«Δυστυχώς, εγγυήσεις του 100% δεν υπάρχουν. Οι πλημμύρες αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο στη Θεσσαλία, γι' αυτό και οι υποδομές πρέπει να ενισχυθούν, αλλά δεν μπορούν όλες οι περιοχές της Θεσσαλίας να προστατευτούν σε ιδανικό επίπεδο ασφαλείας, ακόμη κι αν αυτό θα ήταν το επιθυμητό».

Αυτή η κυνική διατύπωση περιέχεται στην πρώτη αναφορά από την αποστολή πραγματογνωμοσύνης της «HVA International» στη Θεσσαλία. Πρόκειται για την ολλανδική εταιρεία στην οποία ανατέθηκε η αποτίμηση των αιτιών και του αντίκτυπου των φονικών - καταστροφικών πλημμυρών του Σεπτέμβρη, καθώς και η δημιουργία ενός «Master Plan για αρδευτικά και αντιπλημμυρικά έργα», το οποίο αναμένεται να είναι έτοιμο τέλη Φλεβάρη του 2024.

Οδηγός των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων είναι η ισχύουσα κοινοτική Οδηγία 2007/60/ΕΚ, η οποία προωθεί την επικίνδυνη αντίληψη περί «κόστους - οφέλους» που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αντιπλημμυρικών έργων. Στη συγκεκριμένη Οδηγία σημειώνεται ότι «τα κράτη - μέλη θα πρέπει να βασίζουν τις αξιολογήσεις, τους χάρτες και τα σχέδια σε κατάλληλες "βέλτιστες πρακτικές" και "βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες" που δεν συνεπάγονται υπερβολικό κόστος στον τομέα της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας».

Μπαίνουν επίσης κριτήρια για τον καθορισμό των «υψηλής ή χαμηλής επικινδυνότητας ζωνών πλημμύρας», αλλά και κόφτες όπως ο «ενδεικτικός αριθμός κατοίκων που ενδέχεται να πληγούν» ή ο «τύπος οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή που ενδέχεται να πληγεί».

Θυμίζουμε ότι ο «Ριζοσπάστης» έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν τη μελέτη της πλατφόρμας «Flood CBA», που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και κυνικά αναφέρει ότι «είναι οικονομικά αποδοτικότερο να προστατευτούν από την πλημμύρα εκείνοι με τα μεγαλύτερα περιουσιακά στοιχεία, από το να προστατευτούν εκείνοι που είναι φτωχοί και με πενιχρά περιουσιακά στοιχεία (...) Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποφάσεις που δεν φαίνονται "δίκαιες", αλλά η δικαιοσύνη δεν είναι μέρος της ανάλυσης κόστους - οφέλους».

Η έκθεση των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων διαπερνάται από την ίδια επικίνδυνη αντίληψη. Στην έκθεση δεν υπάρχουν προς το παρόν συγκεκριμένα έργα που προτείνονται, πέρα από αυτονόητα μέτρα όπως καθαρισμός των ποταμών από δέντρα και φερτά υλικά, αποκαταστάσεις των αγωγών που έχουν σπάσει κ.ά. Υπάρχουν ωστόσο «εκτιμήσεις» στην έκθεση που προδιαγράφουν ότι τα συμπεράσματά της θα κινηθούν στην ίδια αντιλαϊκή λογική «κόστους - οφέλους» που οδήγησε στην πρόσφατη καταστροφή.

Ορισμένα παραδείγματα: Ενώ η συγκράτηση των υδάτων με φράγματα και ταμιευτήρες είναι καθοριστική για τον έλεγχο του όγκου και του ρου των υδάτων, και ενώ μπορούν παράλληλα να αποτελέσουν έργα πολλαπλού σκοπού (ύδρευσης και άρδευσης, παραγωγής Ενέργειας), η αναφορά των Ολλανδών θεωρεί ότι στο πλαίσιο της Οδηγίας «για την αποκατάσταση της φύσης και τα εμπόδια στη ροή του νερού» η λύση των μεγάλων φραγμάτων (άνω των 20 μ., έτσι όπως ορίζονται διεθνώς) είναι οικονομικά ασύμφορη και θεωρείται μη επιλέξιμη.

Αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Οι προοπτικές συγκράτησης υδάτων από δεξαμενές και μεγάλα φράγματα είναι περιορισμένες. Τα μεγάλα φράγματα είναι ακριβά, απαιτούν συγκεκριμένες συνθήκες και συχνά εξυπηρετούν πολλαπλές χρήσεις (παραγωγή Ενέργειας, άρδευση) που πιθανώς συγκρούονται με τη διαχείριση των πλημμυρών».

Σε άλλο σημείο της έκθεσης ζυγίζεται το κόστος των αντιπλημμυρικών έργων για το κράτος και το κεφάλαιο σε σχέση με το «κόστος» των επιπτώσεων που θα έχουν στις ζωές και τις περιουσίες του λαού. Αν «συμφέρει» να πνιγεί μια περιοχή αντί να κατασκευαστεί κάποιο αντιπλημμυρικό έργο (αν δηλαδή το κόστος αποζημιώσεων για τις ανθρώπινες απώλειες και για την καταστροφή υποδομών είναι μικρότερο από το κόστος κατασκευής), τότε επιλέγεται η πλημμύρα.

Σημειώνεται χαρακτηριστικά: «Συγκεκριμένες περιοχές θα πρέπει επίσης πιθανώς να καθοριστούν για προσωρινή ελεγχόμενη πλημμύριση (...) Οι περιοχές θα επιλεγούν με βάση τεχνικά και οικονομικά κριτήρια. Οι παραγωγοί θα πρέπει να αποζημιωθούν για την προσαρμογή της χρήσης γης σε λιγότερο εντατική παραγωγή και να λάβουν περαιτέρω αποζημίωση σε περίπτωση που η ιδιοκτησία τους χρειαστεί να πλημμυριστεί. Πρέπει να αναπτύξουμε μακροχρόνιες συμφωνίες με παραγωγούς και ιδιοκτήτες γης σχετικά με αυτό».

Με το ίδιο κριτήριο αντιμετωπίζονται και οι χιλιάδες παραγωγοί του νομού Λάρισας στα παρακάρλια χωριά. Ετσι, στην έκθεσή τους αναφέρουν ότι «μπορεί να πάρει 1,5 με 2 χρόνια για το νερό από την περιοχή της Κάρλας να απορροφηθεί μέσω της διόδου απορροής του και να εξατμιστεί - μεταφερθεί (...) Το πιο πιθανό σενάριο είναι οι παραγωγοί να πληρωθούν αποζημίωση, γιατί αυτό είναι πολύ μικρότερη δαπάνη από οποιοδήποτε είδος παρέμβασης».

Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε και ο πρωθυπουργός στη συζήτηση που έγινε την Τετάρτη στη Βουλή, σημειώνοντας μεταξύ άλλων πως «αν επιλέξουμε ότι 150.000 - 160.000 στρέμματα πρέπει να είναι η φυσική λεκάνη πλημμυρικής απορροής του Πηνειού, πρέπει να πάμε να πούμε σε αυτούς τους ανθρώπους ότι "δεν μπορείτε να συνεχίσετε να καλλιεργείτε άλλο εδώ, εκτός αν θέλετε να πάρετε το ρίσκο να πλημμυρίζετε κάθε δέκα χρόνια"».

Οπως και σε παλιότερες καταστροφές, η έκθεση αναπαράγει τη λογική ότι η ευθύνη του κράτους περιορίζεται στην έγκαιρη ειδοποίηση. Από κει και πέρα ...ο σώζων εαυτόν σωθήτω!

Χαρακτηριστικά, η έκθεση αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «απαιτείται άμεσα η σύσταση ενός Κέντρου Εγκαιρης Προειδοποίησης που θα λειτουργεί 24ώρες / 7 μέρες. (...) Η ετοιμότητα συχνά αντιμετωπίζεται ως ευθύνη των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, αλλά αυτές οι μονάδες μπορεί και συχνά συμβαίνει να ξεπερνιούνται οι δυνάμεις τους σε μεγάλης κλίμακας καταστροφές και οι κάτοικοι πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν μια φυσική καταστροφή μόνοι τους, πράγμα που οι κάτοικοι της Θεσσαλίας έκαναν».

Μ' αυτόν τον τρόπο δεν «ξεπλένουν» μόνο τις ευθύνες της εγκληματικής πολιτικής κυβερνήσεων και τοπικών αρχών για τις ελλείψεις σε υποδομές, πρόληψη, σχεδιασμό και μέσα αντιμετώπισης των συνεπειών από φυσικά φαινόμενα, αλλά επιπλέον πετάνε το μπαλάκι στον λαό, καθιστώντας τον υπεύθυνο για ό,τι κακό πάθει.

Στην ίδια έκθεση, αυτονόητες αρχές και δράσεις για την ετοιμότητα απέναντι σε έκτακτες καταστάσεις (συντονισμός, υπεύθυνοι, εκπαίδευση, μέσα και χώροι καταφυγής του πληθυσμού) παρουσιάζονται ως δήθεν «καινοτόμες». Τέτοια σχέδια υπάρχουν θεωρητικά, μένουν όμως στα χαρτιά (βλέπε «Δάρδανος», σχέδια Περιφερειών και δήμων για την Αντιμετώπιση Εκτάκτων Αναγκών και Αμεσης / Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων, κ.λπ.).

Ομως, ούτε αυτά τα σχέδια επί χάρτου ούτε οι αλλαγές στις ονομασίες τους και η δημιουργία καινούργιων οργανισμών δεν έλυσαν μέχρι σήμερα το πρόβλημα της προστασίας του πληθυσμού. Οι τεράστιες ελλείψεις σε προσωπικό, μέσα και εξοπλισμό, η απουσία ουσιαστικής εκπαίδευσης, η έλλειψη υποδομών, είναι «δομικά» στοιχεία της διαχρονικής πολιτικής που αφήνει απροστάτευτο τον λαό και την περιουσία του.

Οι κίνδυνοι για τους εργαζόμενους και τους βιοπαλαιστές αγρότες μεγαλώνουν ακόμα περισσότερο από τους σχεδιασμούς που εξυφαίνουν κυβέρνηση και επιχειρηματικοί όμιλοι για την «επόμενη μέρα», διαβλέποντας νέες ευκαιρίες για κερδοφόρα δράση πάνω στα πλημμυρισμένα χωράφια, με πρόσχημα την «αποκατάσταση» και την «πρόληψη» από μελλοντικές καταστροφές.

Ολο και πιο συχνές είναι οι αναφορές σε «αλλαγή παραγωγικού μοντέλου» στον Θεσσαλικό κάμπο, «στροφή» σε πιο «σύγχρονες και δυναμικές καλλιέργειες», ανάγκη «εξοικονόμησης υδάτινων πόρων», «χρησιμότητα των συνεργατικών σχημάτων».

Ενδεικτικά, η έκθεση των Ολλανδών προτείνει στην ουσία την αναδιάρθρωση των «υδροβόρων» καλλιεργειών και την αντικατάστασή τους με «λιγότερο υδροβόρες», με βάση τις κατευθύνσεις της ΕΕ για την «πράσινη μετάβαση» και τη νέα ΚΑΠ, που θα οδηγήσει στο οριστικό ξεκλήρισμα των βιοπαλαιστών αγροτών.

Αλλά και οι αναφορές του πρωθυπουργού στον «φορέα διαχείρισης υδάτων Θεσσαλίας», που θα παρουσιαστεί στο επόμενο υπουργικό συμβούλιο, παραπέμπουν στην ευρωπαϊκή Οδηγία - πλαίσιο (2000/60/ΕΚ), με την οποία βαθαίνει η εμπορευματοποίηση του νερού και γίνεται καταλύτης για βαθύτερες αλλαγές στην αγροτική παραγωγή.

Με βάση τα παραπάνω, το κυβερνητικό σχέδιο ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας είναι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων της «πράσινης ανάπτυξης», σε βάρος των πραγματικών συμφερόντων και αναγκών του λαού. Η κυβέρνηση δεν μπορεί και δεν θέλει να εξασφαλίσει την ολοκληρωμένη αποκατάσταση και πλήρη αποζημίωση, επειδή έχει για ταβάνι τους «δημοσιονομικούς περιορισμούς» και τις «αντοχές της οικονομίας», που δεν τα αμφισβητούν ούτε τα άλλα κόμματα, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ.