Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Εργατικού Δυναμικού, η τηλεργασία την περίοδο της πανδημίας εκτοξεύθηκε στις χώρες της ΕΕ από 16,1% το 2019 σε 37% το 2020. Στην Ελλάδα περίπου ένας στους τέσσερις πλέον απασχολείται με καθεστώς τηλεργασίας, δηλαδή 26% από 5,3% το 2019! Η πρόβλεψη της ίδιας έρευνας είναι ότι η τηλεργασία όχι μόνο παγιώνεται, αλλά θα συνεχίσει να επεκτείνεται ως μορφή εργασίας και μετά την πανδημία.

Υπολογίζεται ότι περίπου το 35% - 41% των εργαζομένων στα 2/3 των κρατών - μελών της ΕΕ θα εργάζονται μέσω τηλεργασίας στο μέλλον, ενώ για την Ελλάδα το ποσοστό αυτό προσεγγίζει το 40% μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων. Δηλαδή, περίπου 500.000 άτομα θα εργάζονται με καθεστώς πλήρους τηλεργασίας, ενώ άλλα 250.000 - 300.000 θα μπορεί να εργάζονται σε θέσεις με υψηλές δυνατότητες τηλεργασίας.

Εχοντας την πείρα από τα δύο κύματα της πανδημίας, περισσότεροι εργαζόμενοι αντιλαμβάνονται τώρα ότι η τηλεργασία, που παρουσιάστηκε ως έκτακτο μέσο διαχείρισης των συνεπειών της πανδημίας, «βλέπει» πολύ πιο πέρα απ' αυτήν. Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις του είχαν πάντα τον διακαή πόθο να αυξήσουν τα ποσοστά εκείνων που προσφέρουν εξ αποστάσεως την εργασία τους, αξιοποιώντας και τις δυνατότητες της τεχνολογίας.

Η πανδημία, όπως φαίνεται, αποτέλεσε μια καλή ευκαιρία για να αποκτήσει πιο μόνιμα και «τυπικά» χαρακτηριστικά μια «άτυπη» και «έκτακτη» έως τώρα μορφή απασχόλησης, να διαμορφωθεί «ρυθμιστικό πλαίσιο» που προσθέτει στην αντεργατική φαρέτρα της εργοδοσίας άλλη μια μορφή «ευελιξίας».

Τις συνέπειες από αυτήν την έκρηξη της τηλεργασίας τις ζουν ήδη χιλιάδες εργαζόμενοι και στη χώρα μας. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει τα προηγούμενα χρόνια και τα ευρήματά τους επιβεβαιώνονται τώρα σε ευρεία κλίμακα, η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται, καθώς τα όρια ανάμεσα στον εργάσιμο και μη εργάσιμο χρόνο «θολώνουν» ακόμα περισσότερο στην τηλεργασία. Οι εργαζόμενοι εξ αποστάσεως δουλεύουν περισσότερες ώρες τη μέρα και τη βδομάδα, και μάλιστα πιο εντατικά, εκτός συμβατικού ωραρίου, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και τα Σαββατοκύριακα.

Αυτό έχει ως πρόσθετο αποτέλεσμα να εξαφανίζονται τα όρια ανάμεσα στην εργασία και την προσωπική - οικογενειακή ζωή, με τον εργαζόμενο να θεωρείται δεδομένος και διαθέσιμος στον εργοδότη ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι λίγοι αυτοί που καταγγέλλουν οχλήσεις από την εργοδοσία ακόμα και αργά το βράδυ για να τους «υπενθυμίσει» κάτι έκτακτο, να τους υποδείξει ότι πρέπει να χωρέσουν μια «έξτρα» δουλειά στο χρονοδιάγραμμα της επόμενης ή και της ίδιας μέρας, που είναι αδύνατο βέβαια να «βγει» στο 8ωρο. «Ξεπερασμένη» θεωρείται επίσης η ανάγκη για διάλειμμα, αφού η εργοδοσία θεωρεί ότι «ο εργαζόμενος δουλεύει από την άνεση του σπιτιού του» και επομένως πιο ξεκούραστα απ' ό,τι στο χώρο εργασίας του.

Σε πολλές περιπτώσεις οι εργαζόμενοι επωμίζονται το κόστος του αναγκαίου εξοπλισμού, ακόμα και της τεχνικής υποστήριξης, ενώ αντίστροφα η εργοδοσία απαλλάσσεται από περιττά λειτουργικά έξοδα, όπως η συντήρηση γραφείων και άλλων εγκαταστάσεων, γλιτώνει τυχόν μεταφορικά, την ευθύνη του επαγγελματικού κινδύνου κ.ά. Και όχι μόνο αυτό: Σε έκθεση του ΣΕΒ αναφέρεται ότι «η τηλεργασία συμβάλλει στη μείωση έκτακτων απουσιών εξαιτίας ασθενειών ή άλλων εξωγενών παραγόντων», που σημαίνει ότι άρρωστος - ξεάρρωστος, τη δουλειά σου θα την κάνεις από το σπίτι!

Πέρα από τις άμεσες συνέπειες υπάρχουν και οι πιο μακροπρόθεσμες, που έχουν να κάνουν κυρίως με την επίδραση της τηλεργασίας στην ψυχική και σωματική υγεία του εργαζόμενου. Μυοσκελετικές παθήσεις, αυξημένα επίπεδα στρες, χαμηλό αίσθημα ικανοποίησης από την εργασία, διαταραχές ύπνου, καρδιαγγειακά προβλήματα και πολλά άλλα είναι συχνότερα στην τηλεργασία, με τον εργαζόμενο μάλιστα να φορτώνεται την «ατομική ευθύνη» για τις συνθήκες δουλειάς στο χώρο, άρα και τη διαχείριση όποιας ζημιάς προκύψει στην υγεία του!

Κι από πάνω υπόκειται σε έλεγχο της δραστηριότητάς του από την εργοδοσία, είτε με τις κλασικές μεθόδους παρακολούθησης, όπως «άσε την κάμερα ανοιχτή για να βλέπουμε ότι εργάζεσαι», είτε με πιο σύγχρονες, με την αξιοποίηση δηλαδή εξειδικευμένου λογισμικού, το οποίο αναβαθμίζουν εταιρείες του χώρου και το προσαρμόζουν στις ανάγκες της τηλεργασίας.

Η τηλεργασία και οι συνέπειές της για τους εργαζόμενους είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς η τεράστια εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, ενώ θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου, συνολικά στην ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, αξιοποιείται στον καπιταλισμό ως εργαλείο έντασης της εκμετάλλευσης, για την αύξηση των κερδών του κεφαλαίου.

Η συμμετοχή πολλών τηλεργαζόμενων στην απεργία στις 26 Νοέμβρη είναι ένα ενθαρρυντικό στοιχείο για την παραπέρα οργάνωση της πάλης, ειδικά στους κλάδους όπου το φαινόμενο έχει πάρει γενικευμένες διαστάσεις. Αν οι εργοδότες νομίζουν ότι στέλνοντας τους εργαζόμενους στο σπίτι θα απαλλαγούν και από την οργανωμένη διεκδίκηση σύγχρονων όρων δουλειάς και αμοιβής, είναι βαθιά γελασμένοι!