Πρόσφατα επισκέφθηκε την Αθήνα ο σ. Ολέγκ Αλεξέγεβιτς Γκρατσιόφ, μέλος του Προεδρείου, γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ Ουκρανίας, λαϊκός βουλευτής του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας, διδάκτορας Τεχνικών Επιστημών. Μας μίλησε για τη σημερινή κοινωνικοπολιτική, οικονομική κατάσταση στην Ουκρανία και για τη δράση του κόμματος.

-- Πώς μπορείτε να χαρακτηρίσετε τη σημερινή πολιτική κατάσταση στη χώρα;

-- Η πολιτική κατάσταση στην Ουκρανία, μετά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, είναι πολύ ασταθής. Το ζήτημα είναι ότι απ' αυτές τις εκλογές δεν προέκυψε ένας απόλυτος νικητής. Καμιά πολιτική δύναμη δεν έλαβε τις απαραίτητες ψήφους και τις αντίστοιχες έδρες στο Κοινοβούλιο, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτοτελώς τα πολιτικά, οικονομικά και άλλα προβλήματα. Θα θυμίσω ότι γενικά τρεις βασικές δυνάμεις αναμετρήθηκαν στις εκλογές. Πριν απ' όλα είναι ο φιλοπροεδρικός συνασπισμός «Για Ενιαία Ουκρανία». Αυτός ο συνασπισμός έλαβε στις εκλογές το 11% των ψήφων. Δηλαδή η προεδρική πολιτική των μεταρρυθμίσεων στην οικονομία ή στον εξωτερικό τομέα δε βρήκε υποστήριξη στο λαό. Επίσης, έχει συγκροτηθεί ο συνασπισμός «Η Ουκρανία μας», ο οποίος έλαβε το 23% των ψήφων, εκπροσωπεί βασικά τις δεξιές εθνικιστικές δυνάμεις, αλλά η σύνθεσή του είναι πολύ ανομοιογενής. Και η τρίτη δύναμη είναι το ΚΚ Ουκρανίας, που τη στήριξε το 20% των ψηφοφόρων. Υπάρχουν ακόμα τρεις εκλογικοί συνασπισμοί, που έλαβαν από το 6%-8% των ψήφων. Είναι ο συνασπισμός «Ιούλια Τιμοσένκο», που ως προς την ιδεολογία του είναι κοντά στο συνασπισμό «Η Ουκρανία μας», κυρίως όσον αφορά στον φιλοαμερικανικό, φιλοδυτικό προσανατολισμό του. Είναι το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ουκρανίας, που παρά την ονομασία του, απέχει πολύ από τη σοσιαλιστική, κομμουνιστική ιδεολογία και κλίνει προς τα δεξιά. Τέλος, είναι το Ενοποιημένο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, που ως προς την ιδεολογία του πρόσκειται πλήρως στο φιλοπροεδρικό συνασπισμό. Αυτή είναι η διάταξη των δυνάμεων. Καμιά δεν έχει την απαραίτητη πλειοψηφία και γι' αυτό τα πρώτα οργανωτικά ζητήματα πήραν πάρα πολύ χρόνο. Πρόκειται για την εκλογή των καθοδηγητικών οργάνων του Κοινοβουλίου και την κατανομή των Επιτροπών ανάμεσα στις Κοινοβουλευτικές Ομάδες (ΚΟ). Επομένως, υπάρχει η εξής κατάσταση: Ο πρόεδρος και ο Α΄ αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου ανήκουν στο συνασπισμό «Για μια Ενιαία Ουκρανία» και ο άλλος αντιπρόεδρος ανήκει στο Ενοποιημένο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Δηλαδή και οι τρεις επικεφαλής του Κοινοβουλίου είναι εκπρόσωποι των φιλοπροεδρικών δυνάμεων. Γιατί όμως προέκυψε αυτή η κατάσταση; Γιατί με το 11% των ψήφων ο συνασπισμός «Για μια Ενιαία Ουκρανία» εξέλεξε 35 βουλευτές με βάση την κομματική λίστα, αλλά προσελκύστηκαν στην ΚΟ του, με την εξαγορά, τον εκβιασμό, βουλευτές που εκλέχτηκαν στις μονοεδρικές περιφέρειες, με αποτέλεσμα η ΚΟ «Για μια Ενιαία Ουκρανία» να αποτελείται τώρα από περίπου 180 βουλευτές. Οι υπολειπόμενες ψήφοι μέχρι τις απαραίτητες 226 εξαγοράστηκαν (το Κοινοβούλιο αποτελείται από 450 βουλευτές). Σε ό,τι αφορά στην κατανομή των Επιτροπών, μετά από διαπραγματεύσεις, οι κομμουνιστές πρότειναν να γίνει η κατανομή αναλογικά. Από τις 25 Επιτροπές οι κομμουνιστές είναι επικεφαλής 6 Επιτροπών και αναπληρωτές σε περίπου 10 Επιτροπές. Το καθήκον του ΚΚΟυ συνίσταται στο να μην επιτρέψει να δημιουργηθεί συμμαχία ανάμεσα στους δεξιούς της «Ουκρανίας μας» και στον φιλοπροεδρικό συνασπισμό «Για μια Ενιαία Ουκρανία», να μη βρουν κοινή γλώσσα και να δημιουργήσουν απόλυτη πλειοψηφία και να λύνουν τα προβλήματα σε βάρος του λαού. Για την ώρα το κατορθώσαμε και αυτοί βρίσκονται τώρα σε αντιπαράθεση μεταξύ τους. Κι εμείς ανάλογα με την κατάσταση κάνουμε συμβιβαστικές προτάσεις, έτσι ώστε να περάσουμε εκείνες τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές λύσεις που δε θα είναι σε βάρος του λαού. Από την άλλη μεριά, άλλη σημαντική πλευρά που επηρεάζει την πολιτική κατάσταση είναι ότι, αν και μέχρι τις προεδρικές εκλογές μένουν δυο χρόνια, γίνεται κιόλας μεγάλη προετοιμασία, στην ουσία οι φιλοπροεδρικές δυνάμεις ξεκίνησαν την εκστρατεία για την εκλογή στο προεδρικό αξίωμα του Λιτβίν, προέδρου τώρα του Κοινοβουλίου. Φυσικά, νομίζω ότι το ΚΚ θα προτείνει τον δικό του υποψήφιο, αλλά θα κάνουμε κατά το δυνατόν συνομιλίες για να αναδείξουμε κοινό υποψήφιο των αριστερών δυνάμεων.

Σε ό,τι αφορά στην εξωτερική πολιτική, εδώ συντελούνται σοβαρές αλλαγές, δηλαδή με την κατάσταση μετά τις 11 του Σεπτέμβρη 2001. Ενώ παλιότερα η ηγεσία δήλωνε ότι η Ουκρανία δε θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, αλλά θα μείνει κράτος εκτός των μπλοκ, τώρα, ξαφνικά, στο τέλος του Μάη, το Συμβούλιο της Εθνικής Ασφάλειας και Αμυνας της Ουκρανίας εξέτασε το ζήτημα σε σχέση με τις αλλαγές που συντελέστηκαν στον κόσμο, σε σχέση με την αλλαγή της θέσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία προχώρησε σε στενότερη συνεργασία με το ΝΑΤΟ, και ανακοίνωσε ότι η Ουκρανία θα ζητήσει την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Αυτό, φυσικά, αλλάζει πάρα πολύ την κατάσταση, πριν απ' όλα στο εσωτερικό της Ουκρανίας, διότι η πλειονότητα του λαού τάσσεται ενάντια σε μια τέτοια απόφαση, μια και το ΝΑΤΟ είναι ένας επιθετικός στρατιωτικός συνασπισμός, αν και παριστάνει τον εγγυητή της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη. Αυτό έδειξαν, για παράδειγμα, οι συνεχείς βομβαρδισμοί στο Ιράκ, η βάρβαρη επίθεση στη Γιουγκοσλαβία και άλλες παρόμοιες ενέργειες. Σε σχέση μ' αυτό στην Ουκρανία πραγματοποιούνται κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας κατά της πρόθεσης της ηγεσίας να εντάξει τη χώρα στο ΝΑΤΟ. Στην τελευταία συνεδρίαση της Επιτροπής του Κοινοβουλίου για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, στην οποία είμαι πρώτος αναπληρωτής του προέδρου, μίλησε ο υπουργός Εξωτερικών, Ανατόλι Ζλένκο, για τη νέα αντίληψη στην εξωτερική πολιτική. Παρουσίασε τις συγκεκριμένες οδηγίες του Προέδρου Λεονίντ Κούτσμα προς το υπουργείο Εξωτερικών για την επόμενη περίοδο, στις οποίες προβλέπονται συναντήσεις, επαφές στις Βρυξέλλες ή σε άλλα μέρη με την ηγεσία του ΝΑΤΟ, επίσκεψη του Ρόμπερτσον στο Κίεβο κ.ά. Γενικά προβλέπεται μια εντατική συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Σχετικά με την τυπική εισδοχή στο ΝΑΤΟ, είναι, φυσικά, μια μακρινή προοπτική. Δεν είναι ζήτημα τον επόμενων χρόνων, αλλά μια τέτοια προοπτική υπάρχει, δημιουργεί ορισμένη ένταση στην εσωτερική κατάσταση και στην κοινωνική ζωή της Ουκρανίας.

Από την άλλη μεριά, στην Ουκρανία η οικονομική πτώση συνεχίζεται, η ζωή της μεγάλης μάζας ανθρώπων δε βελτιώνεται, χειροτερεύει. Σε όλους τους δείκτες, που δημοσιεύει ο ΟΗΕ, η Ουκρανία βρίσκεται πιο κάτω από τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και μερικές άλλες χώρες, ακόμα και της ΚΑΚ. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί ένταση στην κοινωνία. Τώρα η κοινή γνώμη στρέφεται κατά της αντιλαϊκής πολιτικής του Προέδρου και της κυβέρνησής του. Αυτό το δείχνουν οι κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας των εργαζομένων, των ανθρακωρύχων, όπου στους τόπους δουλιάς τους γίνονται συχνά θανατηφόρα δυστυχήματα. Αυτό έδειξαν και τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών.

-- Σε σχέση με τις εκλογές, πώς εξηγείτε τη μείωση του ΚΚ, αν και η επιρροή του κόμματος είναι ευρύτερη; Χάσατε σχεδόν τις μισές βουλευτικές έδρες.

-- Πριν απ' όλα, θα ήθελα να σημειώσω ότι η Ολομέλεια της ΚΕ του κόμματος, που εξέτασε τα αποτελέσματα των εκλογών, εκτίμησε ότι το κόμμα δεν κατόρθωσε να νικήσει, αλλά δεν μπορεί να γίνει λόγος για «ήττα», διότι, από τυπική άποψη, είχαμε πριν 4 χρόνια 24%, τώρα έχουμε 20%. Η διαφορά, από τη μια μεριά, δεν είναι μεγάλη. Σ' αυτό μπορούμε να προσθέσουμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις εκλογές πριν από 4 χρόνια και τις πρόσφατες. Τότε η προεκλογική εκστρατεία διεξάχθηκε χωρίς σοβαρές παραβιάσεις της νομοθεσίας. Υπήρξαν, φυσικά, παραβιάσεις, αλλά δεν υπήρξε η ασυδοσία και αυθαιρεσία των τελευταίων εκλογών, όταν ο εκλογικός νόμος δεν τηρούνταν καθόλου και οι δομές της τοπικής εξουσίας, οι εκπρόσωποι του Προέδρου, της διοίκησης κατά τόπους, έβαζαν διάφορα εμπόδια στις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις και πριν απ' όλα στο ΚΚ, να οργανώσουν την προβολή των προγραμμάτων τους, χρησιμοποιούσαν διάφορες «μαύρες» τεχνολογίες. Γενικά, τέτοιες ανέντιμες εκλογές δεν είχαμε γνωρίσει, όχι μόνον εμείς, αλλά και σε όλη την ΚΑΚ. Αυτό ανέφεραν και όλοι οι διεθνείς παρατηρητές, όχι μόνον από τη Ρωσία, την ΚΑΚ, αλλά και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, πολύ μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα χρήματα. Επαιξαν και στις προηγούμενες εκλογές, αλλά αυτή τη φορά ξεπέρασε κάθε όριο. Αυτό φάνηκε κυρίως στα αποτελέσματα των εκλογών στις μονοεδρικές περιφέρειες. Αν ο υποψήφιος μπορούσε να διαθέσει για τις εκλογές περίπου 1.000.000 δολάρια, αυτόματα εκλεγόταν βουλευτής. Εννοείται ότι το ΚΚ, που είχε υποψήφιους σε όλες τις περιφέρειες, δεν μπορούσε να εξασφαλίσει τέτοια χρήματα. Στις περασμένες εκλογές είχαμε εκλέξει 39 βουλευτές στις μονοεδρικές περιφέρειες, τώρα εκλέξαμε μόνον 6. Εδώ, λοιπόν, βρίσκεται η βασική αιτία μείωσης της κοινοβουλευτικής δύναμής μας. Το 4% που πήραμε λιγότερο με βάση την κομματική λίστα δεν επηρέασε σε μεγάλο βαθμό, αν και εδώ υπάρχουν ορισμένες αιτίες. Η ΚΟ μας είχε στο προηγούμενο Κοινοβούλιο 113 έδρες, τώρα έχει 63. Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε ότι, ωστόσο, η επιρροή του κόμματός μας στο Κοινοβούλιο δεν έχει μειωθεί. Είναι επικεφαλής 6 Επιτροπών του Κοινοβουλίου (τόσες είχε και προηγουμένως) και έχουμε την ίδια δυνατότητα επίδρασης σ' αυτό. Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι για το κόμμα μας, που είναι κόμμα λενινιστικού τύπου, η κοινοβουλευτική δραστηριότητα δεν είναι η βασική, είναι βοηθητική. Μας βοηθάει σημαντικά να πραγματοποιήσουμε ορισμένους στόχους μας, να λύνουμε καθημερινά προβλήματα του λαού, των εργαζομένων, με την ιδιότητα του βουλευτή και να τη συνδυάζουμε με την εξωκοινοβουλευτική δράση. Επιπλέον, πρέπει να σημειώσουμε ότι τα αποτελέσματα που είχαμε στις εκλογές (24% ή 20%) δεν ανταποκρίνονται, φυσικά, στην πραγματική επιρροή μας μέσα στο λαό, στους εργαζομένους. Στις εκλογές που αναφέραμε, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, με τη νοθεία μάς έκλεψαν περίπου 6-8% των ψήφων. Από την άλλη μεριά, ανοιχτά τη συμπάθειά τους προς το ΚΚ μπορούν να την εκφράσουν λίγοι, διότι η επίσημη κρατική πολιτική είναι αντικομμουνιστική και από μέρους του Προέδρου, της διοίκησης, της κυβέρνησης. Γενικά, τα ΜΜΕ, μόνιμα, καθημερινά, ακολουθούν τη γραμμή της δυσφήμισης και κατασυκοφάντησης του ΚΚ, της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος, της Σοβιετικής Ενωσης. Αυτό, φυσικά, ασκεί ορισμένη επίδραση ανάμεσα στη νεολαία, αλλά μπορούμε να πούμε ότι πολλοί φοβούνται να εκφραστούν ανοιχτά, γιατί γίνονται διώξεις, απολύσεις από τη δουλιά. Παίρνονται άλλα μέτρα εκφοβισμού και εκβιασμού. Παρ' όλα αυτά η κομμουνιστική ιδεολογία τα τελευταία χρόνια επηρεάζει όλο και περισσότερο τα μυαλά των ανθρώπων. Τώρα περίπου το 1/3 των νέων μελών του κόμματος είναι φοιτητικής ηλικίας. Εκδίδουμε την εφημερίδα «Κομουνίστ» και 4 φορές το χρόνο το θεωρητικό περιοδικό «Κομμουνιστές της Ουκρανίας». Με τις νέες δυνάμεις που μπαίνουν στο κόμμα, μόλις αναπληρώνουμε τις απώλειες συντρόφων που λόγω ηλικίας, δυστυχώς, φεύγουν από τη ζωή.

-- Τελευταία πραγματοποιήθηκε στο Κίεβο το Ενωτικό Συνέδριο του ΚΚ Ουκρανίας. Τι συνέδριο ήταν αυτό;

-- Οπως είναι γνωστό, στην Ουκρανία, όπως και στις περισσότερες άλλες Δημοκρατίες της ΕΣΣΔ, τον Αύγουστο του 1991 απαγορεύτηκαν τα ΚΚ. Στην Ουκρανία αυτό έγινε σε δυο φάσεις. Στις 26 του Αυγούστου πάρθηκε η απόφαση για την προσωρινή αναστολή της δράσης του κόμματος και στις 30 του Αυγούστου με απόφαση του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ απαγορεύτηκε η δράση του κόμματος. Φυσικά, οι δραστήριοι κομμουνιστές δε συμβιβάστηκαν, όλα αυτά τα χρόνια αγωνίζονταν και στις 19 του Ιούνη 1993 πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο ανασυγκρότησης του κόμματος, το οποίο θεωρούνταν ως νέο κόμμα σε σχέση με το ΚΚ Ουκρανίας που είχε απαγορευτεί το 1991. Την ίδια χρονιά, στις 5 του Οκτώβρη, το κόμμα μας καταγράφηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Το 1996 τέθηκε σε ισχύ το νέο Σύνταγμα της Ουκρανίας, το οποίο προέβλεπε τη λειτουργία Συνταγματικού Δικαστηρίου (ΣΔ). Υστερα απ' αυτό η Κοινοβουλευτική Ομάδα μας στο Ανώτατο Σοβιέτ ζήτησε από το ΣΔ να θεωρηθούν αντισυνταγματικά, παράνομα τα διατάγματα του Αυγούστου του 1991 για την απαγόρευση της δράσης του ΚΚ Ουκρανίας. Το ΣΔ μετά από 5 περίπου χρόνια συγκέντρωσης των σχετικών υλικών, μακρών συζητήσεων και εξέτασης της αίτησής μας, στις 27 του Δεκέμβρη 2001 αποφάσισε οριστικά κατά πλειοψηφία ότι οι αποφάσεις του 1991 για την απαγόρευση του ΚΚ θεωρούνται αντισυνταγματικές, παράνομες από τη στιγμή της λήψης τους. Επομένως, το ΚΚ Ουκρανίας, που ιδρύθηκε το 1918, έχει όλα τα δικαιώματα για την παραπέρα ύπαρξή του. Εννοείται ότι όλα αυτά τα χρόνια η δομή του κόμματος είχε καταστραφεί, δεν είχε μείνει τίποτα, είχαν μείνει ορισμένοι άνθρωποι που δεν είχαν ενταχθεί στο νέο κόμμα, δεν είχαν προδώσει τα ιδανικά τους. Γι' αυτό, ο Α΄ Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΟυ, που δρούσε μέχρι το 1991, Στανισλάβ Ιβάνοβιτς Γκουρένκο, συγκάλεσε Ολομέλεια και συγκροτήθηκε Οργανωτική Επιτροπή, ο οποία ασχολήθηκε με τη σύγκληση του Εκτάκτου Συνεδρίου αυτού του κόμματος. Ετσι, λοιπόν, στις 25 και 26 του Μάη 2002 πραγματοποιήθηκαν δυο Συνέδρια. Στην αρχή έγινε το έκτακτο Συνέδριο του κόμματος που δρούσε μέχρι το 1991. Υιοθέτησε έκκληση προς το υπάρχον ΚΚ με την παράκληση να γίνει δεκτό αυτό το κόμμα (που υπήρχε μέχρι το 1991) στο κόμμα που δρα από το 1993. Στις 26 του Μάη συνήλθε το έκτακτο Συνέδριο του σημερινού ΚΚ που ιδρύθηκε το 1993, εξέτασε αυτή την έκκληση και πήρε θετική απόφαση. Και στη συνέχεια συγκλήθηκε το Ενωτικό Συνέδριο, το οποίο, σύμφωνα με τη γενική αρίθμηση, έγινε το 36ο Ενωτικό Συνέδριο. Οι αντιπρόσωποι των δυο Συνεδρίων πήραν από κοινού αποφάσεις, οι οποίες ήταν, φυσικά, νομικού χαρακτήρα, ώστε και το υπουργείο Δικαιοσύνης, και άλλα όργανα της εξουσίας να έχουν σαφή ενημέρωση ότι υπάρχει πλέον μόνο ένα ΚΚ Ουκρανίας, το οποίο είχε πραγματοποιήσει το 1ο Συνέδριό του το 1918 και ότι λειτουργεί αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Τώρα ετοιμαζόμαστε να συγκαλέσουμε το τακτικό 37ο Συνέδριο του ΚΚ Ουκρανίας. Αυτό ήταν το Ενωτικό Συνέδριο του ΚΚ Ουκρανίας.