Το «σχέδιο Ανάν» ορίζει σχετικά με το ζήτημα των καταπατημένων περιουσιών ότι οι απαιτήσεις των νόμιμων ιδιοκτητών θα λυθούν με συνολικό τρόπο, με σεβασμό και στους σημερινούς χρήστες (Τουρκοκύπριοι, Τούρκοι έποικοι και άλλοι καταπατητές) και στην αρχή της διζωνικότητας.

Στις περιοχές που υπόκεινται σε εδαφική «προσαρμογή», οι περιουσίες θα επιστραφούν στην κατοχή των ιδιοκτητών που τις είχαν στερηθεί. Ομως, σε τι κατάσταση θα επιστραφούν; Το ερώτημα μένει αναπάντητο, όπως και το ποιος θα πληρώσει τις φθορές.

Στις περιοχές που δεν υπόκεινται σε «εδαφική προσαρμογή», οι διευθετήσεις για την άσκηση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, με τη μορφή αποκατάστασης ή αποζημίωσης, προβλέπεται να γίνουν ως εξής:

• Ιδιοκτήτες και ιδρύματα που έχουν στερηθεί την κατοχή της περιουσίας τους και επιλέγουν την αποζημίωση, θα τη λάβουν με βάση την αξία κατά τη χρονική στιγμή που στερήθηκαν την κατοχή, προσαρμοσμένη έτσι ώστε να αντικατοπτρίζει την ανατίμηση της αξίας περιουσιών σε συγκρίσιμες τοποθεσίες

Ομως, δε θα πάρουν χρήματα, αλλά ομόλογα 25ετούς διάρκειας και «πιστοποιητικά εκτίμησης της περιουσίας» ίσα με το ένα τρίτο της αξίας της περιουσίας τους. Για τα ομόλογα αφήνεται ένα «παραθυράκι» ανοιχτό, μήπως και καθίστανται εξαγοράσιμα έναντι χρημάτων, πέντε έτη μετά την έκδοσή τους. Αλλά κι αυτό ακόμα είναι στο πλαίσιο των πιθανών λύσεων, και όχι βεβαιότητα.

Σημειώστε ότι αυτό το αποζημιούμενο ένα τρίτο θα το εγγυηθεί το ομοσπονδιακό κράτος. Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η πρόβλεψη; Οτι το κόστος των αποζημιώσεων θα κληθούν να καταβάλουν στο μεγαλύτερό του μέρος οι ίδιοι οι Ελληνοκύπριοι. Δηλαδή, οι αποζημιωθέντες θα είναι παράλληλα και οφειλέτες της αποζημίωσης. Τα θύματα θα πληρώσουν την επούλωση των πληγών τους.

Και πώς αλλιώς, εφόσον οι πόροι του ομοσπονδιακού κράτους (που κάποια στιγμή θα κληθεί να εξοφλήσει τα ομόλογα) θα προέρχονται κατά τα εννέα δέκατα από Ελληνοκύπριους και μόνο το ένα δέκατο από τους Τουρκοκύπριους.

Σημειώστε ότι σε οικονομικό επίπεδο ήδη εγείρονται σοβαρά ερωτήματα αν το ομοσπονδιακό κράτος θα έχει το τεκμήριο έγκυρου εγγυητή για να μη σημειωθεί πτώση στην αξία των ομολόγων.

• Οσοι δεν επιλέξουν αποζημίωση, τυπικά έχουν δικαίωμα ανάκτησης μόλις του ενός τρίτου της αξίας και του ενός τρίτου της συνολικής έκτασης της περιουσίας τους και αποζημίωσης για τα υπόλοιπα δύο τρίτα, με τα προαναφερόμενα ομόλογα και πιστοποιητικά
• Προβλέπεται δικαίωμα πλήρους ανάκτησης της κατοικίας που έχτισαν, αρκεί να ζούσαν εκεί τουλάχιστον για δέκα χρόνια. Δηλαδή οι ξεσπιτωμένοι θα τρέχουν να αποδείξουν στις αρμόδιες αρχές ότι όντως ήταν αυτοί που ξεσπιτώθηκαν από το «διεκδικούμενο» σπίτι τους. Και ότι ζούσαν εκεί όχι για εννιάμισι χρόνια ή εννιά και δέκα μήνες, αλλά δέκα χρόνια ακέραια...
• Οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες δεν μπορούν να διεκδικήσουν κομμάτια της περιουσίας τους που έχουν ανταλλαγεί από υφιστάμενο χρήστη ή αγοράστηκαν από πρόσωπο που επέφερε σημαντικές βελτιώσεις. Απλά διατηρούν το δικαίωμα απόκτησης άλλης περιουσίας ίσης έκτασης και αξίας στον ίδιο δήμο ή χωριό ή διεκδίκησης αποζημίωσης για την περιουσία όπως ήταν πριν τις σημαντικές βελτιώσεις.

Εδώ ας κάνουμε μια παραπομπή σε ρεπορτάζ της κυπριακής εφημερίδας «Φιλελεύθερος» της 4/4/2004 με τίτλο «Ξεπουλούν ξανά τη γη στα Κατεχόμενα. Κτίζουν για να προλάβουν την 1η Μαΐου». Στο οδοιπορικό του στα Κατεχόμενα ο δημοσιογράφος Β. Βασιλείου καταγράφει έντονη οικοδομική δραστηριότητα διότι οι Τουρκοκύπριοι ελπίζουν ότι με βάση το «σχέδιο Ανάν» θα αποκτήσουν δικαιώματα πάνω στη γη επί της οποίας θα κτίσουν, οπόταν θα έχουν κέρδος. Παρατηρεί εκατοντάδες Τουρκοκύπριους εργάτες «οι οποίοι θα κτίσουν ίσως εκατοντάδες σπίτια για Βρετανούς ή Γερμανούς, οι οποίοι αυξάνονται και πληθύνονται στα Κατεχόμενα... Δίπλα από τα εξοχικά τοποθετήθηκε πινακίδα η οποία ενημερώνει τους διερχομένους ότι υπάρχουν διαθέσιμες προς πώληση επαύλεις... Μία από τις πινακίδες που συναντά κανείς στο δρόμο, ενημερώνει ότι η εταιρεία ανάπτυξης γης "Ιαν Σμιθ" κτίζει και πουλά χωράφια, οικόπεδα, σπίτια αναπαλαιωμένα και μη, καθώς και επαύλεις από 40.000 στερλίνες μέχρι και 300.000.

»Εκτός από την εταιρεία αυτή υπάρχουν και άλλες με βασικούς μετόχους αλλοδαπούς οι οποίοι συνεργάζονται με Τουρκοκύπριους ή Τούρκους. Το γεγονός ότι αρκετές από τις πινακίδες είναι γραμμένες στην αγγλική φανερώνει ότι οι εταιρείες που ασχολούνται με την ανέγερση επαύλεων και οικιών στοχεύουν κυρίως σε αλλοδαπούς».

Το ρεπορτάζ επικαλείται μαρτυρίες Τουρκοκυπρίων ότι αλλοδαποί επενδυτές, κυρίως Βρετανοί, «αγοράζουν γη η οποία ανήκει σε Ελληνοκύπριους ωσάν να είναι βέβαιοι ότι δε θα επιστραφεί ποτέ. Ενας από τους συνομιλητές μας ανέφερε ότι οι επενδυτές πιστεύουν ότι με το "σχέδιο Ανάν", αν κάνουν μία ανάπτυξη στη γη, θα αποκτήσουν δικαίωμα να αγοράσουν τη γη αυτή και να τους μείνει και μάλιστα σε τιμή χαμηλότερη από ό,τι ίσως πραγματικά αξίζει. Οι επενδυτές αυτοί θεωρούν ότι με βάση το σχέδιο θα δικαιούνται πρώτα αυτοί να αγοράσουν τη γη που θα αναπτύξουν».