Λένε ότι ένα θαύμα κρατάει μόνον επτά μέρες. Το «ιρλανδικό θαύμα» - όπως μας το παρουσίασαν οι κάθε είδους απολογητές - κράτησε σχεδόν 10 χρόνια. Ολα αυτά τα χρόνια η ιρλανδική οικονομία των πρωτόγνωρων, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, επιδόσεων βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων, για τη μικρή αυτή χώρα των 3,75 εκατ. κατοίκων, γράφτηκαν άρθρα επί άρθρων, σοφοί οικονομολόγοι προσπάθησαν να αναλύσουν το ιρλανδικό παράδοξο: Τη στιγμή που η ευρωπαϊκή οικονομία, πριν την εκδήλωση της ύφεσης, αναπτυσσόταν με ρυθμούς 2-2,5% η ιρλανδική να αναπτύσσεται με ρυθμούς μεγαλύτερους του 10%. Η Ιρλανδία απορροφούσε πολύ μεγάλες ξένες επενδύσεις, πολύ μεγαλύτερες σε αριθμό απ' ό,τι μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες. Στο «πρόσωπο» της Ιρλανδίας η κυρίαρχη ιδεολογία βρήκε τη δικαίωση και την επιβεβαίωση των θεωρητικών της απόψεων, για το τι θαυμαστά αποτελέσματα μπορεί να έχουν οι πολιτικές της απελευθέρωσης (απορύθμισης για ορισμένους) των αγορών. Αυτό ήταν το ιρλανδικό θαύμα που τόσο είχε συνεπάρει τους Ελληνες βιομηχάνους και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, η οποία, διά στόματος Παπαντωνίου, μας υποδείκνυε ότι «πρέπει να γίνουμε Ιρλανδία».

Ολοι όμως γνωρίζουμε, εκτός από τους φανατικά θρησκόληπτους, ότι θαύματα δεν υπάρχουν και ότι κάθε αποτέλεσμα, κάθε είδους αποτέλεσμα, είναι προϊόν ανθρώπινων ενεργειών με βάση τους αντικειμενικούς νόμους εξέλιξης της κοινωνίας. Αυτό γίνεται κατανοητό σήμερα, που το «ιρλανδικό θαύμα» έχει αρχίσει και ξεφτίζει και ο βασιλιάς αποδεικνύεται γυμνός. Τα τελευταία στοιχεία που δημοσίευσε το οικονομικό περιοδικό «Economist», στις 14 του Ιούνη 2003, δείχνουν ότι η ιρλανδική οικονομία, μετά τις υψηλές επιδόσεις που σημείωσε στη δεκαετία του 1990, έχει εισέλθει πλέον σε τροχιά συρρίκνωσης. Το ΑΕΠ της χώρας, ενώ το 1999 είχε σημειώσει άνοδο 12% και το 2000 9,5%, το 2003 μόλις και θα φτάσει το 3%. Η Ιρλανδία σήμερα έχει τον υψηλότερο πληθωρισμό στην ευρωζώνη, ο οποίος το Νοέμβρη του 2000 είχε φτάσει μέχρι και το 6%. Η ανεργία, από τα χαμηλά επίπεδα του 3,8% το 2001, προβλέπεται να ανέλθει στο 5% το 2003 και να πλησιάσει το 6% το 2004. Τη χαριστική βολή στην ιρλανδική οικονομία φαίνεται να τη δίνουν οι ξένες επενδύσεις, οι οποίες στο παρελθόν είχαν πρωταγωνιστήσει στη δημιουργία του «ιρλανδικού θαύματος» καθώς εισέρεαν μαζικά και σε δυσανάλογο μέγεθος σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες. Ετσι, ενώ το 1999 είχε σημειωθεί εισροή ξένων παραγωγικών επενδύσεων ύψους 34 δισ. δολαρίων - στην Ελλάδα μόλις 32 εκατ. δολάρια - σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το έτος 2002, που δημοσιεύτηκαν την Τρίτη 24 του Ιούνη, η σχέση αυτή έχει αντιστραφεί εντυπωσιακά. Στην Ιρλανδία το προηγούμενο έτος σημειώθηκε εκροή παραγωγικού κεφαλαίου προς τρίτες χώρες ύψους 2.245 εκατ. δολαρίων, προς τις ΗΠΑ 89 εκατ. δολαρίων, ενώ το αποτέλεσμα με την Ιαπωνία ήταν αρνητικό, -217 εκατ. δολάρια. Οι εισροές κεφαλαίου προς την Ιρλανδία παρουσίασαν την ακόλουθη κίνηση: Από τρίτες χώρες 942 εκατ. δολάρια, από ΗΠΑ 62 εκατ. δολάρια, ενώ το αποτέλεσμα με την Ιαπωνία είναι εντυπωσιακά αρνητικό, -3.532 εκατ. δολάρια, γεγονός που σημαίνει τάση επιταχυνόμενης αποεπένδυσης.

Αν έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τις εξελίξεις στην ιρλανδική οικονομία, αυτό πρέπει να γίνει σε συνάρτηση με τις επιδιώξεις ξένων πολυεθνικών εταιριών, κυρίως αμερικανικών, να επιλέξουν τη χώρα αυτή ως βάση των παραγωγικών τους δραστηριοτήτων. Βεβαίως, τέτοιοι ρυθμοί καπιταλιστικής ανάπτυξης ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν χωρίς τις εισροές ξένου κεφαλαίου. Στη μικρή αυτή χώρα καθ' όλη τη δεκαετία του 1990 πραγματοποιούνται μεγάλες επενδύσεις, ύψους δεκάδων δισ. δολαρίων, ενώ για πολλά χρόνια η Ιρλανδία στους σχετικούς πίνακες εμφανίζεται στις πρώτες θέσεις προσέλκυσης ξένων επενδύσεων. Οι επενδύσεις κυρίως αφορούν στους κλάδους της λεγόμενης και νέας οικονομίας, τις νέες τεχνολογίες, όπου είχαν επενδύσει ορισμένες από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρίες του πλανήτη, μεταξύ αυτών η Microsoft, η Motorola, η Intel κλπ. Είναι η εποχή που όλοι μιλάνε για τις νέες τεχνολογίες δίνοντάς τους μεσσιανική διάσταση. Σε αντίθεση με την «παλιά οικονομία», που θεωρείται ξεπερασμένη από τις εξελίξεις, πραγματοποιούνται κολοσσιαίες επενδύσεις στη «νέα οικονομία», στις τηλεπικοινωνίες, σε νέες γενιές ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η Ιρλανδία την εποχή εκείνη, ως χώρος που εξελισσόταν το ενδιαφέρον πείραμα των ξένων πολυεθνικών, ακριβώς στο χώρο των νέων τεχνολογιών, άρχισε να παρουσιάζει ορισμένα εντυπωσιακά οικονομικά αποτελέσματα. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης την περίοδο 1993-2000 φτάνει το 8,6%, επίτευγμα εξωπραγματικό για κάθε άλλη οικονομία τη δεκαετία του 1990. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ το 2001 φτάνει τα 23.380 ευρώ, ή το 115% του μέσου όρου των χωρών της ευρωζώνης, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ήταν περίπου στα ίδια επίπεδα με αυτά της Ελλάδας, δηλαδή κοντά στο 70% του κατά κεφαλή ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η ανεργία, η οποία στα τέλη της δεκαετίας του '80 είχε φτάσει στο 17% του εργατικού δυναμικού, το 2001 είχε υποχωρήσει εντυπωσιακά στο 3,8%.

Εξίσου εντυπωσιακά είναι και τα αποτελέσματα στο δημοσιονομικό τομέα, καθώς το δημόσιο χρέος μειώθηκε εντυπωσιακά κάτω από το 60% του ΑΕΠ, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του '80 είχε ανέλθει στο 115% του ΑΕΠ, από τα υψηλότερα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο κρατικός προϋπολογισμός για πολλά χρόνια παρουσιάζει υψηλά πλεονάσματα.

Ολα φαίνονταν ειδυλλιακά για τη μικρή αυτή χώρα, όταν τα απειλητικά σύννεφα είχαν αρχίσει να συσσωρεύονται πάνω από τον ουρανό. Η αρχή έγινε με την κρίση που ξέσπασε στις αρχές του 2000 στις επιχειρήσεις της νέας τεχνολογίας, όπου οι προσδοκίες των υψηλών επενδύσεων και των φουσκωμένων χρηματιστηριακών τιμών διαψεύστηκαν παταγωδώς. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς αναλυτές, η βασική αιτία της κρίσης ήταν οι πολύ γρήγορες, ταχύτατες βελτιώσεις, οι νέες ανακαλύψεις στους τομείς των νέων τεχνολογιών, με αποτέλεσμα επενδύσεις που είχαν γίνει λίγους μήνες πριν, να έχουν κιόλας απαξιωθεί. Η διαδικασία αξιοποίησης του επενδυμένου κεφαλαίου, η παραγωγή δηλαδή της υπεραξίας, να διακόπτεται βίαια και να μην ολοκληρώνεται. Πρόκειται για φαινόμενο το οποίο έχει αναλύσει εξαντλητικά ο Μαρξ στην παρουσίαση της μεγάλης βιομηχανίας του 18ου αιώνα, αλλά στην εποχή μας οι εξελίξεις αυτές έχουν πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Η κρίση στον τομέα των νέων τεχνολογιών επέφερε ένα αποφασιστικό πλήγμα στην ιρλανδική οικονομία, η ανάπτυξη της οποίας στηρίζεται ακριβώς στις επενδύσεις της νέας τεχνολογίας.

Δεύτερο και συμπληρωματικό χτύπημα με το πρώτο έχουμε με την εξάπλωση της διεθνούς οικονομικής ύφεσης και τη συνακόλουθη συστολή της διεθνούς ζήτησης. Εξέλιξη ιδιαίτερα αρνητική για μια οικονομία σαν την ιρλανδική, η οποία έχει επιλεγεί από τις πολυεθνικές εταιρίες με κύριο στόχο την παραγωγή όχι για την εσωτερική αλλά για τη διεθνή αγορά. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 90% των πωλήσεων της ιρλανδικής βιομηχανίας πραγματοποιείται στο εξωτερικό, γεγονός που την καθιστά ευπρόσβλητη στις διεθνείς διακυμάνσεις. Η άμεση εξάρτησή της μάλιστα από την αμερικανική οικονομία επιτείνει το πρόβλημα αυτό.

Χωρίς δόσεις υπερβολής μπορούμε να πούμε ότι η ιρλανδική οικονομία μπορεί να απεικονιστεί με φούσκα, το μέγεθος της οποίας ρύθμιζαν οι αμερικανικές πολυεθνικές. Την περίοδο των υψηλών προσδοκιών της αμερικανικής οικονομίας τη δεκαετία του '90, η φούσκα αυτή άρχισε να μεγεθύνεται εντυπωσιακά. Αντίθετα, η περίοδος της ύφεσης της αμερικανικής οικονομίας είχε αποτέλεσμα να ξεφουσκώσει και η άμεσα εξαρτημένη από αυτή ιρλανδική οικονομία.

Στη δημιουργία του «ιρλανδικού θαύματος», συνέβαλε αποφασιστικά η αγορά εργασίας που ήταν πλήρως απορυθμισμένη, μετά την καταστρατήγηση βασικών εργασιακών δικαιωμάτων, με κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας και με την παροχή προνομίων στο ξένο κεφάλαιο, που ουσιαστικά μετέτρεψαν τη χώρα αυτή σε φορολογικό και εργασιακό παράδεισο για τις ξένες πολυεθνικές.

Χρονικά βρισκόμαστε στην περίοδο όπου στις χώρες του κεφαλαίου, με επικεφαλής τις ΗΠΑ του Ρίγκαν και την Αγγλία της Θάτσερ, έχουν αρχίσει να πνέουν ισχυροί νεοφιλελεύθεροι άνεμοι, με την εφαρμογή πολιτικών βίαιης απορύθμισης της αγοράς εργασίας, τη λήψη σκληρών κατασταλτικών μέτρων όπου συναντούσαν εργατική αντίσταση (απεργία ανθρακωρύχων στην Αγγλία), την «απελευθέρωση» τιμών, την εφαρμογή ενός ευρύτατου προγράμματος ιδιωτικοποίησης δημόσιων επιχειρήσεων, τη δραστική περικοπή των κοινωνικών δαπανών, η οποία επέφερε σοβαρά πλήγματα στα δημόσια συστήματα της Υγείας, της Πρόνοιας και της Παιδείας.

Θερμός θιασώτης της νέας στρατηγικής του κεφαλαίου το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα της Ιρλανδίας, προχώρησε τη δεκαετία του '80 σε μια σειρά μέτρων με στόχο να «καθαρίσει» το έδαφος, ώστε να κάνει τη χώρα ελκτική στο ξένο κεφάλαιο. Πρώτος στόχος η αγορά εργασίας. Λίγοι θα θυμούνται σήμερα ότι στα μέσα της δεκαετίας του '80 η κυβέρνηση της Ιρλανδίας προχώρησε στη λήψη ενός πρωτοφανούς για τη σκληρότητά του μέτρου, με την απόλυση των μισών δημοσίων υπαλλήλων, στα πλαίσια της υλοποίησης του προγράμματος καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, το οποίο και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια.

Η Ιρλανδία αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας, στην οποία η διανομή του παραγόμενου πλούτου υπήρξε προκλητικά μονόπλευρη προς το πλευρό του ξένου κεφαλαίου. Στις πολυεθνικές που την επέλεξαν για να επενδύσουν τη δεκαετία του '90 παραχωρήθηκαν «αποικιοκρατικά» προνόμια, καθώς, όπως δείχνουν και οι σχετικοί πίνακες διεθνών οικονομικών οργανισμών, η εξαγωγή κεφαλαίου που έγινε από τη χώρα αυτή, με τη μορφή κερδών, μερισμάτων, δικαιωμάτων κλπ., ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Από την άλλη πλευρά οι εργαζόμενοι υπήρξαν τα μεγάλα θύματα των νεοφιλελεύθερων αυτών πολιτικών. Επί χρόνια η ανεργία στην Ιρλανδία καταγραφόταν με διψήφια νούμερα, ενώ την εποχή της πρώτης εφαρμογής των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στα μέσα της δεκαετίας του '80 εκτινάχτηκε στο 17%. Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '90 τα επίπεδα ανεργίας διατηρήθηκαν στο 10-12% του ικανού προς εργασία πληθυσμού.

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε μια μεγάλη μείωση της επίσημης καταγραμμένης ανεργίας σε επίπεδα μικρότερα του 5%, αλλά αυτό, όπως δείχνουν και τα τελευταία στοιχεία, αποτελεί παρένθεση στο επεισόδιο που φέρει το όνομα «καταλήστευση της ιρλανδικής εργατικής τάξης από τις ξένες πολυεθνικές». Ηδη στη χώρα αυτή μεγάλες επιχειρήσεις εξαγγέλλουν μαζικές απολύσεις (μόνον η «Μotorola» ανακοίνωσε τις προηγούμενες μέρες 1.000 απολύσεις εργαζομένων), αλλά και η πρόσκαιρη αυτή μείωση της ανεργίας αντισταθμίζεται με κακοπληρωμένες και πλήρως «ελαστικοποιημένες» θέσεις εργασίας, με τη γενικευμένη εργατική ανασφάλεια και τα μεσαιωνικής φύσης προνόμια που έχουν οι εργοδότες, πάνω στις εργατικές δυνάμεις που εξουσιάζουν.

Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι αν το πρόσκαιρο «ιρλανδικό θαύμα» ήταν ευλογία για το κεφάλαιο, ήταν κατάρα για την εργατική τάξη της χώρας αυτής.