Η κατάρρευση της κυβέρνησης του Σύρου Προέδρου Μπασάρ Αλ Ασαντ στις 8 Δεκέμβρη 2024 ήρθε σαν «κορωνίδα» στο φόντο ενός ιδιαίτερα καταστροφικού πολέμου που ξεκίνησε το 2011, στο πλαίσιο αναδιατάξεων και ενδοαστικών συγκρούσεων στη Συρία και άλλες αραβικές χώρες που έγιναν γνωστές σαν «αραβική άνοιξη» και την εξωτερική επέμβαση των ΗΠΑ και συμμάχων τους.

Πίσω από τον πολυετή πόλεμο κρύβονται ισχυρά συμφέροντα ενεργειακών ομίλων που παλεύουν για ξαναμοίρασμα της «πίτας», σε πηγές και οδούς μεταφοράς Ενέργειας και εμπορίου και γεωπολιτικής επιρροής.

Τον Μάρτη του 2008 Ελβετία και Ιράν είχαν ανακοινώσει τη δημιουργία αγωγού φυσικού αερίου που θα ξεκινούσε από το Ιράν και μέσω Τουρκίας θα περνούσε στην Ευρώπη, αλλά το σχέδιο «κάηκε» λόγω σφοδρών αμερικανικών αντιδράσεων. Εναν χρόνο μετά, το 2009, το Κατάρ, σε συνεννόηση με Τουρκία και ΗΠΑ, παρουσίασε εναλλακτικό σχέδιο αγωγού Ενέργειας προς την Ευρώπη, η διέλευση του οποίου είχε χαραχτεί πάνω σε εδάφη της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας, της Συρίας και της Τουρκίας. Ο Σύρος Πρόεδρος το απέρριψε, θεωρώντας πως ζημίωνε τα γεωπολιτικά εθνικά συμφέροντα και ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για άλλον αγωγό με το Ιράν, που θα περνούσε από Ιράκ, Συρία και θα έφτανε στον Λίβανο, ώστε από εκεί μέσω της κατασκευής ενός υποθαλάσσιου αγωγού το πετρέλαιο θα έφθανε στην Ελλάδα με τελικό αποδέκτη τις ευρωπαϊκές αγορές πετρελαίου. Η κίνηση του Σύρου Προέδρου δυσαρέστησε τα σχέδια δυτικών χωρών, που σύντομα χρηματοδότησαν, εκπαίδευσαν και εξόπλισαν διάφορες οργανώσεις «αντικαθεστωτικών», φουντώνοντας τις αποσταθεροποιητικές συγκρούσεις με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια εκτοπισμένους και πρόσφυγες.

Τον Ιούλιο του 2012 ξεκινούν οι σφοδρές συγκρούσεις για τον έλεγχο του Χαλεπίου, που έληξαν τον Δεκέμβρη του 2016 με νίκη του συριακού στρατού και των συμμάχων του (Ρώσων, Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης, Χεζμπολάχ και σιιτικών πολιτοφυλακών του Ιράκ).

Τη διετία 2013-2014 η Συρία έζησε μία ιδιαίτερα σκοτεινή περίοδο στο φόντο της δημιουργίας των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους», οι οποίοι όπως και εκείνοι της Αλ Κάιντα ή οι Ταλιμπάν είχαν ανδρωθεί στα «θερμοκήπια» αμερικανικών, βρετανικών και άλλων δυτικών υπηρεσιών ως «μαχητές της ελευθερίας».

Τα φρικτά εγκλήματα των τζιχαντιστών σε βάρος μειονοτήτων όπως οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί της Συρίας, οι Γιαζίντι και ο Κούρδοι και των γυναικών ανεξαρτήτως θρησκεύματος, αξιοποιήθηκαν στη συνέχεια ως το πρόσχημα τον Σεπτέμβρη του 2014 ώστε ΗΠΑ και ο λεγόμενος «διεθνής συνασπισμός» κατά του «Ισλαμικού Κράτους» να εμφανιστούν ως ...σωτήρες. Ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα συνεργάζεται με Κούρδους ενόπλους κατά των τζιχαντιστών. Οι βομβαρδισμοί της Ράκα, που έπαιζε ρόλο «πρωτεύουσας» του χαλιφάτου του «Ισλαμικού Κράτους», ήταν ισοπεδωτικοί και προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων αμάχων, τον αριθμό των οποίων κανείς δεν γνωρίζει έως σήμερα.

Εναν χρόνο μετά, τον Σεπτέμβριο του 2015 η ρωσική στρατιωτική επέμβαση με πρόσκληση της κυβέρνησης του Προέδρου Μπασάρ Ασαντ συμβάλλει στην ήττα των τζιχαντιστών.

Οι συγκρούσεις εντείνονται, με την Τουρκία να εκπαιδεύει και να εξοπλίζει όλο αυτό το διάστημα ένοπλες ομάδες της «συριακής αντιπολίτευσης», ενώ αξιοποιώντας τις στενές σχέσεις συνεργασίας με Ρωσία και Ιράν υποδύεται παράλληλα τον ρόλο «ειρηνοποιού» μέσω της διαδικασίας της Αστάνα, για τον τερματισμό δήθεν του πολέμου στη Συρία. Τον Μάρτη του 2016 ο τουρκικός στρατός εισβάλλει στη Συρία με τις πλάτες ΗΠΑ - Ρωσίας και καταλαμβάνει εκτενή εδάφη στο βόρειο τμήμα εγκαθιστώντας Τουρκμάνους και διώχνοντας Κούρδους και άλλες μειονότητες της περιοχής. Η λεγόμενη «Ασπίδα του Ευφράτη» ολοκληρώνεται με τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν να επαίρεται πως έδρασε αποτελεσματικά κατά τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» (με τους οποίους συνεργάστηκε στενά) και κατά των Κούρδων του YPG SDF που τους θεωρεί παρακλάδι του ΡΚΚ. Ακολουθούν άλλες δύο τουρκικές εισβολές («Κλάδος Ελαίας» 2017-18 και «Πηγή Ειρήνης» 2019-2020).

Από τον Μάρτη του 2020 ξεκινά η εκεχειρία στη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ, στην οποία έχει καταφύγει ο μεγαλύτερος όγκος όλων των ειδών τζιχαντιστών. Αρκετοί είναι μισθοφόροι της Τουρκίας σε ρόλο «εφεδρείας». Το 2022 ο ηγέτης των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων Κούρδων και Αράβων, Μαζλούμ Αμπντί, δηλώνει πως οι δυνάμεις του είναι πρόθυμες να συνεργαστούν με τον συριακό στρατό κατά των τουρκικών εισβολών και κατοχής εδαφών.

Στο μεσοδιάστημα η Ρωσία είχε πετύχει μέσω της στρατιωτικής επέμβασης να διπλασιάσει τις βάσεις (εκτός από εκείνη στο Ταρτούς απέκτησε και την αεροπορική βάση του Χμέιμιμ στη Λατάκεια) και να διαπραγματευτεί την ανανέωση συμφωνιών για την πολυετή παραμονή τους. Τη διετία 2023 - 2024 η Τουρκία συνέχισε να εξοπλίζει και να χρηματοδοτεί τους μισθοφόρους του «Συριακού Εθνικού Στρατού» και άλλων φιλότουρκων ομάδων ενόπλων.

Ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα τον Οκτώβρη του 2023 επηρέασε σημαντικά αυτόν στη Συρία. Το Ισραήλ κλιμάκωσε τις επιθέσεις στη Συρία με χαρακτηριστική την προκλητική επίθεση που έκανε στο ιρανικό προξενείο της Δαμασκού, τον Απρίλη του 2024.

Η έναρξη της υποτιθέμενης «εκεχειρίας» στον Λίβανο στις 27 Νοέμβρη του 2024 σήμανε την έναρξη επιθέσεων τζιχαντιστών της οργάνωσης Hayat Tahrir al Sham (HTS) του πρώην στελέχους της αλ Κάιντα, Αμπού Μοχάμεντ Τζουλάνι. Κατέλαβαν το Χαλέπι στις 30 Νοέμβρη μετά από μάχες μόλις 3 ημερών, στη συνέχεια κατέλαβαν τη Χάμα και «έκαναν περίπατο» μέχρι τη Δαμασκό. Εκεί ο αρχηγός του HTS εμφανίστηκε σε πλήθος υποστηρικτών του, υπό την απροκάλυπτη προσπάθεια της Δύσης να τον παρουσιάσει σαν «μετριοπαθή αντάρτη» και επόμενο «ηγέτη».

Το Ισραήλ έσπευσε να καταλάβει τμήμα ορεινών περιοχών του Ερμών και να εμβαθύνει την κατάληψη εδάφους στα Υψίπεδα του Γκολάν βομβαρδίζοντας παράλληλα συριακές αποθήκες, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και αεροδρόμια.

Η Συρία βαδίζει στα «χνάρια» της Λιβύης, που μετά από την ιμπεριαλιστική επέμβαση του ΝΑΤΟ του 2011 οδηγήθηκε στο χάος των ομάδων που ελέγχουν συγκεκριμένες περιοχές και τον φυσικό τους πλούτο.