Σωρεία νομοθετικών πρωτοβουλιών για τη διαμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας των ψηφιακών υπηρεσιών έλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) στα τέλη του προηγούμενου μήνα, φέρνοντας προς ψήφιση εκθέσεις οι οποίες υπηρετούν την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων της ΕΕ που δραστηριοποιούνται σε τομείς του διαδικτύου, όπως το ψηφιακό εμπόριο.

Οι εκθέσεις αυτές τοποθετούνται πάνω στην αναμενόμενη πρόταση της Επιτροπής για δέσμη μέτρων για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ή αλλιώς «νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες» (DSA). Επιδιώκουν μεταξύ άλλων να περιορίσουν την κυριαρχία των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων της ψηφιακής οικονομίας των ΗΠΑ, τους οποίους χαρακτηρίζουν «συστημικούς φορείς», και να ενισχύσουν τη θέση των αντίστοιχων ευρωπαϊκών, αλλά και να μεγαλώσουν τον όγκο ηλεκτρονικού εμπορίου και ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Ο DSA είναι ο ένας από τους δύο σημαντικότερους νόμους της ΕΕ, μαζί με αυτόν για το κλίμα, καθώς μαζί οι τομείς της «πράσινης» και της ψηφιακής οικονομίας αποτελούν τους δύο πυλώνες στους οποίους η ΕΕ επιδιώκει να στηρίξει την καπιταλιστική ανάπτυξη, ανοίγοντας τομείς και οικονομικές δραστηριότητες γρήγορης και μεγάλης κερδοφορίας για τα ευρωπαϊκά μονοπώλια, ενισχύοντας ταυτόχρονα τις θέσεις τους στον παγκόσμιο μονοπωλιακό ανταγωνισμό, απέναντι σε άλλους ομίλους, ιδίως αυτούς των ΗΠΑ, Ινδίας, Κίνας.

Η πρώτη έκθεση συστάσεων προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελεί το γενικό πλαίσιο των κατευθύνσεων, με κριτήριο τα συμφέροντα των μονοπωλίων που δραστηριοποιούνται ή σχεδιάζουν να δραστηριοποιηθούν στον κλάδο.

Δρομολογώντας επιμέρους πλευρές που απασχολούν τους επιχειρηματικούς ομίλους για ρύθμιση από την ΕΕ και τις κυβερνήσεις, ώστε να εξελιχθούν απρόσκοπτα και χωρίς κινδύνους οι σχετικές δραστηριότητές τους, διαμορφώνει μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για «μια πιο συνεκτική και συντονισμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των εντοπιζόμενων δυσκολιών».

Μεταξύ άλλων τονίζει πως το ηλεκτρονικό εμπόριο «μπορεί να συμβάλει θετικά στην απελευθέρωση του δυναμικού της ψηφιακής ενιαίας αγοράς (...) και να προσφέρει στους νεοεισερχόμενους, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, νέες ευκαιρίες στην αγορά για βιώσιμη ανάπτυξη και απασχόληση», ειδικά σε μια περίοδο όπου «η πανδημία Covid-19 καταδεικνύει την ανθεκτικότητα του τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου και τις δυνατότητές του ως κινητήριας δύναμης για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας».

Η μεγάλη ώθηση που έλαβαν κατά τη διάρκεια των lockdowns το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές στο σύνολό τους, σε όλο τον κόσμο, αποτελεί εξαρχής μια επενδυτική διέξοδο για υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια, που μπορούν μέσω αυτών να επενδυθούν με ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους.

Η αδιαμφισβήτητη διευκόλυνση του ηλεκτρονικού εμπορίου, να καταργεί χρονικούς και χωρικούς περιορισμούς, τελικά παρέχει πλεονέκτημα στους μονοπωλιακούς ομίλους και συμβάλλει στην ακόμα πιο γρήγορη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, όπως δείχνει και το παράδειγμα κολοσσών του κλάδου, όπως η αμερικανική «Amazon» και η κινεζική «Alibaba».

Από αυτή τη σκοπιά είναι φανερό ότι η στόχευση για την «εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που θα τους επιτρέψουν να αξιοποιήσουν πλήρως την αγορά ψηφιακών υπηρεσιών και να είναι συνολικά ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο», που βρίσκεται στο επίκεντρο της έκθεσης, δεν αφορά αυτοαπασχολούμενους και μικρούς ΕΒΕ, που υποκριτικά μπαίνουν στην ίδια «μοίρα» με τις λεγόμενες «μεσαίες επιχειρήσεις» (έτσι όπως η ευρενωσιακή στατιστική τις ορίζει - στην πραγματικότητα πρόκειται για επιχειρήσεις που μπορεί να έχουν κύκλους εργασιών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ), αλλά έχει να κάνει με το πώς με «βατήρα» την ευρωενωσιακή αγορά θα θωρακιστεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρηματικών ομίλων της ΕΕ απέναντι στους ανταγωνιστές τους.

Η έκθεση με τίτλο «Προσαρμογή των κανόνων εμπορικού και αστικού Δικαίου σε εμπορικές οντότητες που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο» περιέχει επίσης συστάσεις σχετικά με τον «νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες», για συμπληρωματικές πράξεις με κανόνες αστικού και εμπορικού Δικαίου, και καταλήγει με την πρόταση κανονισμού από το ΕΚ.

Ο προτεινόμενος κανονισμός αφορά τις «πλατφόρμες φιλοξενίας περιεχομένου», οι οποίες περιλαμβάνουν τα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς επίσης πλατφόρμες που φιλοξενούν ταινίες, μουσική κ.ο.κ. και εδραιώνονται ως η κυρίαρχη μορφή για την ανταλλαγή περιεχομένου και υπηρεσιών, και κυρίως αυτές που «απολαμβάνουν σημαντική θέση στην αγορά και έχουν ρόλο "φύλακα", επομένως διαδραματίζουν συστημικό ρόλο στη διαδικτυακή οικονομία».

Μία από τις επιδιώξεις είναι ο περιορισμός της κυρίαρχης θέσης των πλατφορμών των μεγάλων ομίλων των ΗΠΑ. Στο επίκεντρο των προτεινόμενων ρυθμίσεων είναι ο μηχανισμός «ειδοποίησης και δράσης», δηλαδή καταγγελίας για παράνομο περιεχόμενο και αντίστοιχης δράσης από την πλατφόρμα.

Προτείνεται ένα πλαίσιο διαχείρισης του μηχανισμού, μέσω και δικαστικής προσφυγής, για θέματα που αφορούν παράνομες πληρωμές λόγω υπερβολικού αποκλεισμού ή ψευδών ανακοινώσεων. Ο κανονισμός τονίζεται ότι δεν πρέπει να περιέχει διατάξεις που να αναγκάζουν ή να οδηγούν με άλλο τρόπο πλατφόρμες φιλοξενίας περιεχομένου να χρησιμοποιούν αυτοματοποιημένο έλεγχο περιεχομένου ή άλλων αυτοματοποιημένων εργαλείων εκ των προτέρων αποκλεισμού περιεχομένου.

Αντ' αυτού, η τελική απόφαση σχετικά με τη νομιμότητα του περιεχομένου μπορεί να ληφθεί μόνο από «ανεξάρτητο δικαστικό όργανο», το οποίο θα αποτελεί ένα ιδιότυπο δικαστικό - διαιτητικό δικαστήριο, με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε ιδιωτικά δικαστήρια. Προτείνει επίσης τη σύσταση «ανεξάρτητων οργάνων επίλυσης διαφορών» στα κράτη - μέλη, τα οποία όργανα θα αποτελούνται από νομικούς εμπειρογνώμονες επιφορτισμένους με την επίλυση διαφορών μεταξύ πλατφορμών φιλοξενίας περιεχομένου και χρηστών, η δε λειτουργία τους θα χρηματοδοτείται από ένα ειδικό ταμείο στο οποίο θα πρέπει να συνεισφέρουν πλατφόρμες φιλοξενίας περιεχομένου με σημαντική θέση στην αγορά.

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Οργανισμού με τη δυνατότητα επιβολής προστίμων στις πλατφόρμες φιλοξενίας περιεχομένου που διαπιστώνεται ότι δεν λαμβάνουν υπόψη τα απαιτούμενα πρότυπα στις πρακτικές διαχείρισης περιεχομένου τους. Με ευθεία αναφορά στις μεγάλες - αμερικανικές - διαδικτυακές πλατφόρμες, η έκθεση προτείνει πρόσθετα μέτρα από τον παραπάνω Ευρωπαϊκό Οργανισμό εναντίον τους, για τις πρακτικές τους που καθορίζουν ποιο περιεχόμενο είναι πιθανό να γίνει πιο ορατό από τους χρήστες, τον περιορισμό στη χρησιμοποίηση cookies για τη διαμόρφωση προφίλ χρηστών με σκοπό την προσφορά στοχευμένων διαφημίσεων.

Οι στόχοι του προτεινόμενου κανονισμού ταυτίζονται με αυτούς της προηγούμενης έκθεσης, που βάζει τις γενικές κατευθύνσεις, δηλαδή ο περιορισμός της κυριαρχίας των αμερικανικών ψηφιακών μονοπωλίων και η εξισορρόπηση των συμφερόντων των ομίλων του διαδικτύου και εκείνων που οι υπηρεσίες και τα προϊόντα τους διακινούνται επιγραμμικά (online) είτε με την άδειά τους είτε χωρίς.