της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Γέιλ, επισήμανε τον περασμένο μήνα πως «αν δεν είχε εγκαταλειφθεί το πρόγραμμα έρευνας για τον SARS, θα είχαμε πολύ περισσότερα από αυτό το θεμελιώδες έργο ώστε να τα εφαρμόσουμε σ' αυτόν τον νέο, παρόμοιο κορονοϊό».

Η ερευνητική πρόοδος φρεναρίστηκε, παρότι μετά την εμφάνιση των MERS και SARS «ήταν σαφές ότι οι κορονοϊοί θα αποτελούσαν απειλή», λέει ο Μπάρνεϊ Γκρέιαμ, αναπληρωτής διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Εμβολίων στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID) των ΗΠΑ.

Οταν στο «Baylor» άρχισαν να παρακολουθούν τον Covid-19 στις αρχές Γενάρη, συνειδητοποίησαν ότι μπορεί να υπάρξει νέα χρήση για το εμβόλιό τους, καθώς SARS και Covid - 19 είναι «κατά περίπου 80% παρόμοιοι». Ιδανικά «θα είχαμε ένα εμβόλιο κορονοϊού έτοιμο εγκαίρως για αυτή την πανδημία και θα υπήρχε μια διαδικασία για να δοκιμαστεί», σημειώνει ο Χότεζ και προσθέτει: «Τώρα που έχουμε όλη αυτήν την τεχνολογία, θεωρητικά, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να κάνουμε ένα εμβόλιο ως απάντηση σε μια επικείμενη πανδημική απειλή».

Μετά το ξέσπασμα του «Ebola» και την άρνηση των φαρμακοβιομηχανιών να κυκλοφορήσουν εμβόλιο, ιδρύθηκε το 2017 ο Συνασπισμός Καινοτομιών Επιδημιολογικής Ετοιμότητας (CEPI), με έδρα στη Νορβηγία και χρηματοδότηση από κυβερνήσεις και ιδρύματα (Ιαπωνία, ΗΠΑ, Γερμανία, Καναδάς, Αυστραλία, Νορβηγία, Ιδρυμα «Bill & Melinda Gates» κ.ά.). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε κατάλογο παθογόνων προτείνοντας να αναπτυχθούν εμβόλια, αλλά οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν έδειξαν ενδιαφέρον, καθώς τα κρούσματα ήταν σε Αφρική και Ασία, όπου είχαν καταλήξει ότι οι οικονομικές αποδόσεις ήταν πολύ μικρές για να δικαιολογήσουν οποιαδήποτε επένδυση.

Στόχος του CEPI είναι να διατηρήσει την έρευνα για πιθανές επιδημίες, ακόμη κι όταν δεν υπάρχει εστία, για ταχεία ανάπτυξη εμβολίων στην αντιμετώπιση νέων επιδημιών, ή ανάπτυξη θεραπειών που θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σε πολλαπλές παραλλαγές ενός ιού. Φυσικά τέτοιοι οργανισμοί δεν μπορούν (και δεν θέλουν) να παρακάμψουν την καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής, η οποία φρενάρει αντικειμενικά την πρόοδο. Καμιά φαρμακοβιομηχανία (ανάμεσά τους οι «Johnson & Johnson», «Pfizer», «Takeda»),δεν συμφώνησε να γίνει «εταίρος» του CEPI στην έρευνα και παραγωγή εμβολίων για μια επιδημία που ενδεχομένως να μην ξεσπάσει ποτέ, χωρίς εγγυήσεις κερδοφορίας και χωρίς να κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα στην έρευνα.