Πώς γίνεται ένας χώρος που συγκεντρώνει μόνος του όλα τα στοιχεία ενός μνημείου να «συμβιώνει» με αντικείμενα και έργα τέχνης δίχως το ένα να εισχωρεί στο ζωτικό χώρο του άλλου, αλλά αναδεικνύοντας καθένα τη μοναδικότητά του;

Η Κέρκυρα σε λίγο καιρό θα είναι έτοιμη να δώσει ένα δείγμα αυτής της... ευτυχισμένης συμβίωσης, στην έπαυλη του Μον Ρεπό, όπου ήδη έχει ετοιμαστεί και εγκριθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το εκθεσιακό πρόγραμμα, και στο Παλάτι των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, όπου θα επανεκτεθεί η μοναδική συλλογή του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης.

Τι ήταν αυτό που οδήγησε την Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Κέρκυρας να διαμορφώσει την έπαυλη στο κτήμα του Μον Ρεπό σε εκθεσιακό χώρο; Κατ' αρχάς το γεγονός ότι το ίδιο το κτίριο είναι αρχιτεκτονικά σημαντικό και ενδεικτικό του αποικιακού ρυθμού, αλλά και συνδεδεμένο με τη νεότερη ιστορία του νησιού από την εποχή της Αγγλοκρατίας, αφού αποτελούσε τη θερινή κατοικία των αρμοστών (κτίστηκε το 1826), μέχρι την εποχή της βασιλείας όπου ήταν τα θερινά ανάκτορα και αργότερα, στη διάρκεια της Κατοχής, που χρησιμοποιήθηκε ως θερινή κατοικία του Ιταλού πολιτικού διοικητή των Ιονίων Νήσων. Η ιστορία του κτήματος φτάνει μέχρι τις μέρες μας, αφού χρειάστηκαν πολλοί δικαστικοί αγώνες και κινητοποιήσεις για να περιέλθει ο χώρος στο δημόσιο και στη δικαιοδοσία του Δήμου Κερκυραίων.

Το Μον Ρεπό όμως συμπίπτει με το κέντρο της Παλαιόπολης, δηλαδή της αρχαίας πόλης, συνορεύει με τη Ρωμαϊκή Παλαιόπολη και η έπαυλη απέχει λίγα μέτρα από το μοναδικό σωζόμενο αρχαιολογικό χώρο, το ναό του Καρδακίου (6ος αι. π.Χ.). Και είναι ο μοναδικός σωζόμενος γιατί, όπως μας λέει η προϊσταμένη της Εφορείας, Αγλαΐα Καραμάνου, «το αρχαίο υλικό ήταν κυρίως ο πωρόλιθος, εξαιρετικά ευπαθής, που γινόταν ακόμα περισσότερο λόγω του υγρού κλίματος της Κέρκυρας. Δεν είναι τυχαίο που όλες σχεδόν οι ανωδομές έχουν εξαφανιστεί».

Ετσι, η λειτουργία της έπαυλης ως μουσείου στην πραγματικότητα συνδέει τη νεότερη Κέρκυρα με την αρχαία πόλη και δημιουργεί μια ενότητα που συνδέει και αποδίδει με εύληπτο τρόπο την ιστορία από την αρχαιότητα μέχρι την Ελλάδα του Β` Παγκοσμίου Πολέμου. Ο επισκέπτης, περπατώντας σε ένα ειδυλλιακό φυσικό τοπίο, θα περνάει από τα ιερά της αρχαιότητας, θα φτάνει στις κατασκευές της αποικιοκρατίας και της μοναρχίας και θα περιεργάζεται χρηστικά αντικείμενα και έργα τέχνης που αποτυπώνουν το πνεύμα κάθε εποχής. Η κ. Αγλαΐα Καραμάνου επισημαίνει ότι «η έκθεση θα είναι ευχάριστη και ανάλαφρη με μικρές θεματικές ενότητες, ώστε να μη χάνεται το ίδιο το κτίριο».

Ο πρώτος όροφος θα φιλοξενεί αντικείμενα και έπιπλα του 19ου αιώνα. Στο δεύτερο όροφο θα αναπτυχθούν τέσσερις εκθεσιακές ενότητες με θέμα τα Λιμάνια, την Αρχαία Αγορά, τα Αρχαία Λουτρά, τα Ιερά και την Κέρκυρα των Χριστιανικών Χρόνων. Η έπαυλη έχει ήδη αποκατασταθεί, ενώ η οργάνωση της έκθεσης, που ετοιμάζεται από ομάδα αρχαιολόγων της Εφορείας, αναμένεται να ενταχθεί στο Γ` ΚΠΣ.

Ενα άλλο κτίριο, κατασκευή της Αγγλοκρατίας και εξαιρετικό δείγμα της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, το παλάτι των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου. Δεσπόζει στο κέντρο της πόλης, στο βόρειο άκρο της πλατείας Σπιανάδα. Εργο του Αγγλου αρχιτέκτονα Γουίτμορ, που ολοκληρώθηκε το 1823, φιλοξενούσε τον εκάστοτε Αγγλο αρμοστή, στέγασε την Ιόνια Γερουσία και το Ιπποτικό Τάγμα των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου και μετά την ένωση του νησιού με την Ελλάδα (1864) έγινε κατοικία της βασιλικής οικογένειας. Από το 1913 μέχρι το 1992 στέγασε το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης. Η λειτουργία του διεκόπη προκειμένου να αποκατασταθεί το κτίριο, που, όπως χαρακτηριστικά μας είπε η προϊσταμένη της Εφορείας, «σχεδόν κατέρρεε και είχε απόλυτη ανάγκη επεμβάσεων». Η Σύνοδος Κορυφής το 1994 παρέτεινε την περίοδο μη λειτουργίας αφού αμέσως μετά τη λήξη της άρχισαν οι εργασίες αποξήλωσης των προσθηκών που είχαν γίνει το κτίριο. Εως το 1997 που ολοκληρώθηκαν οι εργασίες τα 11.500 αντικείμενα των συλλογών του μουσείου φυλάσσονταν στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικά έργα της Απω Ανατολής που προέρχονται από την Κίνα, την Ιαπωνία, την Ινδία, την Κορέα, το Πακιστάν, το Νεπάλ, το Θιβέτ και αποκτήθηκαν ύστερα από δωρεές. Μόνο η συλλογή που δώρισε το 1919 ο Γ. Μάνος απαριθμεί 10.000 αντικείμενα, ενώ το 1974 ο Ν. Χατζηβασιλείου (πρέσβης στην Ινδία την περίοδο 1954-'62) δώρισε στο μουσείο συλλογή με 450 αντικείμενα. Μικρότερες ήταν οι συλλογές που δώρισαν οι Ιορδάνης Σινιόσογλου το 1952 και Πέτρος Αλμανάκος το 1969. Μικροτεχνία, ζωγραφική, πορσελάνες, υφάσματα, ξυλογραφία. «Μόνο τα έργα ξυλογραφίας», λέει η Αγλ. Καραμάνου, «είναι 4.500, αντιπροσωπευτικά της εξέλιξης της τέχνης μέχρι το 18ο αιώνα».

Το 1997 ανοίχτηκαν τα κιβώτια και μόνο λίγα από τα αντικείμενα επανατοποθετήθηκαν στις παλιές προθήκες μέχρι να βρεθεί χρηματοδότηση για την επανέκθεση των συλλογών, η οποία ετοιμάζεται από την Εφορεία. Ωστόσο, προκειμένου να ανοίξει ο χώρος για το κοινό και να αξιοποιηθεί το μοναδικής αρχαιολογικής, ιστορικής και πολιτισμικής σημασίας υλικό του, προετοιμάζονται περιοδικές εκθέσεις με αντικείμενο κυρίως την Ιαπωνική Τέχνη.

Το πρόγραμμα της περιοδικής έκθεσης, που θα γίνει στο ισόγειο, για την Ιαπωνική Τέχνη της περιόδου του Εντο (1615 - 1868) είναι έτοιμο. Η έκθεση θα αναπτυχθεί σε τρεις αίθουσες και έξι ενότητες, μέσα από τις οποίες θα αναδεικνύεται η επιρροή της αστικής τάξης εκείνη την περίοδο με επίκεντρο την πόλη, αφού «Εντο» ονομαζόταν το σημερινό Τόκιο. Στο μέλλον και όταν ανοίξουν οι μόνιμες εκθέσεις του μουσείου η περίοδος Εντο θα αναπτυχθεί με την παρουσίαση όλων των αντικειμένων της συλλογής σε πέντε συνολικά αίθουσες. Στις έξι ενότητες του εκθεσιακού προγράμματος για την περίοδο Εντο οι προθήκες θα φιλοξενήσουν πορσελάνες, γλυπτά και χάλκινα αντικείμενα, μάσκες θεάτρου, σύνεργα ταξιδιού και γραφής, ξυλογραφίες με πρόσωπα γυναικών, κιμονό, διακοσμητικά αντικείμενα ένδυσης, καθώς και αντικείμενα της τελετής τσαγιού με αναπαράσταση στο χώρο.

Οσο για τα υπόλοιπα, χιλιάδες έργα, η Εφορεία σκοπεύει να εκθέσει όσο το δυνατόν περισσότερα, οργανώνοντας τακτικές περιοδικές εκθέσεις πέρα από τη μόνιμη. Αλλωστε, σημειώνει η συνομιλήτριά μας, «αντικείμενα όπως οι ξυλογραφίες και τα έργα ζωγραφικής είναι προτιμότερο να εκτίθενται περιοδικά, δεδομένου ότι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και χρειάζονται προσοχή». Και αναφερόμενη στην κατάσταση διατήρησης του υλικού και στη συντήρησή τους επισημαίνει, ότι «υλικά όπως η λάκα και το χαρτί απαιτούν προσοχή στη φύλαξή τους, στην έκθεσή τους και στη συντήρησή τους». Αυτό σημαίνει ότι το μουσείο πρέπει να φροντίσει για τη δημιουργία ανάλογων υποδομών. Ευελπιστώντας η Εφορεία ότι η επανέκθεση θα χρηματοδοτηθεί από τα κονδύλια του Γ` ΚΠΣ πιστεύει ότι με αυτά θα οργανωθεί και η εργαστηριακή υποδομή. Πάντως η εποχή της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας δημιούργησε στο κτίριο πολλά προβλήματα, αλλά άφησε συστήματα κλιματισμού και αφύγρανσης.