Ενόψει του 2004 κυκλοφόρησαν, ήδη, και θα κυκλοφορήσουν και άλλα βιβλία, τα οποία ενώ αποσκοπούν στο να εξάρουν το παρελθόν και νυν «κάλλος» του τσιμεντοσκεπούς και νεφοσκεπούς «κλεινού άστεως», όταν θα καταλαγιάσει ο «κουρνιαχτός» των Ολυμπιακών Αγώνων θα απομείνουν να αποκαλύπτουν την απολίτιστη, βάρβαρη, αντιανθρώπινη ασχήμια που έπνιξε την ιστορία, τα μνημεία, τη φύση και τους κατοίκους της Αθήνας. Θα μένουν να «καταγγέλλουν» ότι η πολιτική όλων των κυβερνήσεων του 20ού αιώνα, αλλά και των αρχών του 21ου, ενώ καπηλεύονταν την πολιτιστική μας κληρονομιά, ιδιαίτερα την αρχαία, περιφρονούσαν τον κανόνα της: «μέτρο πάντων άνθρωπος».

Ενα τέτοιο βιβλίο είναι το φωτογραφικό λεύκωμα «ΑΘΗΝΑ - τότε και τώρα», που παρουσίασαν χτες οι εκδόσεις «Ολκός». Τα κείμενα του λευκώματος υπογράφουν η Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη και η Φανή Κωνσταντίνου. Το λεύκωμα περιλαμβάνει ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Αθήνας (κτίρια, μνημεία, δημόσιους χώρους, κλπ.), οι οποίες τοποθετημένες αντικριστά, σε θεματικά «ζεύγη» αντιστοιχούν στο «τότε» και το «τώρα» ενός κτιρίου, ενός μνημείου, μιας πλατείας κ.ο.κ. Το «τότε» χρονολογείται στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού και εικονίζεται με φωτογραφίες από τα αρχεία του Ιστορικού Μουσείου, του ΕΛΙΑ και του Μουσείου Μπενάκη. Το «τώρα» χρονολογείται στο 2000 και υλοποιήθηκε από τον Ούγγρο φωτογράφο Λάζλο Λουγκόζι, ο οποίος είχε κάνει την ενδιαφέρουσα πρόταση να φωτογραφηθούν, από την ίδια γωνιά λήψης, όσα μνημεία, κτίρια και χώροι είχαν φωτογραφηθεί από ξένους και Ελληνες φωτογράφους στα 1900, ώστε να φανούν οι αλλαγές που μεσολάβησαν. Αυτό και έγινε. Με τη διαφορά ότι πλήθος όσα φωτογραφημένα στο «τότε» κτίρια, μνημεία κλπ., είναι είτε ανύπαρκτα, είτε παραμορφωμένα, είτε συνθλιμμένα από τα πανύψηλα «τέρατα» του «τώρα».

Γι' αυτό θα διαφωνήσουμε με τις ...παραγορητικές απόψεις δύο παρουσιαστών του λευκώματος. Αντίθετα από τον συγγραφέα Μένη Κουμανταρέα, ο οποίος επισήμανε αλλαγές και παραμορφώσεις - με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την τερατοποίηση της πλατείας Ομονοίας, και τη Φ. Κωνσταντίνου, η οποία έθεσε ερωτηματικά για «τη σημερινή ποιότητα της ζωής» και για το «κατά πόσο σεβαστήκαμε την ιστορία της Αθήνας», η Μ. Καρδαμίτση - Αδάμη και ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής Δημήτρης Φιλιππίδης προσπάθησαν να πείσουν και... εαυτούς ότι «η Αθήνα του τότε δε χάθηκε, η Αθήνα του τώρα είναι όμορφη». Το λεύκωμα, όμως, το αντίθετο λέει...