Για πολλούς - αν όχι τους περισσότερους - η τόσο μεγάλη εξασθένιση του «πράσινου» νομίσματος απέναντι στο ευρώ, δεν ήταν αναμενόμενη. Ξάφνιασε τους περισσότερους οικονομικούς αναλυτές, που πριν ένα χρόνο δεν έβλεπαν την ισοτιμία του ευρώ να ξεπερνά τα 1,2 δολάρια. Τώρα, διαβάζουμε στις εφημερίδες άρθρα οικονομικών αναλυτών, που δεν αποκλείουν το ευρώ να φτάσει το 2004 ακόμη και τα 1,3 δολάρια! Αν αναζητήσουμε τις αιτίες, που το δολάριο κατρακύλησε σε τόσο χαμηλά επίπεδα, θα λέγαμε πως αυτές, δεν είναι μόνο οικονομικές. Οι λόγοι, της μέχρι τώρα πτωτικής πορείας του δολαρίου, είναι πολλοί και αλληλοεπηρεάζονται.

Ενας πρώτος λόγος, έχει να κάνει με τα ελλείμματα του ισοζυγίου (εμπορικό και τρεχουσών συναλλαγών), που έχουν εκτιναχτεί στα ύψη και οφείλονται - εκτός των άλλων - και στον κατακλυσμό της αμερικανικής αγοράς με φτηνά εμπορεύματα από την Κίνα, τη Βραζιλία και άλλες χώρες (με χαμηλό κόστος εργασίας). Για την κάλυψη αυτών των ελλειμμάτων θα πρέπει να εισρέουν στις ΗΠΑ ξένα κεφάλαια, κοντά στα 1,5 - 2 δισ. δολάρια από επενδυτές που είναι πρόθυμοι να επενδύσουν ακόμη τα κεφάλαιά τους στο αμερικανικό νόμισμα! Στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει τη σταδιακή μείωση του εμπορικού ελλείμματος, αλλά και των ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (ήδη ξεπέρασαν το 5,1% του ΑΕΠ), η κυβέρνηση Μπους, ενισχύει τη διολίσθηση του δολαρίου (όπως έκαναν και οι ελληνικές κυβερνήσεις, όταν εθνικό νόμισμα της Ελλάδας ήταν η δραχμή και όχι το ευρώ). Παράλληλα, εντείνει τις πιέσεις της προς το Πεκίνο για αποσύνδεση της ισοτιμίας του κινέζικου νομίσματος (γουάν) με το δολάριο, καθώς το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Κίνα αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς. Από 28,2 δισ. δολάρια που ήταν το 2001 εκτινάχτηκε το 2002 στα 43,3 δισ. δολάρια, ενώ συνεχίζει το 2003 τους ανοδικούς ρυθμούς (στο δίμηνο Αύγουστος - Σεπτέμβρης διαμορφώθηκε άγγιξε τα 25 δισ. δολάρια)! Το γεγονός ότι η υποτίμηση του δολαρίου κάνει ακριβότερες τις εισαγωγές (δηλαδή προκαλεί ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό, αφού οι τιμές των εισαγόμενων εμπορευμάτων και υπηρεσιών γίνονται ακριβότερες), δεν προκαλεί ανησυχία στην αμερικανική κυβέρνηση, καθώς την απασχολεί περισσότερο το πρόβλημα του αποπληθωρισμού, λόγω της ύφεσης.

Ενας δεύτερος λόγος, υποτίμησης του δολαρίου, έχει να κάνει με τα κρατικά (δημοσιονομικά) ελλείμματα των ΗΠΑ, που επίσης, έχουν διαμορφωθεί σε πρωτοφανή, υψηλά, επίπεδα. Φέτος, τα ελλείμματα του προϋπολογισμού των ΗΠΑ (περίπου 600 δισ. δολάρια) αντιπροσωπεύουν το 5% του ΑΕΠ, ενώ για το 2004, προβλέπεται παραπέρα αύξησή τους, για δύο, τουλάχιστον, λόγους. Πρώτον, εξαιτίας των αυξημένων δαπανών του κράτους, που απαιτεί η παραμονή των αμερικανικών δυνάμεων κατοχής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, μετά τη στρατιωτική εισβολή των ΗΠΑ στις δύο χώρες. Δεύτερον, γιατί οι ΗΠΑ βρίσκονται σε προεκλογική περίοδο και η κυβέρνηση Μπους θα προσπαθήσει να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές (θα γίνουν το Νοέμβρη του 2004) με την αύξηση των δαπανών του κράτους για παροχές προς διάφορες κατηγορίες ψηφοφόρων. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με αυτό που γίνεται και στην Ελλάδα, από την κυβέρνηση Σημίτη!

Προβληματικά, αρχίζουν να γίνονται και τα βασικά επιτόκια, στο 1% (είναι το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 45 ετών). Η απόφαση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED) να διατηρήσει - με την απόφαση της περασμένης Τρίτης - το βασικό επιτόκιο στο 1%, κρίθηκε αναγκαία για να στηριχτεί η διαδικασία ανάκαμψης της αμερικανικής οικονομίας, που παρατηρείται κατά τη διάρκεια του 2003. Στην επίσημη ανακοίνωσή της η FED, υποστηρίζει πως η εντυπωσιακή αύξηση της παραγωγικότητας σε συνδυασμό με τη «χαλαρή» νομισματική πολιτική που σήμερα ακολουθείται, στηρίζουν την ανάκαμψη και ότι «οι κίνδυνοι για διατηρήσιμη ανάπτυξη, είναι ισορροπημένοι».

Αν η «καλή» όψη της «χαλαρής» νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ είναι πως στηρίζει την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας υπάρχει και η «κακή» όψη. Αυτή δηλαδή, που μας πληροφορεί πως τα χαμηλά βασικά επιτόκια αποδεικνύονται ακατάλληλα για την κάλυψη των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, καθώς οι ξένοι επενδυτές (το χρηματιστικό κεφάλαιο και οι κάθε είδους διεθνείς τζογαδόροι) αναζητούν υψηλότερες αποδόσεις για να μη ρευστοποιήσουν τα κεφάλαιά τους που τα έχουν επενδύσει σε δολαριακούς τίτλους (ομόλογα, μετοχές κλπ). Σ' αυτή την κατηγορία ανήκει και ο χρηματιστής Τζορτζ Σόρος (γνωστός για τα κερδοσκοπικά του παιχνίδια με τις ισοτιμίες των ξένων νομισμάτων και τις μεταφορές κεφαλαίων από χώρα σε χώρα), που έχει δηλώσει δημόσια πως θα δώσει τη μάχη για να μην επανεκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζορτζ Μπους.

Του λόγου το αληθές ότι η πολιτική των χαμηλών βασικών επιτοκίων, στην οποία εμμένει η FED, αποδεικνύεται ακατάλληλη για την κάλυψη των αμερικανικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων, επιβεβαιώνει και το πόρισμα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Στο πόρισμα της ΒΙS, που είδε αυτή τη βδομάδα το φως της δημοσιότητας, υπάρχει και η εξής αποκάλυψη: Οι Κινέζοι και άλλοι Ασιάτες περιόρισαν φέτος σημαντικά (25% περίπου) τα κεφάλαιά τους που είχαν επενδύσει σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα. Δηλαδή, μέσα στο 2003, σήκωσαν το 25% των κεφαλαίων τους από τις ΗΠΑ (πουλώντας κρατικά ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου ή και μετοχές) και τα μετέφεραν για να τα επενδύσουν σε άλλες χώρες ή νομίσματα, που τους εξασφάλιζαν μεγαλύτερες αποδόσεις (κέρδη). Σ' αυτό συνηγορεί και η εκτίμηση αναλυτών της γερμανικής τράπεζας COMMERZBANK, ότι οι ευρωπαϊκές εταιρίες με κέρδη σε δολάρια, σπεύδουν - για το έτος 2004 - να τα διασφαλίσουν (σ.σ. τα κέρδη τους) από το ενδεχόμενο παραπέρα πτώσης του δολαρίου.

Οι εξελίξεις αυτές, όμως, δηλαδή ο εκπατρισμός (μαζική φυγή) κεφαλαίων από τις ΗΠΑ και οι επενδύσεις σε τίτλους άλλων νομισμάτων, ασκούν πρόσθετες πιέσεις στο δολάριο και επιτείνουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από την πτώση του «πράσινου» νομίσματος. Η αμερικανική κυβέρνηση, υποστηρίζει μόνο στα λόγια το «ισχυρό δολάριο», ενώ στην πράξη παροτρύνει τη διολίσθησή του. Με την τακτική αυτή, επιδιώκει την επίλυση μιας σειράς προβλημάτων της οικονομίας, εναποθέτοντας τις ελπίδες ότι ο μαζικός εκπατρισμός (φυγή) κεφαλαίων που είναι επενδυμένα σε δολάρια ή δολαριακούς τίτλους (ομόλογα, μετοχές κλπ) θα ανακοπεί με τις παρεμβάσεις (αγορά δολαρίων) από τις κεντρικές τράπεζες της Ιαπωνίας, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κλπ. Ενδεικτική από αυτή την άποψη είναι και η δήλωση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Τζον Σνούου ότι «δεν πρόκειται να απαντήσεων σε υποθέσεις, αν θα αναγκαστούμε να παρέμβουμε, προκειμένου να στηρίξουμε το δολάριο»!