Μια ολόκληρη φιλολογία έχει αναπτυχθεί το τελευταίο διάστημα γύρω από το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα της χώρας. Διεθνείς ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί, η Ευρωπαϊκή Ενωση, ο ΣΕΒ, ο πρωθυπουργός, διάφοροι υπουργοί, κυβερνητικά στελέχη, αλλά και στελέχη της ΝΔ, όλοι, ισχυρίζονται πως το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, τάχα, «δεν είναι βιώσιμο», ότι «κινδυνεύει»... για να καταλήξουν ότι χρειάζεται «αναμόρφωση». Η «αναμόρφωση» που θεωρούν αναγκαία, ουσιαστικά σημαίνει ανατροπή του κοινωνικού χαρακτήρα της ασφάλισης και άνοιγμα προς τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες, που εδώ και χρόνια το εποφθαλμιούν.

Η προεκλογική περίοδος που διανύουμε υποχρεώνει και το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ να ντύνουν με εύηχες φράσεις περί «κοινωνικής προστασίας», τις πραγματικές προθέσεις τους. Την ίδια ώρα, προετοιμάζοντας το έδαφος για τα τεκταινόμενα μετά τις εκλογές, ομολογούν πως στοχεύουν στην εφαρμογή ενός τριαξονικού συστήματος ασφάλισης, σαν αυτό που εφάρμοσε στη Χιλή η χούντα του Πινοσέτ.

Στις διάφορες εκθέσεις, μελέτες, δηλώσεις παρουσιάζονται και διαφορετικές παραλλαγές, όμως όλες συγκλίνουν στις γενικές κατευθύνσεις. Οι τρεις άξονες που όλοι συγκλίνουν, είναι:

• Ο πρώτος άξονας αφορά τη χορήγηση μιας ελάχιστης σύνταξης, ενός προνοιακού βοηθήματος, με συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού. Το βοήθημα αυτό, δεν έχει καμιά σχέση και ουσιαστικά σημαίνει κατάργηση των κατώτερων ορίων συντάξεων, τα οποία αποτελούν έναν από τους θεμέλιους λίθους της κοινωνικής ασφάλισης.

Το χτύπημα των κατώτερων συντάξεων έχει ξεκινήσει με τους τρεις αντιασφαλιστικούς νόμους της ΝΔ και την αποσύνδεσή τους από τα 20 ημερομίσθια ανειδίκευτου εργάτη, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωσή τους. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, εφάρμοσε με «ευλάβεια» αυτούς τους νόμους. Επίσης προχώρησε στη θεσμοθέτηση του ΕΚΑΣ (Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης), το οποίο επιδιώκεται να μετεξελιχθεί στον πρώτο άξονα του νέου συστήματος.

• Ο δεύτερος άξονας αφορά στη χορήγηση σύνταξης σε καθαρά ανταποδοτική βάση. Αυτή θα είναι με διμερή χρηματοδότηση, δηλαδή με εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών και θα χορηγείται από τα κύρια Ταμεία ασφάλισης - είτε από τα υπάρχοντα είτε από αυτά που θα προκύψουν από τις ενοποιήσεις.

Αυτή η κύρια σύνταξη όμως θα είναι δραστικά μειωμένη, στο 50% (σχέδιο Μ. Νεκτάριου) ή και στο 40% (έκθεση Σπράου) σε σχέση με τη σημερινή κύρια σύνταξη. Ετσι, προτείνεται η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της σύνταξης. Ηδη σήμερα ο υπολογισμός γίνεται με βάση τους μισθούς της τελευταίας πενταετίας πριν τη συνταξιοδότηση, από διετία που ίσχυε προηγούμενα. Τώρα σχεδιάζεται μεγαλύτερη βάση υπολογισμού, από 15ετία και μέχρι ολόκληρο τον ασφαλιστικό βίο.

Παράλληλα σχεδιάζεται αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 65 ή και στα 67 χρόνια και μάλιστα για όλους. Με άλλα λόγια θα καταργηθεί ή θα περιοριστεί ο θεσμός των βαρέων και ανθυγιεινών (οικοδόμοι, οδηγοί και άλλες κατηγορίες που έχουν μικρότερα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης), αλλά και οι ευνοϊκές ρυθμίσεις για τις γυναίκες.

Ουσιαστικά όσοι από τους εργαζόμενους καταφέρουν να έχουν σταθερή απασχόληση και κανονική ασφάλιση, θα πάρουν την κύρια σύνταξη που θα είναι σε σημερινές τιμές 50 - 60 χιλιάδες δραχμές στα 65 χρόνια τους και πάνω.

Σε ανταποδοτική βάση, λειτουργεί ήδη το ασφαλιστικό - συνταξιοδοτικό καθεστώς για τους λεγόμενους νεοασφαλισμένους, δηλαδή για όσους ασφαλίστηκαν από 1ης Γενάρη '93 και ύστερα. Αυτό το καθεστώς καθορίστηκε με τους τρεις αντιασφαλιστικούς νόμους της ΝΔ και τώρα σχεδιάζεται να επεκταθεί το ίδιο καθεστώς και σε ασφαλισμένους πριν το '93. Το ποιοι ασφαλισμένοι θα ενταχθούν στο καθεστώς αυτό είναι ανοιχτό. Ομως σε πρόσφατη δήλωσή του, ο υπουργός Εργασίας, ουσιαστικά άφησε εκτός των αλλαγών, μόνο όσους έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα ή θα θεμελιώσουν σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Η κύρια σύνταξη θα στηρίζεται εν μέρει ή πλήρως στο λεγόμενο κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Δηλαδή στη διοχέτευση των αποθεματικών των Ταμείων σε αμοιβαία κεφάλαια και μετοχές που θα παίζονται στο Χρηματιστήριο, με στόχο την πλήρη απαλλαγή του κράτους από τις υποχρεώσεις του. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, έχει «προνοήσει» και σε αυτόν τον τομέα. Πριν λίγους μήνες, δημιουργήθηκε Ανώνυμη Εταιρία Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων (ΑΕΔΑΚ), που ανέλαβε εν λευκώ να διαχειρίζεται τα αποθεματικά του μεγαλύτερου ασφαλιστικού οργανισμού της χώρας, του ΙΚΑ και να τα παίζει στο Χρηματιστήριο. Στην ΑΕΔΑΚ αυτή ετοιμάζονται να συνεισφέρουν τα αποθεματικά τους και άλλα Ταμεία.

• Ο τρίτος άξονας αφορά ένα νέο σύστημα επικουρικών συντάξεων, με πλήρη κεφαλαιοποίηση και το οποίο θα στηρίζεται σε εισφορές εργαζομένων - εργοδοτών, είτε μόνο εργαζομένων. Η χορήγηση των επικουρικών συντάξεων θα εξαρτάται από τις διακυμάνσεις του Χρηματιστηρίου. Αν οι μετοχές έχουν αποδόσεις, θα παίρνει και ο συνταξιούχος επικουρική σύνταξη.

Οσον αφορά τις επικουρικές συντάξεις, έχουμε δυο σενάρια που «παίζουν». Στο ένα γίνεται λόγος για χορήγηση επικουρικής σύνταξης από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Σε αυτή την περίπτωση είναι φανερό πως αποκλείεται η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων, αφού δε θα έχουν την οικονομική δυνατότητα να προσφύγουν σε ιδιωτική ασφαλιστική εταιρία, ενώ και η τελευταία δε θα τους θέλει, σαν μη φερέγγυους πελάτες.

Στο δεύτερο σενάριο γίνεται λόγος για την ύπαρξη επικουρικών Ταμείων, των οποίων ο αριθμός θα μειωθεί μέσα από συγχωνεύσεις και που θα αλλάξει ριζικά η λειτουργία τους. Επίσης το ίδιο σενάριο αναφέρει ένα τέταρτο άξονα με «συμπληρωματικές παροχές ιδιωτικής ασφάλισης για μεσαίες και υψηλές εισοδηματικές ομάδες».

Με όλα τα παραπάνω επιδιώκεται η απαλλαγή του κράτους από τις υποχρεώσεις του προς την κοινωνική ασφάλιση, όπως και η απαλλαγή των εργοδοτών από το σύνολο ή μέρος των εισφορών που υποχρεούνται να καταβάλλουν. Ταυτόχρονα η αξιοποίηση των χρημάτων των Ταμείων για την ενίσχυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, μέσω του Χρηματιστηρίου.

Το «όραμα» του κοινωνικού μεσαίωνα, θέλει τον εργαζόμενο απασχολήσιμο και ασφαλίσιμο. Αν και οι στόχοι είναι καθαροί και σκιαγραφούν πλήρη διάλυση της κοινωνικής ασφάλισης, οι ηγεσίες των ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ όχι μόνο τηρούν ένοχη σιωπή, αλλά και στήριξαν τον τελευταίο αντιασφαλιστικό νόμο και εμφανίζονται πρόθυμες να στηρίξουν και το μεγάλο αντιασφαλιστικό πακέτο μέτρων.