Εκατό σαράντα τρία χρόνια πέρασαν από την 8η Μάρτη 1857 που οι εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας της Ν. Υόρκης αιματοκυλίστηκαν διεκδικώντας τα δικαιώματά τους.

Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας και του ιματισμού στην Ελλάδα, από τους πιο αναπτυγμένους στο παρελθόν, διαρκώς φθίνει με το κλείσιμο μεγάλων και μικρών εργοστασίων και τις απολύσεις χιλιάδων εργαζομένων, κυρίως γυναικών.

Μια πρόσφατη έρευνα, που ήταν αντικείμενο διδακτορικής διατριβής, έρχεται να επιβεβαιώσει αυτή την πραγματικότητα. Η έρευνα έγινε από την πολιτική κοινωνιολόγο Μαρούλα Κανταράκη και έχει τίτλο «Φύλο και τάξη στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία: Η μελέτη των βιομηχανικών εργατριών στους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας - ένδυσης μέσα από τις εργασιακές τους σχέσεις και το συνδικαλισμό».

Η Μαρούλα Κανταράκη συνεργάστηκε για τις ανάγκες αυτής της έρευνας με το Συνδικάτο Κλωστοϋφαντουργίας, Ιματισμού και Δέρματος της Αθήνας, συζήτησε με την πρόεδρό του Χριστίνα Τσεντούρου, απευθύνθηκε σε γυναίκες του κλάδου και επισκέφθηκε εργοστάσια. Σημειώνουμε μερικά αποσπάσματα από τη μελέτη της. Ενα από τα βασικά της συμπεράσματα είναι ότι: ...«Οι εργάτριες καταπιέζονται και αλλοτριώνονται, όπως και οι εργάτες στην αλυσίδα παραγωγής, όμως το ότι οι εργάτριες δε δουλεύουν απομονωμένα στο σπίτι (όπως συμβαίνει με τις φασονίστριες λ.χ.), το ότι ο χώρος και ο χρόνος εργασίας τους διαχωρίζεται απ' αυτόν της "οικιακής" τους απασχόλησης, οδηγεί στη σκέψη ότι η εργασία στο εργοστάσιο, όποιες κι αν είναι οι εργασιακές συνθήκες, παρέχει εντέλει μεγαλύτερη δυνατότητα συνειδητοποίησης της κοινωνικής και της ατομικής πραγματικότητας, αλλά και μεγαλύτερη δυνατότητα ανάληψης δράσης για την αναδιαμόρφωση αυτών των πραγματικοτήτων, λόγω της ύπαρξης συλλογικών σχέσεων, μέσα από τις οποίες οι άνθρωποι ανταλλάσσουν, αμοιβαία, δραστηριότητες, εμπειρίες, σκέψεις και γνώσεις...».

«... Οταν οι κλάδοι ευημερούσαν και είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο μεταξύ όλων των άλλων κλάδων της ελληνικής βιομηχανίας (δεκαετίες '50, '60, '70) υπήρχε μεγαλύτερη ζήτηση (και προσφορά) γυναικείας εργασίας, ενώ οι εργασιακές συνθήκες "αντιμετωπίζονταν" με συλλογική δράση από γυναίκες των κλάδων που συμμετείχαν ενεργά στα σωματεία και τα συνδικάτα, παρά το ότι η οικογενειακή τους ζωή συχνά παρεμπόδιζε αυτή τη δράση ή τις οδηγούσε στη σταδιακή απομάκρυνσή τους από το χώρο δουλιάς, η οποία και σηματοδοτούσε, συνήθως, το τέλος ενασχόλησής τους με τα κοινά».

...«Σήμερα, στους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας - ένδυσης οι θέσεις εργασίας των γυναικών μειώνονται συνεχώς και η ανεργία πλήττει εργάτριες μιας ηλικίας (37-47 περίπου ετών) που δεν μπορούν να απορροφηθούν πουθενά αλλού ή να "βγουν στη σύνταξη"».

Σήμερα επίσης, που η κρίση του συνδικαλιστικού κινήματος φαίνεται να καθολικοποιείται, είναι ακόμα πιο δύσκολο για τις εργάτριες στους κλάδους αυτούς ν' αντιμετωπίσουν συλλογικά και οργανωμένα φαινόμενα ανεργίας και υποαπασχόλησης, καθώς και φαινόμενα μη αποδεκτών από τις εργάτριες συνθηκών εργασίας.

Τα συμπεράσματα της έρευνας έρχεται να επιβεβαιώσει η μαρτυρία της Στέλλας Λημνιού, στελέχους της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας, παλαίμαχης εργάτριας στον ιματισμό, όπου εργάστηκε για σαράντα δύο χρόνια από μικρό παιδί - 13 χρόνων - σε πουκαμισάδικο!

«Πραγματικά, λέει μέχρι το 1978, ο συνδικαλισμός ήταν πολύ αναπτυγμένος στον κλάδο μας. Αμέσως μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο, το 1949-50 ήταν πάντα μέσα μας η φλόγα της αντίστασης. Ελάχιστες συνάδελφοι ήταν δεξιές, αρνητικές στις διεκδικήσεις ή αδιάφορες. Οι περισσότερες είχαν προοδευτική γνώμη και διάθεση να διεκδικήσουν, έπαιρναν μέρος στις συνελεύσεις και στις απεργίες και η συμμετοχή των γυναικών ήταν μαζική. Τα προβλήματα ήταν πολύ νωπά ακόμα, υπήρχε μια πόλωση, ήξερες ποιος ήταν ο εχθρός. Θυμάμαι μια κόρη αγωνιστή, τη Βούλα, συνάδελφό μου, που τη συνάντησα μια μέρα στο δρόμο και δε μ' άφησε να τη φιλήσω για να μη με εκθέσει στους χαφιέδες που ίσως την παρακολούθησαν. Τα σωματεία ήταν μαζικά, ιδιαίτερα στο διάστημα 1960-65. Γίνονταν και τότε απολύσεις, αλλά υπήρχαν πολλά εργοστάσια, έβρισκες ξανά δουλιά. Ολες ήταν γραμμένες στο σωματείο, κάτι που δε συμβαίνει σήμερα...

Τώρα τα προβλήματα είναι χειρότερα, τονίζει η Στέλλα Λημνιού. Οι γυναίκες απολύονται και δεν ξαναβρίσκουν δουλιά στον κλάδο...».

Μια συζήτηση με την Χριστίνα Τσεντούρου, πρόεδρο του Συνδικάτου Κλωστοϋφαντουργίας, Ιματισμού, Δέρματος είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σ' ό,τι αφορά τις νέες εξελίξεις στον κλάδο:

- Επεκτείνεται η μερική απασχόληση τον κλάδο;

- Ναι, υπάρχει και επεκτείνεται, όπως και άλλες μορφές ελαστικής εργασίας. Εμφανίζεται βέβαια με διάφορους τρόπους. Π. χ. για μεγάλα χρονικά διαστήματα να μη δουλεύουν οι γυναίκες. Μια εργαζόμενη λ. χ. δουλεύει με σύμβαση ορισμένου χρόνου για έξι μήνες, μετά απολύεται και περιμένει να την ειδοποιήσουν να ξαναπιάσει δουλιά. Αυτή, με την ευρεία έννοια, είναι μια μορφή μερικής απασχόλησης. Αλλος τρόπος είναι να επιμηκύνεται η καλοκαιρινή άδεια και να φτάνει τους δυο και δυόμισι μήνες ή τα Χριστούγεννα και το Πάσχα να «κάθεται» η εργαζόμενη έναν ολόκληρο μήνα κάθε φορά. Είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται και σε βιοτεχνίες και σε εργοστάσια και πρόκειται για μια μορφή μερικής απασχόλησης.

Ποια είναι όμως η πρακτική που αρχίζει να κυριαρχεί στις μεγάλες επιχειρήσεις; Κλείνουν το παραγωγικό μέρος, το μεταφέρουν στη Βόρεια Ελλάδα. Εχουμε το παράδειγμα της επιχείρησης του Ζήρου - είναι πλεκτοβιομηχανία που παράγει εσώρουχα και μαγιό. Με αφορμή τους σεισμούς έκλεισε όλο το παραγωγικό μέρος στην Αθήνα και το μετέφερε όλο στην Ξάνθη, όπου είχε ήδη μια μικρή επιχείρηση. Εχουμε επίσης την περίπτωση της «Σι-Γιούροπ» με γυναικεία ρούχα, η οποία με αφορμή τους σεισμούς - με αφορμή, γιατί το είχε προετοιμασμένο - έκλεισε το εργοστάσιο στην Αθήνα, μετέφερε την κοπή στην Κόνιτσα και όλη την παραγωγή στην Αλβανία.

- Για μικρότερα μεροκάματα προφανώς...

- Βέβαια, για πολύ μεγαλύτερο κέρδος και μεγαλύτερη εκμετάλλευση. Οσοι πάνε στη Βόρεια Ελλάδα έχουν δυο στόχους: Πρώτα να απορροφήσουν όλα αυτά τα ευεργετήματα που δίνει η κυβέρνηση στους βιομήχανους, δηλαδή όλες τις επιδοτήσεις, είτε για τη θέση εργασίας, είτε για να φτιάξουν την επιχείρηση - γιατί όλες οι επιχειρήσεις στις παραμεθόριες περιοχές έχουν πολλών ειδών επιδοτήσεις, περισσότερες από τις άλλες. Και ένας δεύτερος λόγος είναι ότι στη Βόρεια Ελλάδα βρίσκονται πια ένα βήμα από τις χώρες της Βαλκανικής, όπου μεταφέρονται πανεύκολα, εκεί όπου τα μεροκάματα είναι εξευτελιστικά και η εκμετάλλευση είναι ακόμα μεγαλύτερη απ' ό,τι είναι εδώ.

Σ' ένα εργοστάσιο βλέπουμε ένα μέρος, σε άλλο μεγαλύτερο μέρος, αλλού ολόκληρη την επιχείρηση να μεταφέρεται στην Αλβανία ή στη Βουλγαρία ή στα Σκόπια..

Γνωρίζουμε από στοιχεία των εκεί συνδικάτων ότι ήδη δραστηριοποιούνται πάνω από εκατό ελληνικές επιχειρήσεις στη Βουλγαρία και στην Αλβανία...

Ενα άλλο χαρακτηριστικό των νέων εξελίξεων, επισημαίνει η Χρ. Τσεντούρου, είναι η δημιουργία ολόκληρων ομίλων πια, π. χ. μια επιχείρηση λ. χ. ο Λαναράς να αγοράζει εργοστάσια από το εκκοκκιστήριο μέχρι το πλεκτό, μέχρι το ρούχο και να δραστηριοποιείται σ' αυτό τον τομέα κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα.

Ενώ θεωρείται ότι ο υπόλοιπος κλάδος βρίσκεται σε κρίση, δεκάδες επιχειρήσεις του κλάδου έχουν τεράστια κέρδη.

Στα πλαίσια του ανταγωνισμού και του μεγαλύτερου κέρδους, οι κλωστοϋφαντουργικοί όμιλοι έχουν αρχίσει να ελέγχουν το ουσιαστικότερο ίσως τμήμα της ένδυσης και της εκκόκκισης, όχι μόνο στην παραγωγή, αλλά και στο εμπόριο, στην πρώτη ύλη και τις εισαγωγές.

- Βλέπουμε σήμερα στις λαϊκές αγορές βαμβακερά από την Κίνα που είναι πάμφθηνα σε σύγκριση με τα ελληνικά. Πώς μπορούν τα ελληνικά προϊόντα να ανταγωνιστούν αυτά που έρχονται από χώρες του Τρίτου Κόσμου;

- Το φθηνό βαμβακερό στη λαϊκή απαντά στις πολύ μεγάλες ανάγκες του κόσμου, που μεγαλώνουν όλο και περισσότερο, που δεν μπορεί να αγοράσει το ρούχο που βρίσκεται στο μαγαζί.

Ο κλάδος μας το υποστηρίζει αυτό και απαιτούμε τη στήριξη της εγχώριας παραγωγής. Το ρούχο, η ένδυση, η υπόδηση είναι είδη πρώτης ανάγκης. Γι' αυτό θεωρούμε ότι είναι από τα πρώτα μας καθήκοντα σαν κλάδος, σαν συνδικάτο και ομοσπονδία, να συμπαραστεκόμαστε στους κτηνοτρόφους και βαμβακοπαραγωγούς, γιατί όταν μειώνεται το βαμβάκι, αυτό έχει άμεση επίπτωση στη συρρίκνωση του κλάδου και στο κόστος. Υπάρχουν εργατικά χέρια και από άνδρες και από γυναίκες ειδικευμένα και άξια, γι' αυτό το λόγο αναπτύσσουμε την πάλη μας και τη δράση μας σ' αυτή την κατεύθυνση. Ναι, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις ανάπτυξης του κλάδου μας στην Ελλάδα, δεν υπάρχουμε όμως - αντίθετα - στα σχέδια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, γι' αυτό και τ' αντιπαλεύουμε.

Από την πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων ο κλάδος έχει σοβαρές εμπειρίες: 14 επιχειρήσεις με 11.750 εργαζόμενους από τις οποίες υπολειτουργούν ένα εργοστάσιο της Π-Π στη Σάμο και ένα εργοστάσιο της ΒΕΛΚΑ. Τα υπόλοιπα, αφού οι ιδιώτες εξάτμισαν τα αποθεματικά (που ήταν αξίας πολλών δισ.), αμέσως μετά τα έκλεισαν.

Σε καθημερινή βάση βρισκόμαστε μπροστά σε μια γενικευμένη επίθεση από το κεφάλαιο - ΕΕ - κυβέρνηση που επιδιώκουν να σαρώσουν κάθε κατάκτησή μας.

Οι απολύσεις και το κλείσιμο των εργοστασίων έχουν περάσει κάθε όριο, η ανεργία στον κλάδο βρίσκεται σε ύψη ρεκόρ, υπονομεύονται και δεν εφαρμόζονται οι ΣΣΕ, καταπατιέται το πενθήμερο και το 40ωρο.

Καταργούνται τα ασφαλιστικά μας δικαιώματα. Οι συνθήκες εργασίας υγιεινής και ασφάλειας επιδεινώνονται. Οι ανασφάλιστοι-ες, οι απλήρωτες υπερωρίες, η ένταση της εργασίας είναι τα κύρια συμπτώματα επιχειρήσεων που προσπαθούν να αντέξουν τον ανταγωνισμό, πιέζοντας το κόστος εργασίας. Ακόμα και στο κερδοφόρο και σύγχρονο κομμάτι των επιχειρήσεων, οι πιέσεις δεν ασκούνται μόνο στις αμοιβές, αλλά ευρύτερα στις εργασιακές σχέσεις - στο όνομα της κρίσης και παρά τα κέρδη. Δεν πρέπει να εγκλωβιζόμαστε σε λογικές που η πλουτοκρατία έχει επιβάλει σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και συνδικαλιστές, σαν αυτές της «ανταγωνιστικότητας», της «παραγωγικότητας», των «εθνικών στόχων» της ΟΝΕ που έχουν επιστρατευτεί για να υποτάξουν τις διεκδικήσεις των εργαζομένων, να δίνουν άλλοθι νέων παροχών και διευκολύνσεων στους βιομήχανους!