Τριάντα χρόνια έχουν περάσει από το τέλος του πολέμου, οι συνέπειές του όμως παραμένουν. Στον πόλεμο η χώρα ψεκάστηκε από ένα από τα πιο τοξικά δηλητήρια που γνωρίζει η επιστήμη, τον Πορτοκαλή Παράγοντα. Και η μόλυνση συνεχίζεται μέχρι και σήμερα... Καρκίνος, παραμορφώσεις, παιδιά με διανοητική καθυστέρηση και εγκεφαλική παράλυση, πολιομυελίτιδα, είναι μόνο λίγες από τις τρομερές ασθένειες που βασανίζουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Η υπερδύναμη που διέσπειρε αυτή την τοξίνη δεν έχει κάνει το παραμικρό για να αντιμετωπίσει την καταστροφή που έχει υποστεί η χώρα, ούτε φυσικά έχει δώσει την παραμικρή αποζημίωση. Δεν πρόκειται για το Βόρειο Ιράκ που ο Σαντάμ Χουσεΐν δηλητηρίασε με τοξικά αέρια 5.000 Κούρδους το 1988. Αφορά στο σημερινό Βιετνάμ.

Οι ΗΠΑ από το 1961 μέχρι το 1974 παραδέχονται ότι έριξαν 72 εκατομμύρια λίτρα χημικών στο Βιετνάμ, κυρίως του Πορτοκαλή Παράγοντα. Μέχρι το τέλος του πολέμου, το 1975, πάνω από το 12% της χώρας είχε ψεκαστεί. Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν είναι τα ολοκληρωμένα. Οι Αμερικανοί στρατιώτες έριξαν επιπλέον 260.000 γαλόνια ζιζανιοκτόνο απλά για να αδειάσουν τις δεξαμενές τους. Σύμφωνα με περσινό δημοσίευμα της εφημερίδας «Γκάρντιαν», ένας στρατιώτης άδειαζε τακτικά το δηλητήριό του σε κεντρική δεξαμενή πόσιμου νερού.

Σήμερα στο Βιετνάμ υπάρχουν περίπου 650.000 θύματα, που υποφέρουν από τις συνέπειες αυτών των χρόνιων παθήσεων. Ενώ άλλοι 500.000 έχουν ήδη πεθάνει.

Μερικά από τα θύματα είναι βετεράνοι που, καθώς πολεμούσαν, ψεκάστηκαν από αυτά τα χημικά, άλλοι είναι αγρότες που ζούσαν από τη γη που είχε μολυνθεί. Η διοξίνη έχει εισχωρήσει σε ποτάμια, λίμνες, συστήματα άρδευσης, πέρασε στην τροφική αλυσίδα, στα ζώα, στους ανθρώπους...

Εχει προσβληθεί και η δεύτερη γενιά, που είναι τα παιδιά των βετεράνων ή παιδιά που γεννήθηκαν από μητέρες που ζούσαν σε μολυσμένες περιοχές. Τώρα πια, υπάρχει και η τρίτη γενιά, τα εγγόνια αυτών, που παρουσιάζει τα ίδια συμπτώματα. Αραγε, θα υπάρξει και τέταρτη;

Αυτή είναι μια αλυσίδα γεγονότων που η κυβέρνηση των ΗΠΑ αρνείται. Τότε, καθώς έπεφταν τα εκατομμύρια λίτρα των χημικών στο Βιετνάμ, οι επιστήμονες της κυβέρνησης των ΗΠΑ υποστήριζαν ότι δε βλάπτουν τους ανθρώπους και ότι διαμένουν για μικρή διάρκεια στο περιβάλλον. Αρκετοί ήταν αυτοί που τόνιζαν ότι ο Πορτοκαλής Παράγοντας ήταν ένα πρωτότυπο έξυπνο όπλο, ένα «μαλακό» ζιζανιοκτόνο, που έσωσε τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτών, αφού απογύμνωνε από δέντρα την τροπική ζούγκλα, όπου έβρισκαν καταφύγιο και τροφή οι Βιετναμέζοι. Ωστόσο, νέες μελέτες επιβεβαιώνουν ό,τι επισήμαιναν εδώ και χρόνια οι Βιετναμέζοι.

Ομάδες διεθνών επιστημόνων που εργάζονται στο Βιετνάμ έχουν ανακαλύψει ότι ο Πορτοκαλής Παράγοντας περιέχει ένα από τα πιο τοξικά δηλητήρια γνωστά στον άνθρωπο. Στις αρχές του '70 μια επιτροπή εκτίμησης χημικού προϊόντος που καταστρέφει φυτά (ζιζανιοκτόνο) έστειλε ομάδα ειδικών στο Βιετνάμ για να εξετάσουν την επίδραση του ζιζανιοκτόνου, τόσο στο περιβάλλον όσο και στους ανθρώπους. Οταν γύρισαν ζήτησαν από την κυβέρνηση των ΗΠΑ να σταματήσει τη χρήση του, κάτι φυσικά που δεν έκανε. Πρόκειται για μια τρανταχτή απόδειξη πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ όχι μόνο γνώριζε ότι ο Πορτοκαλής Παράγοντας μόλυνε, αλλά ήταν γνώστης της δύναμης που έχει η διοξίνη να σκοτώνει, και συνέχιζε να το χρησιμοποιεί στο Βιετνάμ για τα επόμενα 10 χρόνια. Ωστόσο, αποφάσισε να σταματήσει τη χρήση του στη γεωργία των ΗΠΑ επειδή μπορεί να προκαλέσει καρκίνο...

Σιγά σιγά, παρ' όλη την προσπάθεια αποσιώπησης της χρήσης του χημικού, άρχισε να υπάρχει και μια αντίδραση. Δημοσιογράφος της εφημερίδας «Ντισπάτς» του Σεντ Λιούις ήταν αυτόπτης μάρτυρας στην επιχείρηση ψεκασμού και έγραφε πως οι ΗΠΑ ρίχνουν «δηλητήριο», ενώ ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Καστενμέιερ απαιτούσε από τον Πρόεδρο της χώρας να εγκαταλείψει «το χημικό πόλεμο». Ομως, ο Ουίλιαμ Βάντι, σύμβουλος του τότε Προέδρου, διέψευσε πως το ζιζανιοκτόνο χρησιμοποιούνταν από την Αμερική ως χημικό όπλο και έριξε την ευθύνη στην κομμουνιστική προπαγάνδα για παραποίηση των γεγονότων.

Και τότε ήρθε και η προειδοποίηση της Ομοσπονδίας των Αμερικανών Επιστημόνων ότι το Βιετνάμ χρησιμοποιούνταν ως πείραμα. Πάνω από 5.000 επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένων και 17 που κατέχουν το Βραβείο Νόμπελ και 129 μελών της Ακαδημίας Επιστημών, υπέγραψαν κείμενο ενάντια «στα χημικά και βιολογικά όπλα που χρησιμοποιούνται στο Βιετνάμ».

Πρόσφατα ιδρύθηκε η Βιετναμέζικη Ενωση για τα Θύματα του Πορτοκαλή Παράγοντα/Διοξίνης, που, μεταξύ άλλων, στόχο έχει να αναπτυχθεί μια διεθνής καμπάνια ώστε να ασκηθεί πίεση στην κυβέρνηση των ΗΠΑ και στις επιχειρήσεις που είχαν την παραγωγή του Πορτοκαλή Παράγοντα για να δοθούν αποζημιώσεις.

Ηδη, στις 30 του Γενάρη αυτού του χρόνου, πρωτοκατατέθηκαν 3 αγωγές Βιετναμέζων πολιτών ενάντια σε 20 αμερικανικές εταιρίες τοξικών χημικών και βιοτεχνολογίας σε ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης. Μεταξύ των εταιριών είναι και οι γνωστές «Dow Chemical Co» και η «Monsanto Co». Οι ενάγοντες διεκδικούν αποζημιώσεις για την παραγωγή του επικίνδυνου χημικού όπλου που χρησιμοποιήθηκε από τον αμερικανικό στρατό στον πόλεμο του Βιετνάμ, στιγματίζοντας για πάντα τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Βάσει μιας διμερούς συμφωνίας, στην οποία κατέληξαν αργότερα με το μεταπολεμικό Βιετνάμ, οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να προχωρήσουν σε κοινή επιστημονική έρευνα για το ζήτημα αυτό, αλλά αρνούνται κατηγορηματικά να προχωρήσουν σε καταβολή αποζημιώσεων, τονίζοντας ότι χρειάζονται περισσότερες επιστημονικές αποδείξεις για την επίδραση του Πορτοκαλή Παράγοντα στους ανθρώπους...

Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν τα απαιτούμενα χρήματα για να ψάχνουν εδώ και 10 χρόνια για στρατιώτες που έχουν εξαφανιστεί μετά τη λήξη του πολέμου. Συγκεκριμένα, έχουν ξοδευτεί πάνω από 350 εκατομμύρια δολάρια για να βρεθούν οι 2.267 στρατιώτες που έχουν εξαφανιστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, στην Καμπότζη και στο Λάος. Μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί οι 1.889 στρατιώτες, εκπρόσωπος δε της συγκεκριμένης επιχείρησης τόνισε: «Δε βάζουμε χρηματική αξία σε ό,τι πράττουμε και θα παραμείνουμε εδώ μέχρι να φέρουμε πίσω όλα μας τα παιδιά». Οπότε, η Αμερική συνεχίζει να ξοδεύει περισσότερα χρήματα σε νεκρούς παρά στα εκατομμύρια που ζουν και υποφέρουν - είτε στο Βιετνάμ είτε στην Αμερική.

Οι περισσότεροι Αμερικανοί στρατιώτες που πολέμησαν στο Βιετνάμ έμειναν εκεί για ένα χρόνο. Ομως, μετά την επιστροφή τους, αρκετοί άρχισαν να πάσχουν από βαριές αρρώστιες, όπως καρκίνο, νοσήματα στο ήπαρ, ενώ σημειώθηκαν και παραμορφώσεις των βρεφών τους. Οι βετεράνοι Αμερικανοί άρχισαν να υποπτεύονται πως υπάρχει άμεση σχέση του ζιζανιοκτόνου με τις ασθένειές τους και των παιδιών τους. Οι Αμερικανοί βετεράνοι του Βιετνάμ, βασιζόμενοι στα αποτελέσματα μελετών, ζήτησαν αποζημίωση για όσους είχαν εκτεθεί στον Πορτοκαλή Παράγοντα. Ακολούθησαν οι βετεράνοι της Δημοκρατίας της Κορέας και της Αυστραλίας, ασκώντας μηνύσεις στις κυβερνήσεις τους.

Στις ΗΠΑ, οι βετεράνοι που πολέμησαν στο Βιετνάμ, αφού άσκησαν πιέσεις κατάφεραν να λάβουν αποζημιώσεις 180 εκατομμυρίων δολαρίων από τις «Dow Chemical» και «Mosanto». Παρόλο που οι ΗΠΑ και οι συγκεκριμένες εταιρίες αρνούνται να καταβάλουν αποζημιώσεις στους λαούς που υποφέρουν από τις συνέπειες του Πορτοκαλή Παράγοντα, περίπου 10.000 βετεράνοι του Βιετνάμ στις ΗΠΑ λαμβάνουν επιδόματα αναπηρίας που σχετίζονται με την έκθεσή τους στον Πορτοκαλή Παράγοντα.

Το Βιετνάμ είναι μια φτωχή χώρα που στερείται των ανάλογων πηγών για να αντιμετωπίσει επαρκώς το συγκεκριμένο πρόβλημα. Από το 1980 η κυβέρνηση του Βιετνάμ άρχισε να μελετά τις συνέπειες της χρήσης των χημικών από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου. Υιοθέτησε μια σειρά μέτρων για να βοηθήσει τα θύματα, ενώ ταυτόχρονα μια σειρά διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων έχουν προσφέρει βοήθεια. Βετεράνοι του Βιετνάμ από τις ΗΠΑ έχουν επιστρέψει στο Βιετνάμ να ελαφρύνουν τον πόνο που προκάλεσαν.

Η Εκτελεστική Επιτροπή της Βιετναμέζικης Ενωσης για τα Θύματα του Πορτοκαλή Παράγοντα/Διοξίνης συνεδρίασε στις 25 του Φλεβάρη για να εκτιμήσει τις πρόσφατες ενέργειές της και να σχεδιάσει νέες για το μέλλον. Εξέφρασε την ευγνωμοσύνη στο ΚΚ Βιετνάμ και στην κυβέρνηση για την πρόσφατη χορήγηση συμπληρωματικής σύνταξης για τις οικογένειες των θυμάτων. Επίσης, επισήμανε τη βαρύτητα της υλικής και συναισθηματικής υποστήριξης που έχει προσφέρει ο λαός καθώς και διεθνείς και εθνικές οργανώσεις και προοδευτικές προσωπικότητες από πολλές χώρες.

Πάντως, το πρόβλημα φαίνεται να παραμείνει για πολύ καιρό. Οπως έχει τονίσει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, υπάρχουν δύο τρόποι να καθαριστεί η περιοχή από το τρομερό αυτό τοξικό. Είτε να ψηθεί το έδαφος στο Βιετνάμ στους 1.000 βαθμούς Κελσίου, είτε να στρωθεί όλο το έδαφος με τσιμέντο και να επεξεργαστεί το χώμα με ειδικά χημικά...