Σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία που έδωσε φέτος η Παγκόσμια Οργάνωση Εργασίας του ΟΗΕ, κάθε χρόνο τουλάχιστον 2.000.000 άνθρωποι αποβιώνουν από δυστυχήματα ή ασθένειες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Ακόμη πιο θλιβερά είναι τα στοιχεία που αφορούν την εργασία μικρών παιδιών, καθώς ετησίως πληρώνουν φόρο αίματος 12.000 παιδάκια σε διάφορες γωνιές της υφηλίου εξαιτίας των επικίνδυνων συνθηκών εργασίας.

Επιπλέον, κάπου 270.000.000 άνθρωποι τραυματίζονται κατά τη διάρκεια εργατικών ατυχημάτων, ενώ άλλοι 160.000.000 εργαζόμενοι προσβάλλονται από ασθένεια που σχετίζεται με την εργασία τους.

Ακόμα θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η υπερκόπωση και το στρες επιβαρύνουν το 30-50% των εργαζομένων στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες, τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν διαταραχές του ύπνου, νευροψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, όπως επίσης και να συμβάλουν στην αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων και κυρίως της υπέρτασης. Το οικονομικό κόστος αυτών των απωλειών, που σίγουρα δεν είναι και το σημαντικότερο, αφού η ανθρώπινη ζωή δε μετριέται με χρήμα, μπορούν να αγγίζουν και ποσοστά της τάξης του 10% και 15% του ΑΕΠ.

Στη χώρα μας το συνολικό (άμεσο και έμμεσο) συνεκτιμώμενο κόστος μόνο από τα εργατικά ατυχήματα για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ ξεπερνά τα 55 δισεκατομμύρια δραχμές ανά έτος. Ενώ από την άλλη οι μεν επαγγελματικές ασθένειες παραμένουν μη διαγνώσιμες, τα δε θύματα τους άγνωστα, αφού σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές έχουν καθηλωθεί από το 1985 σε μηδενικά επίπεδα. Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που κάθε χρόνο στην Ελλάδα, 11.000 περίπου εργαζόμενοι, από τους ασφαλισμένους μόνο του ΙΚΑ, οδηγούνται σε καθεστώς πρόωρης συνταξιοδότησης για λόγους υγείας γενικά, με το χαρακτηρισμό «κοινή νόσος».

Αλλωστε για τις επαγγελματικές ασθένειες δεν υπάρχει γενική ασφαλιστική νομοθεσία. Ετσι, πλην του ΙΚΑ, δυνατότητα χαρακτηρισμού μιας νόσου ως επαγγελματικής δεν υφίσταται εξ ορισμού στο σύνολο των υπολοίπων 300 περίπου ασφαλιστικών φορέων της χώρας.

Τα τελευταία δέκα χρόνια έχουμε την παραγωγή ενός πλούσιου στα χαρτιά νομοθετικού πλαισίου για τα θέματα ΥΑΕ και της πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου. Στην πράξη δυστυχώς όλα εξαντλούνται σε μια απλή παράθεση των θεσμών που η ίδια η νομοθεσία θεσπίζει, διαμορφώνοντας και εδώ μια εικονική πραγματικότητα ανάμεσα σε νομοθεσία και καθημερινή πρακτική στους περισσότερους χώρους εργασίας. Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε:

- Σε σύνολο, περίπου, 42 χιλιάδων κλινών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα δεν υπάρχει ούτε ένα κρεβάτι, ούτε μια μονάδα που να ασχολείται με τη συστηματική διερεύνηση, διάγνωση και αντιμετώπιση των επαγγελματικών ασθενειών, παρά τα αντίθετα προβλεπόμενα.

- Παρά την καθιέρωση της ιατρικής της εργασίας σήμερα οι γιατροί Εργασίας δεν ξεπερνούν τους σαράντα, ενώ οι άμεσες ανάγκες απαιτούν πάνω από 2.000 σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

- Παρά την αντίθετη πρόβλεψη του ιδρυτικού νόμου 1578/85 του ΕΣΥ, ούτε σε ένα Κέντρο Υγείας δεν έχει προκηρυχτεί θέση γιατρού Εργασίας.

Η αιτία αυτής της κατάστασης εντοπίζεται στη δράση των δυνάμεων του κεφαλαίου που επιδιώκουν ακόμα μεγαλύτερη συμπίεση της αξίας της εργατικής δύναμης και τη μεγιστοποίηση του εργοδοτικού κέρδους στο όνομα της ανταγωνιστικότητας, θωρακισμένοι με τις κατευθύνσεις της «Λευκής Βίβλου» της ΕΕ.

Οποιαδήποτε συστηματική προσέγγιση και ανάδειξη των ζητημάτων αυτών μας φέρνει στην καρδιά του τρόπου οργάνωσης της εργασίας και της παραγωγής. Μας οδηγεί στην πρόληψη που δεν είναι άλλη από τον περιορισμό, τουλάχιστον, του κινδύνου στην πηγή του και την αποτελεσματική προστασία της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων. Αυτή η συζήτηση θέτει καίρια ερωτήματα, όπως: ποιος τελικά αποφασίζει και τι, ποιος παράγει, για ποιον παράγει και τι παράγει, ποιος πληρώνει για όλα αυτά: γιατί είναι αδιαμφισβήτητο ότι η λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία και πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων για τους εργαζόμενους στοιχίζει.

Να, γιατί συσκοτίζεται η πραγματικότητα. Να, γιατί δεν υπάρχουν υποδομές και δε γίνεται καταγραφή. Γιατί ενδεχομένως όλα αυτά θα αποκάλυπταν ένα κόστος για την κοινωνία, αλλά και την ίδια την οικονομία και την παραγωγικότητα, πολύ μεγαλύτερο από το κόστος λήψης των απαραίτητων μέτρων βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και αποτελεσματικής προστασίας της υγείας των εργαζομένων. Θα δημιουργούσαν τους όρους άσκησης μιας ουσιαστικής πολιτικής στα ζητήματα αυτά, θα οριοθετούσαν προτεραιότητες, που βέβαια στο κέντρο τους θα είχαν τον άνθρωπο και όχι το κέρδος και την ασυδοσία.

Πριν λίγα χρόνια, σιγά - σιγά, όμως όλο και πιο φανερά και σήμερα πλέον χωρίς προσχήματα οι εργοδότες, με κύριο εκφραστή τους τον ΣΕΒ, θέλουν να εκμεταλλευτούν τη σημερινή ευνοϊκή για αυτούς συγκυρία και να καταργήσουν κάθε κατάκτηση των εργαζομένων και στη σφαίρα των δικαιωμάτων και των θεσμών ακόμα. Οπως είναι αυτοί που αφορούν στο ασφαλιστικό καθεστώς που ρυθμίζει την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου. Ετσι ενώ με το Β.Δ. 1864/51 - πρώτη παγκόσμια πρωτοτυπία - απαλλάσσονται της αστικής ευθύνης για τα εργατικά ατυχήματα ή τις επαγγελματικές ασθένειες (μόνο σε περίπτωση αποδεδειγμένου δόλου ο εργαζόμενος μπορεί να ζητήσει αποζημίωση για ηθική βλάβη)σε αντιστάθμισμα καθιερώθηκε ο θεσμός των ΒΑΕ.