Το κομμουνιστικό αντιστασιακό κίνημα ενάντια στον φασισμό, στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, δεν αποτελεί συγκυριακή συσπείρωση του προοδευτικού παροικιακού ελληνισμού, την οποία προκαλεί η κήρυξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Οταν στις 7 Γενάρη 1943 ιδρύεται ο Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος (ΕΑΣ), με σκοπό τη διάδοση των θέσεων του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), οι Αιγυπτιώτες Ελληνες κομμουνιστές είναι ήδη υποψιασμένοι για παράνομες και κινηματικές πράξεις.

Πρέπει να πάμε πίσω, στα «μεθεόρτια» του εθνικού διχασμού, κατά τη δεκαετία του '20, τα οποία εξακολουθούν να χωρίζουν την αστική παροικία σε βενιζελικούς και βασιλικούς.

Ωστόσο, σ' αυτό το συστημικό πολιτικό σκηνικό δραστηριοποιείται μαχητική μερίδα διανοούμενων κι εργατών, συντονισμένη με τα μηνύματα και τις κατευθύνσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ριζοσπαστική, καθώς είναι, συμβάλλει στην ίδρυση του Αιγυπτιακού Κομμουνιστικού Κόμματος, πιστή στις αρχές του προλεταριακού διεθνισμού.

Στους κόλπους αυτής της κομμουνιστικής πρωτοπορίας - ιδιαίτερα όταν εγκαθίσταται το φασιστικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936 - συμμετέχει ως μπροστάρης ο κομμουνιστής βιομήχανος Στρατής Ζερμπίνης (1909-1950). Πρωτοστατεί σε μία ειρηνιστική και αντιφασιστική κίνηση, εκδίδοντας την εφημερίδα «Κήρυξ» στο Κάιρο, που αποτελεί το επίσημο αντιμεταξικό όργανό της.

Αυτός ο αγωνιστής χρηματοδοτεί, λίγα χρόνια αργότερα, το περιοδικό «Ελλην» (Πολιτική Επιθεώρησις. Αλεξάνδρεια, Οδός Αγίου Σάββα 1, πάροδος Φαρούκ 12) από κοινού με τον δημοκράτη εκδότη Αγγελο Κασιγόνη (1892-1975) - και οι δύο θα εκτοπιστούν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ασμαρα της Αβησσυνίας.

Ο τελευταίος προσφέρει στον αγώνα την άδεια κυκλοφορίας, την ονομασία και το λογότυπο του δίγλωσσου περιοδικού «Αιγυπτιώτης Ελλην» - μετονομάζεται σε «Ελλην» - που μέχρι τότε κυκλοφορεί στα Ελληνικά και στα Αραβικά.

Το πρώτο τεύχος του νέου δεκαπενθήμερου αντιστασιακού εντύπου - θα περάσει από τέσσερις φάσεις συχνότητας κυκλοφορίας - θα κάνει την εμφάνισή του, στις 25 Μάρτη του 1942. Την συντακτική ομάδα - στην πλειονότητά της κομμουνιστική - εκτός από τον Αγγελο Κασιγόνη, ο οποίος υπογράφει ως εκδότης - διευθυντής, κυρίως την αποτελούν:

Ο Κύπριος ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης (1908-1968) ως αρχισυντάκτης, ο συγγραφέας Στρατής Τσίρκας (ψευδώνυμο του Γιάννη Χατζηανδρέα, 1911-1980), ο τυπογράφος Λάμπης Ράππας (1912-2004), ο εκπαιδευτικός Χρήστος Πετρώνδας (1911-2003) κι η σύζυγός του, η δασκάλα Ευγενία Παλαιολόγου - Πετρώνδα (1911-1997) με καταγωγή και οι δύο από την Κύπρο, ο πολιτικός, διπλωμάτης και δικηγόρος Γεώργιος Ρούσσος (1868-1947).

Ας πάρουμε μια γεύση των στόχων του «Ελληνα», όπως αποτυπώθηκε στο κύριο άρθρο της παρθενικής αντιστασιακής του παρέμβασης:

Ελεύθεροι Ελληνες Εμπρός! Ο καθένας μας είναι καιρός να κάμη το καθήκον του, Πολεμώντας. Θα πολεμήσουμε ο καθένας όπου ετάχθη. Αυτό θάναι το πρόγραμμα και της πολιτικής αυτής επιθεωρήσεως: να πολεμήσει τον Φασισμό.

Από το δεύτερο τεύχος έχει πάρει τη μορφή που θα κρατήσει έως τον αριθμό 21 (15 Οκτωβρίου 1943):

«Είναι ένας πετυχημένος συνδυασμός πολιτικής και λογοτεχνικής ύλης. Τα "Λόγια σταράτα" (σ.σ. τα έγραφε ανώνυμα ο Θ. Πιερίδης σε συνεργασία με τον Σ. Τσίρκα, ο οποίος χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Λούκης Αράπης) - μόνιμη στήλη με σύντομα, τσουχτερά σημειώματα, κάναν τον έλεγχο των παροικιακών, ελληνικών και διεθνών γεγονότων, προχωρώντας το νυστέρι», περιγράφει κι αποτιμά την πρώτη φάση του περιοδικού ο Στρατής Τσίρκας.

Συνήθως το κύριο άρθρο φέρει την υπογραφή - ψευδώνυμο του Λ. Ιωάννου, προσωπείο του Λάμπη Ράππα. Κομβικό για τον αναπροσανατολισμό της ύλης του «Ελληνα», που πλέον το καθιστά πολιτικό έντυπο ΕΑΜικού αγώνα, είναι αυτό που δημοσιεύεται στο πέμπτο τεύχος της 1ης Ιούνη 1942.

Καθότι η βρετανική λογοκρισία απαγορεύει τη δημοσιοποίηση των θέσεων του ΕΑΜ, το κείμενο διατυπώνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να εμφανίζεται ότι προτείνει πολιτικές θέσεις για την ίδρυση ενός εθνικοαπελευθερωτικού μετώπου στην Ελλάδα.

Εντούτοις, ανάμεσα στις γραμμές του οι μυημένοι καταλαβαίνουν ότι υποστηρίζει τις θέσεις του ιδρυμένου από τις 21 Σεπτέμβρη 1941 Λαϊκού Μετώπου. Ενα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Εχουμε τη γνώμη ότι, όταν ξέρουμε, πώς είναι οργανωμένοι κι αγωνίζονται στην Ελλάδα, δηλαδή όταν ξέρουμε ποιος είναι ο πολιτικός τρόπος με τον οποίο εκείνοι οι δουλεύουν, αυτό θα μας ωφελήσει κι' εμάς στην οργάνωση του δικού μας αγώνα σε σωστές και παράλληλες βάσεις. Η συνταύτιση του αγώνα πάνω σε κοινή πολιτική γραμμή μεταξύ των Ελλήνων της Ελλάδος κι εμάς του εξωτερικού θα είναι ένα επιπλέον όπλο ενάντια στο φασισμό.

Το περιοδικό αρχίζει να αποκτά κύρος, μάλιστα το επιλέγει ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης (1900-1971) για να δημοσιεύσει τη διάλεξή του με θέμα τον Μακρυγιάννη, στο τεύχος 18 (15 Ιούνη 1943). Από τον κομμουνιστικό χώρο, ο Πέτρος Ρούσος (1908-1992), ως εκπρόσωπος του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στις διαπραγματεύσεις στο Κάιρο, θα τυπώσει το άρθρο του «Ιστορική Προσταγή του Εθνους», στο τεύχος 20 (15 Σεπτέμβρη 1943).

Στη δεύτερη και κρίσιμη περίοδο, μετά τον Οκτώβρη του '43 - όπως γράφαμε παραπάνω - αφού συντάκτες και περιοδικό έχουν μπει στην πρώτη γραμμή του αγώνα, ο «Ελλην» γίνεται εβδομαδιαία πολιτική επιθεώρηση και όργανο του Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου. Κυκλοφορούν δεκατέσσερα τεύχη σε σχήμα εφημερίδας, με το τελευταίο να έχει τη χρονολογική ένδειξη 29 Απρίλη 1944.

Οι βρετανικές αρχές σταματούν τα πιεστήρια ενώ τυπώνεται το 15ο τεύχος. Οι πρωτεργάτες και συνιδρυτές του περιοδικού, Στρατής Ζερμπίνης και Αγγελος Κασιγόνης, εξορίζονται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο δε Θεοδόσης Πιερίδης φυλακίζεται.

Ομως, ας σταθούμε στο πρωτοσέλιδο του 14ου τεύχους, όπου δημοσιεύεται ένα κλισέ με τη Νίκη της Σαμοθράκης, που συνοδεύεται από την ακόλουθη λεζάντα:

Ας σ' έχουν οι γερμανοφασίστες και οι κουΐσλινγκ τους. Δική μας είσαι, ολόδική μας. Σε γέννησε το πνεύμα των Ελλήνων και σ' ανάστησε το αίμα που από τα παλιά τα χρόνια ίσαμε σήμερα χύνεται για τη Λευτεριά. Δική μας είσαι και δική μας θα μείνεις.

Ο «Ελλην» επανεκδίδεται, γνωρίζοντας την τρίτη (εβδομαδιαίος) και τέταρτη περίοδο (μηνιαίος) κυκλοφορίας του, πάντα με αρχισυντάκτη τον κομμουνιστή ποιητή και δημοσιογράφο Θεοδόση Πιερίδη. Πέμπτη και τελευταία εμφάνισή του, υπό την καθοδήγηση του διηγηματογράφου Κώστα Κουτρή, έως τον Μάρτη 1947.

Ο Στρατής Τσίρκας καταθέτει τη μαρτυρία του για το πώς η βρετανική λογοκρισία «δολοφόνησε» το ΕΑΣίτικο αντιστασιακό έντυπο:

«Τότε κλείστηκε από τις αρχές με το δικαιολογητικό της απουσίας του Αγγελου Κασιγόνη (σ.σ. του εκδότη του) από την Αίγυπτο. Βρισκόταν ο άνθρωπος στη Μακρόνησο! Ο "Ελληνας" μέσα στα πέντε αυτά χρόνια της ζωής του δε χαμήλωσε ούτε μια φορά τη σημαία της Αντίστασης. Επεσε μαχόμενος, γράφοντας μια από τις ωραιότερες σελίδες της Πνευματικής Ιστορίας του απόδημου Ελληνισμού».