Το Τυπικό Μοντέλο της Σωματιδιακής Φυσικής ενσωματώνει τη γνώση μας για τα θεμελιώδη σωματίδια. Περιλαμβάνει σωματίδια που συνθέτουν τα γνωστότερα στους μη ειδικούς υποατομικά σωματίδια της ύλης (πρωτόνια, νετρόνια) και σωματίδια φορείς δυνάμεων, δηλαδή τα σωματίδια που υλοποιούν αυτή την αλληλεπίδραση που ονομάζουμε δύναμη. Για παράδειγμα, η ηλεκτρομαγνητική δύναμη μεταξύ ενός πρωτονίου και ενός ηλεκτρονίου δημιουργείται από φωτόνια (σωματίδια φωτός), που ανταλλάσσονται διαρκώς ανάμεσα στο πρωτόνιο και το ηλεκτρόνιο.

Τα «σωματίδια ύλης» (σ.σ. τα εισαγωγικά επειδή και τα «σωματίδια δυνάμεων» είναι επίσης αναπόσπαστο συστατικό της ύλης) ανήκουν σε τρεις οικογένειες με τέσσερα μέλη η καθεμία. Η μόνη διαφορά ανάμεσα στις οικογένειες είναι η μάζα. Ολα τα σώματα του κόσμου που μας περιβάλλει είναι φτιαγμένα από την ελαφρότερη οικογένεια που περιλαμβάνει τα «πάνω» κουάρκ, τα «κάτω» κουάρκ, τα ηλεκτρόνια και τα ηλεκτρονιονετρίνα. Οι άλλες δύο οικογένειες σωματιδίων είναι εφήμερες και δημιουργούνται μόνο μετά από συγκρούσεις υψηλής ενέργειας μεταξύ μεγαλύτερων σωματιδίων (με εξαίρεση τα νετρίνα όλων των οικογενειών, που είναι μακρόβια).

Τα κουάρκ συγκρατούνται ενωμένα από την ισχυρή δύναμη, που έχει ως φορέα τα γλουόνια. Ο συνδυασμός των κουάρκ δίνει τα αδρόνια, μεταξύ των οποίων είναι τα πρωτόνια και τα νετρόνια που σχηματίζουν τους πυρήνες των ατόμων. Τα ηλεκτρόνια ελκόμενα από τους πυρήνες λόγω της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης περιστρέφονται γύρω απ' αυτούς και ο συνδυασμός αυτός δημιουργεί τα άτομα, που συνδυαζόμενα μεταξύ τους δημιουργούν τα μόρια. Η ασθενής αλληλεπίδραση, που έχει ως φορείς τα σωματίδια W και Z, έχει να κάνει με τις πυρηνικές αντιδράσεις στα αστέρια, αλλά και τις αυθόρμητες ραδιενεργείς διασπάσεις των ατομικών πυρήνων, κατά τις οποίες εκλύεται ένα ηλεκτρόνιο και ένα νετρίνο.

Η βαρύτητα, η ασθενέστερη δύναμη, είναι πιο προσιτή στους ανθρώπους, εξαιτίας τής άμεσα ορατής επίδρασής της σε όλα τα υλικά σώματα. Φορείς της υποτίθεται ότι είναι τα βαρυτόνια, τα οποία όμως δεν έχουν ανιχνευτεί ακόμα, πιθανότατα ακριβώς επειδή η δύναμη αυτή είναι τόσο ασθενής. Επιπλέον, τα βαρυτόνια δεν είναι ακόμα πλήρως ενσωματωμένα στη θεωρία του Τυπικού Μοντέλου.

Γιατί η φύση έχει τρεις οικογένειες «σωματιδίων ύλης» είναι ένα από τα πολλά ερωτήματα, που αφήνει αναπάντητα το Τυπικό Μοντέλο. Αν και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους διανοητικούς θριάμβους της επιστήμης του 20ού αιώνα, το Τυπικό Μοντέλο δεν πρέπει να θεωρείται τίποτα περισσότερο από ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση μιας πληρέστερης περιγραφής της ύλης και της κίνησής της.