Η συζήτηση που έχει ανοίξει τα τελευταία χρόνια και περιστρέφεται γύρω από τις αστικές θεωρίες περί κοινωνικού φύλου αναδεικνύει την αναγκαιότητα βαθύτερης μελέτης της μαρξιστικής φιλοσοφίας, ως απαραίτητο όρο για την ορθή (από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης) προσέγγιση ζητημάτων που έρχονται στο προσκήνιο και αξιοποιούνται από την άρχουσα τάξη, για τον αποπροσανατολισμό και την ενσωμάτωση συνειδήσεων αλλά και την καλύτερη προσαρμογή του καπιταλιστικού εποικοδομήματος στις νέες ανάγκες της κεφαλαιοκρατικής οικονομικής βάσης.

Αρχικά, το ζήτημα του φύλου θέτει στο προσκήνιο τη διαλεκτική ενότητα βιολογικού και κοινωνικού, καθώς ο άνθρωπος εξ υπαρχής εντοπίζεται εντός αυτής της ενότητας. Σημαντικό στοιχείο αυτής της σχέσης αποτελεί το γεγονός πως στην αλληλεπίδραση με την περιβάλλουσα φύση η προσαρμογή του περιβάλλοντος υπερτερεί της προσαρμογής του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος περισσότερο προσαρμόζει τη φύση, παρά προσαρμόζεται σε αυτήν. Η πορεία της ανθρωπότητας περνά μέσα από μια διαρκή σύγκρουση ανάμεσα στη φύση και τον άνθρωπο, ανάμεσα στο ένστικτο και τη συνείδηση. Με όρους διαλεκτικής, η φύση ως θέση βρίσκει στη συνείδηση την άρνησή της. Η συνείδηση όμως δεν είναι ποτέ καθαρά ατομική. Η κάθε φορά επίλυση της σύγκρουσης αίρει τον άνθρωπο - ως βιολογικό ον - σε ένα ανώτερο επίπεδο, στο οποίο η νέα συνείδηση γίνεται όλο και περισσότερο κοινωνική, όπως ακριβώς και η παραγωγή των υλικών όρων της ύπαρξης. Με αυτό θέλω να τονίσω την άποψη της διαρκούς ισχυροποίησης του κοινωνικού, έναντι του βιολογικού παράγοντα και της άρσης του σε ένα ανώτερο στάδιο στη σχέση του με το βιολογικό. Οσο προχωρά η κοινωνική εξέλιξη, τόσο περισσότερο κυριαρχεί το συνειδητό/κοινωνικό έναντι του ενστικτώδους/βιολογικού.

Η ανθρώπινη συνείδηση κυριαρχεί όλο και περισσότερο πάνω στη φύση και τα βιολογικά ένστικτα, με κορυφαίο παράδειγμα εκδήλωσης αυτής της κυριαρχίας την κομμουνιστική συνείδηση που ιστορικά εκμηδενίζει ακόμα και το έσχατο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, με την ενσυνείδητη αυτοθυσία χιλιάδων κομμουνιστών που έθεσαν την υπόθεση της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από την εκμετάλλευση πάνω από την ατομική τους βιολογική ύπαρξη.

Κατ' αντιστοιχία με όσα ειπώθηκαν παραπάνω, το φύλο, ως όλον με έμφυτα/γενετικά και επίκτητα/κοινωνικά χαρακτηριστικά, μπορεί να μελετηθεί μόνο στη διαλεκτική ενότητα αυτών των χαρακτηριστικών και όχι σε κάποια μεταφυσική απολυτοποίηση επιμέρους πλευρών. Δεν μπορούμε να αρνούμαστε την ύπαρξη του κοινωνικού χαρακτήρα του φύλου (και του σεξουαλικού προσανατολισμού), αλλά ούτε και την προτεραιότητα του κοινωνικού χαρακτήρα έναντι του βιολογικού. Χρειάζεται προσοχή στον τρόπο που τοποθετούμαστε απέναντι σε αυτήν τη σχέση, καθώς μια υπερτόνιση του βιολογικού παράγοντα θέτει στο επίκεντρο το ζήτημα της επίκλησης στην «ανθρώπινη φύση» με όλα τα αντιδραστικά επιχειρήματα που την ακολουθούν.

Ολα τα παραπάνω, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν αθωώνουν τις αστικές θεωρίες στις οποίες ο όρος κοινωνικό φύλο (gender) δεν διαφοροποιείται απλά από το βιολογικό φύλο (sex) αλλά αποκόπτεται πλήρως από αυτό. Η υποτίμηση του βιολογικού φύλου ορθώς εκτιμάται από το Κόμμα ως προσπάθεια αλλοίωσης της αντικειμενικής πραγματικότητας και νομιμοποίησης του υποκειμενισμού. Ωστόσο η ορθή προσέγγιση του Κόμματος πάνω στο ζήτημα πολλές φορές παρανοείται και διαστρεβλώνεται από το γεγονός ότι ως επίκεντρο της επιχειρηματολογίας μας κατανοείται η υπεράσπιση του βιολογικού έναντι του κοινωνικού, η οποία καταλήγει αναπόφευκτα σε υπεράσπιση του ενστίκτου έναντι της συνείδησης. Εντούτοις, το κύριο πρόβλημα αυτών των θεωριών δεν βρίσκεται στην υπεράσπιση του κοινωνικού έναντι του βιολογικού, αλλά στην υπεράσπιση ενός κοινωνικού που αλλοιώνει την ίδια την αντικειμενική πραγματικότητα, διαμορφώνει αλλότριες συνειδήσεις, αποξενωμένες από τα προϊόντα της κοινωνικής εργασίας. Οι θεωρίες του κοινωνικού φύλου δεν είναι εσφαλμένες επειδή υπερασπίζονται τη συνείδηση έναντι του ενστίκτου, αλλά γιατί απολυτοποιούν την κυρίαρχη κοινωνική συνείδηση της αστικής κοινωνίας που προτάσσει καθετί ατομικό και ξορκίζει καθετί συλλογικό, που θέτει στο επίκεντρο και θεοποιεί την ατομική ιδιοκτησία. Για τη σύναψη συμβολαίων, λέει ο Ενγκελς, χρειάζονται άνθρωποι που να μπορούν να διαθέτουν ελεύθερα τα άτομά τους, τις πράξεις τους και την ιδιοκτησία τους. Αυτή είναι η βασική ανάγκη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, πάνω στην οποία διαμορφώνονται οι αστικές θεωρίες για το φύλο.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να προσδιορίζεται αποκλειστικά από τη «φύση» του ούτε να αποκόπτεται μεταφυσικά από αυτήν. Η έμφυλη ταυτότητα του ατόμου (όπως και ο σεξουαλικός προσανατολισμός, αλλά και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως το γούστο) είναι αποτέλεσμα της διαλεκτικής ενότητας βιολογικού και κοινωνικού παράγοντα. Πρόκειται για μια ενότητα η οποία διαρρηγνύεται εξαιτίας των αντιφάσεων της εκμεταλλευτικής κοινωνίας. Η διάκριση ανάμεσα σε βιολογικό και κοινωνικό φύλο είναι αποτέλεσμα αυτών των αντιφάσεων και θα επιλυθεί μονάχα όταν «πάψει η ξεχωριστή οικογένεια να είναι οικονομική μονάδα της κοινωνίας». Ωστόσο, είναι λάθος, κατά τη γνώμη μου, να αρνούμαστε την ύπαρξη του κοινωνικού φύλου, ιδωμένου όχι ως θεωρίας αλλά ως κοινωνικού φαινομένου. Το αστικό εποικοδόμημα αξιοποιεί τα προβλήματα έμφυλης ταυτότητας που ανακύπτουν αντικειμενικά ως αποτέλεσμα των εκμεταλλευτικών σχέσεων αλλά δεν τα δημιουργεί σκόπιμα.

Το κοινωνικό φύλο υπάρχει ως αποτέλεσμα της κυριαρχίας του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και ως ρήξη της ενότητας βιολογικού και κοινωνικού παράγοντα και υπάρχει πραγματικά ως στοιχείο των κοινωνικών σχέσεων όπως ακριβώς η ανταλλακτική αξία υπάρχει μέσα στο εμπόρευμα ως στοιχείο των παραγωγικών σχέσεων. Το κοινωνικό φύλο υπάρχει ως αλλοτριωμένη συνείδηση και αποξένωση του ατόμου όχι μόνο από τον παραγόμενο πλούτο αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό, σε ακραίες περιπτώσεις από την ίδια την αντικειμενική πραγματικότητα. Ως Κόμμα οφείλουμε να στεκόμαστε με σεβασμό απέναντι στην εσωτερική ανάγκη του ατόμου για αυτοπροσδιορισμό, άσχετα από το πώς ερμηνεύεται κοινωνικά αυτή η ανάγκη, ακόμα περισσότερο απέναντι στην ανάγκη των ατόμων που αντιμετωπίζουν έμφυλες διακρίσεις να κινητοποιηθούν και να αγωνιστούν με επίκεντρο τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Γι' αυτόν το λόγο το Κόμμα θα πρέπει να εκφράζει καθημερινά και έμπρακτα την αλληλεγγύη του απέναντι σε αυτές τις κοινωνικές ομάδες και τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, να πρωτοστατεί στην πάλη για την επίλυσή τους, με αιτήματα που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και αναδεικνύουν τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική προοπτική ως μόνη τελική διέξοδο. Μονάχα ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός μπορεί να απαλλάξει τον άνθρωπο από κάθε ίχνος σεξισμού και εν γένει ρατσιστικής διάκρισης, απαλλάσσοντας ταυτόχρονα την ανθρωπότητα από κάθε είδους ανισότητα και εκμετάλλευση.