Σοβαρές ανακατατάξεις στον τομέα των αερομεταφορών μεταξύ των μεγαλύτερων ομίλων του χώρου, καθώς και περαιτέρω όξυνση του ανταγωνισμού, προκαλούν η πανδημία του κορονοϊού και ο επακόλουθος περιορισμός των πτήσεων σε όλη την Ευρώπη. Αυτή την περίοδο τα κράτη παρεμβαίνουν για να διασώσουν τις εταιρείες αερομεταφορών και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «χαλαρώνει» τη μέχρι πρόσφατα «αυστηρή» νομοθεσία της για την παροχή κρατικών εγγυήσεων, τονίζοντας βέβαια, όπως και με τα μέτρα στήριξης των υπόλοιπων τομέων και κλάδων της οικονομίας, ότι το κύριο βάρος θα επωμιστούν οι κρατικοί προϋπολογισμοί και όχι ο κεντρικός προϋπολογισμός της ΕΕ, ενώ σε κάθε περίπτωση το «μπιλιετάκι» θα πάει στους λαούς. Την ίδια στιγμή, όπως αποκάλυψε και κατήγγειλε η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ, δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι στον τομέα των αερομεταφορών σε όλη την Ευρώπη πετιούνται στο δρόμο ή βρίσκονται λίγο πριν την απόλυση.

Επιβεβαιώνεται έτσι για άλλη μια φορά ότι όταν το απαιτούν οι συνθήκες, η κρατική παρέμβαση έρχεται να διασώσει τους ιδιωτικούς μονοπωλιακούς ομίλους παρέχοντας αφειδώς δημόσιο χρήμα και φορτώνοντας στις πλάτες των εργαζομένων την κρίση, όπως όλα τα προηγούμενα χρόνια φόρτωσαν στις πλάτες τους - με την εντατικοποίηση που έσπασε κόκαλα, τους μισθούς πείνας και τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων - την «απογείωση» των κερδών τους.

Μόλις πριν από λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη μεγαλύτερη μέχρι στιγμής παροχή ενίσχυσης, στην «Air France» από το γαλλικό κράτος, ύψους 7 δισ. ευρώ, υπό τη μορφή εγγυήσεων στα δάνεια της εταιρείας αλλά και άμεσης παροχής ρευστότητας, για να περιορίσει τις επιπτώσεις που προκάλεσαν η πανδημία και ο σχεδόν πλήρης περιορισμός πτήσεων. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα πακέτα διάσωσης που χορηγούνται σε ευρωπαϊκή αεροπορική εταιρεία, σε μια περίοδο που στις ΗΠΑ ήδη «τρέχει» ανάλογο κρατικό πρόγραμμα στήριξης του τομέα των αερομεταφορών, αρχικού προϋπολογισμού 60 δισ. ευρώ, όπως θα δούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.

Η «Air France» είναι μία από τις μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρείες του κόσμου, με στόλο που ξεπερνά τα 300 αεροσκάφη, και αποτελεί μέρος του ομίλου «Air France - KLM Group», όπου Γαλλία και Ολλανδία διατηρούν από 14% αντίστοιχα, μετά τη συγχώνευση των δύο εταιρειών το 2004. Το πακέτο στήριξης προβλέπει την παροχή εγγυήσεων εξαετούς διάρκειας για το 90% των δανειακών υποχρεώσεων της εταιρείας και ύψους μέχρι 4 δισ. ευρώ, ενώ επιπλέον θα χορηγηθούν απευθείας 3 δισ. ευρώ υπό τη μορφή δανείου με ευνοϊκούς όρους.

Και στην Ολλανδία όμως ετοιμάζεται ανάλογο πακέτο διάσωσης προς την «KLM». Τα σχετικά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι η παρέμβαση του ολλανδικού κράτους θα κινηθεί από 2 έως 4 δισ. ευρώ, αφού κάτι τέτοιο κρίνεται απαραίτητο για να μη βάλει ο αεροπορικός κολοσσός «λουκέτο» το αμέσως επόμενο διάστημα. Πάντως ακόμα κι αυτά τα κονδύλια θεωρούνται αρκετά μόνο υπό τα σημερινά δεδομένα, δίχως να είναι κανείς σε θέση να πει τι ακριβώς θα επακολουθήσει. Οπως ανέφερε χαρακτηριστικά σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ο υπουργός Οικονομικών της χώρας, Wopke Hoekstra, «αυτή τη στιγμή η εταιρεία μπορεί να συνεχίσει τη λειτουργία της για λίγες ακόμα βδομάδες, αλλά με το 90% του στόλου της καθηλωμένο, το τέλος θα αρχίσει σύντομα να γίνεται ορατό. Με την υποστήριξη που θα λάβει η επιχείρηση θα μπορέσει να συνεχίσει τη λειτουργία της για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Αυτή είναι η καλύτερη πρόβλεψη που μπορώ να κάνω, αλλά δεν μπορώ να προβλέψω επακριβώς πώς θα είναι το μέλλον».

Πολύ κοντά σε συμφωνία με τη γερμανική κυβέρνηση για τη λήψη ενίσχυσης έως και 10 δισ. ευρώ βρίσκεται ο όμιλος της «Lufthansa». Την ίδια στιγμή οι θυγατρικές της, Ελβετικές και Αυστριακές Αερογραμμές, έχουν συμφωνήσει για τη λήψη βοήθειας 1,2 δισ. ευρώ και 767 εκατ. ευρώ από το ελβετικό και το αυστριακό κράτος αντίστοιχα. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα του γερμανικού Τύπου, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της γερμανικής κυβέρνησης και της διοίκησης της εταιρείας αφορούν και το ενδεχόμενο ανάληψης του 25% του ομίλου από το γερμανικό κράτος σε αντάλλαγμα για την παροχή βοήθειας, ενδεχόμενο που προς το παρόν δεν φαίνεται να βρίσκει σύμφωνη τη διοίκηση της εταιρείας.

Ανάλογη παροχή ενίσχυσης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας εγκρίθηκε από το σουηδικό κράτος προς τις Σκανδιναβικές Αερογραμμές (SAS), ύψους 137 εκατ. ευρώ, όπως ανακοινώθηκε στα τέλη Απρίλη. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι κυβερνήσεις σε Ιταλία - στις 16 Μάρτη ανακοίνωσε την πρόθεσή της να «επανεθνικοποιήσει» την «Alitalia» - και Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έχει χορηγηθεί ρευστότητα 600 εκατ. λιρών στην «Easyjet» ενώ πολύ μεγαλύτερη χρηματοδότηση ετοιμάζεται για την «British Airlines», το ύψος της οποίας μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 7,5 δισ. λίρες.

Στην Ελλάδα ακόμα δεν έχει γίνει γνωστό πόση και τι είδους ενίσχυση θα λάβει η εγχώρια «Aegean», αλλά θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα υπάρξει χρηματοδότησή της, και μάλιστα υψηλή. Οι πρώτες πληροφορίες αναφέρουν ότι είναι έτοιμη «γραμμή χρηματοδότησης» άνω των 120 εκατ. ευρώ, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με την ΠΝΠ της 13ης Απρίλη η κυβέρνηση επέτρεψε στην εταιρεία να μην αποζημιώσει τους επιβάτες που είχαν ήδη πληρώσει εισιτήρια για διάφορους προορισμούς.

«Κερασάκι στην τούρτα» της προσπάθειας να θωρακιστούν τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων στον κλάδο είναι οι κατευθύνσεις της Κομισιόν την Τετάρτη για το άνοιγμα των μεταφορών. Ανάμεσα στα άλλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε δεκτό το αίτημα για γεμάτες πτήσεις, παραβιάζοντας και τα πιο στοιχειώδη μέτρα υγιεινής δηλαδή, και νομιμοποίησε τις απαράδεκτες πρακτικές με την έκδοση κουπονιών αντί αποζημίωσης των επιβατών για τις ακυρωμένες πτήσεις. Είχε προηγηθεί η τροποποίηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού με την οποία οι εταιρείες αερομεταφορών θα διατηρήσουν τις «χρονοθυρίδες» τους στα αεροδρόμια της ΕΕ μέχρι τέλη Οκτώβρη, ανεξάρτητα από το χρόνο χρήσης τους.

Αυτά με το βλέμμα και στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, και ενώ τα κρατικά πακέτα διάσωσης των αεροπορικών εταιρειών δεν αποτελούν βέβαια ευρωπαϊκή πρωτοτυπία. Αντίθετα, μια σειρά κρατών σε όλο τον κόσμο ετοιμάζονται να παράσχουν ανάλογες δανειακές εγγυήσεις αλλά και άμεση ρευστότητα στους δικούς τους αεροπορικούς ομίλους, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Αυστραλία, η Βραζιλία, το Κατάρ κ.ά.

Ειδική σημασία έχει φυσικά η παροχή ενίσχυσης του αμερικανικού κράτους προς τον τομέα των αερομεταφορών και τη βιομηχανία, με δεδομένο τον σφοδρό ανταγωνισμό μεταξύ των αμερικανικών και ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών. Στις 27 Μάρτη, μεταξύ άλλων μέτρων «στήριξης της οικονομίας», ανακοινώθηκε ότι το αμερικανικό κράτος διαθέτει συνολικά 61 δισ. δολάρια για τις αερομεταφορές, υπό τη μορφή άμεσων ενισχύσεων, ευνοϊκών δανείων και φοροαπαλλαγών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι «Delta Air Lines» θα λάβουν 5,4 δισ. δολάρια σε άμεση ρευστότητα, με τα σχετικά δημοσιεύματα να αναφέρουν ότι θα αιτηθεί τη λήψη επιπλέον 4,6 δισ. Οι δε «American Airlines» θα λάβουν 5,8 δισ. και ετοιμάζονται να αιτηθούν άλλα 4,8 δισ.

Με τα δεδομένα αυτά, γίνεται φανερό ότι η «επόμενη μέρα» στην αγορά των αερομεταφορών δεν θα είναι ίδια με τη σημερινή. Ορισμένοι αεροπορικοί όμιλοι θα λάβουν πολύ υψηλότερη χρηματοδότηση σε σχέση με άλλους ανταγωνιστές τους, αναλόγως της οικονομικής ισχύος κάθε κράτους, και φυσικά θα δημιουργηθούν ακόμα πιο ευνοϊκές συνθήκες για εξαγορές και συγχωνεύσεις, εν τέλει για περαιτέρω συγκέντρωση του τομέα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι εργαζόμενοι στο χώρο θα πληρώσουν πρώτοι το «μάρμαρο», αφού ήδη μετρούν χιλιάδες απολύσεις και έπεται συνέχεια.