Ο θεσμός των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων αποτέλεσε μια κατάκτηση του συνδικαλιστικού κινήματος στη μεταπολεμική περίοδο και είναι για τη χώρα μας ελάχιστη ασφαλιστική συμβολή στον περιορισμό των συνεπειών του επαγγελματικού κινδύνου όσον αφορά στην πρόωρη φθορά της υγείας των εργαζομένων σε μια σειρά κλάδους, χώρους και ειδικότητες.

Ο θεσμός αυτός προβλέπει σήμερα ειδική μεταχείριση για πάνω από 80 κατηγορίες επαγγελμάτων και περίπου 70 ειδικότητες εργαζομένων. Συγκεκριμένα προέβλεπε μειωμένο κατά πέντε έτη όριο ηλικίας για πλήρη συνταξιοδότηση για όλους τους εργαζομένους που υπάγονται σε αυτόν, καθώς και μια σειρά άλλες ευνοϊκές διατάξεις, όπως η χορήγηση ανθυγιεινού επιδόματος, η πρόβλεψη μειωμένου αριθμού ημερών εργασίας ως προϋπόθεση συνταξιοδότησης κ.ά.

Η συνολική διαπραγμάτευση των σχέσεων κεφαλαίου και εργασίας που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη έφερε, όπως ήταν φυσικό, και το θεσμό των ΒΑΕ στο στόχαστρο αυτών των επιδιώξεων. Με την επίθεση σε αυτόν το θεσμό επιδιώκεται: Πρώτον, να περιοριστεί το καθεστώς της πρόωρης συνταξιοδότησης των εργαζομένων σε αυτά τα επαγγέλματα και δεύτερον να συρρικνωθεί το καθεστώς των οικονομικών απολαβών τους.

Με άλλα λόγια, να μειωθεί ακόμα περισσότερο η αξία της εργατικής τους δύναμης που για τον κεφαλαιοκράτη μεταφράζεται σε επιπλέον κέρδη.

Κυρίαρχη τάση αποτελεί η απαίτηση της πλήρους κατάργησης ακόμα και αυτής της εξευτελιστικής εργοδοτικής «εισφοράς επαγγελματικού κινδύνου» ίσης με το 1% επί των αποδοχών των ασφαλισμένων, που πληρώνουν οι βιομηχανίες της περιοχής πρωτευούσης μόνο και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 3 του Ν.Δ. 4104/60 για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ. Το επιχείρημα που επικαλούνται είναι το λιγότερο αστείο. Ισχυρίζονται ότι υπάρχει πλούσια νομοθεσία για την ΥΑΕ την οποία σαν εργοδότες πρέπει να τηρούν (άσχετα αν φροντίζουν να μην την τηρούν. Ακόμα και αν ελεγχθούν γιατί δεν την τηρούν να συμφέρει να πληρώσουν τα όποια πρόστιμα παρά να λαμβάνουν τα μέτρα συμμόρφωσης). Βέβαια, με την ίδια λογική αφού υπάρχει κώδικας οδικής κυκλοφορίας γιατί να πληρώνουμε ασφάλιστρα για το αυτοκίνητο;

Εντέλει στον τομέα αυτό αποτελούμε μια ακόμα παγκόσμια πρωτοτυπία, αφού σε όλες τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες και ανεξάρτητα από το χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος, κάθε εργοδότης είναι υποχρεωμένος να ασφαλίζει τον εργαζόμενο για επαγγελματικό κίνδυνο, ειδικά.

Βασικό αίτημα που θα πρέπει να γίνει υπόθεση αγώνα για την εργατική τάξη ως πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου είναι η συγκρότηση και λειτουργία ασφαλιστικού κλάδου πρόληψης και αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου και των συνεπειών του.

Σε αυτόν τον κλάδο να εντάσσονται υποχρεωτικά όλοι οι εργαζόμενοι που παρέχουν εξαρτημένη εργασία οποιασδήποτε μορφής σε κάθε τομέα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και των υπηρεσιών δημοσίου και ιδιωτικού χαρακτήρα. Κάθε εργοδότης θα καταβάλλει υποχρεωτικά εισφορά επαγγελματικού κινδύνου για κάθε εργαζόμενο. Το ύψος αυτής της εισφοράς θα καθορίζεται με βάση:

1) Το βαθμό επικινδυνότητας του κλάδου στον οποίο ανήκει η επιχείρηση.

2) Τους δείκτες επικινδυνότητας της συγκεκριμένης επιχείρησης:

• Αριθμό ατυχημάτων ανά έτος
• Επαγγελματικές ασθένειες ανά έτος
• Αποτελέσματα μετρήσεων βλαπτικών παραγόντων
• Τα στοιχεία της γραπτής εκτίμησης των επαγγελματικών κινδύνων που οι εργοδότες υποχρεούνται να εκπονούν
• Το βαθμό τήρησης της σχετικής με την ΥΑΕ νομοθεσίας
• Τους γενικούς και ειδικούς δείκτες νοσηρότητας και απουσιασμού των εργαζομένων για λόγους υγείας κατά επιχείρηση και κλάδο.

Το ασφάλιστρο αυτό θα αναπροσαρμόζεται κάθε χρόνο με βάση τα παραπάνω δεδομένα. Με τον τρόπο αυτό ο εργοδότης θα είναι αναγκασμένος να παίρνει μέτρα βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και τήρησης της νομοθεσίας που αφορά στην ΥΑΕ, αφού αν δεν το κάνει, οι δαπάνες για την ασφαλιστική κάλυψη θα του στοιχίζουν, αν όχι περισσότερα, τουλάχιστον το ίδιο.

Καταλήγοντας θα πρέπει να υπογραμμίσουμε τούτο: Για την αντιμετώπιση τόσο σοβαρών προβλημάτων είναι αναγκαίος και ο απαραίτητος συσχετισμός δύναμης. Τα οξυμένα και ζωτικά προβλήματα των εργαζομένων και οι πραγματικές τους ανάγκες αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη νέων συσχετισμών δυνάμεων, για να μείνουμε τάξη και όχι υπο-τάξη, στο προσκήνιο της ζωής και όχι αμέτοχοι στο περιθώριο.