Ενα διαφορετικό οδοιπορικό θα επιχειρήσουμε σήμερα. Ενα ταξίδι στην Ιστορία, στη Μνήμη και στους Αγώνες του τόπου μας αλλά και στη ζωή του Ελευθερίου Ι. Διακογιάννη, του γενναίου ανθρώπου που έφυγε, αφού έγραψε τη δική του ιστορία, αφού έδωσε τις δικές του μάχες και κέρδισε τους αγώνες, προκαλώντας έτσι τη μνήμη μας να τον κρατήσει για πάντα μέσα της.

«Ακριβέ μου κύριε Λευτέρη

Δεν είμαι αυτή τη στιγμή εδώ για να στολίσω την εικόνα σου με μαλάματα, όπως το συνηθίζουμε, εμείς οι ζωντανοί. Αλλωστε ούτε τα συμπαθούσες ούτε τα επιζητούσες. Μια άλλη ανάγκη εσωτερική και βαθύτερη μ' έφερε μπροστά σου τούτη την ώρα.

Να πω λίγα λόγια για σένα, για τις αξίες που υπηρέτησες στη ζωή σου, για τους αγώνες και τις μάχες, που έδωσες με το δικό σου τρόπο για τον τόπο σου, για τον άνθρωπο, για έναν καλύτερο κόσμο.

Είμαι απ' τους φίλους των παιδιών σου, που είχα την τύχη και την ευτυχία να σε γνωρίσω βαθύτερα, συζητώντας μαζί σου θέματα που ξέφευγαν από τα πλαίσια μιας τυπικής καθημερινής επαφής. Τα τελευταία χρόνια, μου εξέφρασες μια δυνατή σου επιθυμία, έναν πόθο. Να γράψεις ένα βιβλίο για τον τόπο σου, τα Δωδεκάνησα, τη Σύμη.

Μου απευθύνθηκες με αγωνία ζητώντας τη συνδρομή μου. Λόγω της ειδικότητας μου, με θεωρούσες αρμόδια να σου εξασφαλίσω με ταχύτατους ρυθμούς πρόσβαση στις πηγές και στα Αρχεία του Φόρεϊν Οφις της Ακαδημίας Αθηνών.

Γιατί ήθελες να αποκαλυφθεί πλήρως ο ρόλος του ιταλικού φασισμού στην αρχή, της Βρετανικής Διοίκησης (κατοχής) στη συνέχεια και να αναδειχτεί ο αγώνας των Δωδεκανησίων για την Ενωση με την Ελλάδα.

Αρχισες να ψάχνεις, να ερευνάς, να σημειώνεις, να καταγράφεις με τη διάθεση και το πάθος του ανθρώπου, που θέλει να ανασύρει την ουσία της ιστορίας, από το περιθώριο της ιστορίας.

Αλλωστε εσύ έλεγες συχνά, ότι κάποιοι σκέπασαν επίτηδες και διαστρέβλωσαν την ιστορία της Δωδεκανήσου όπως και της Κύπρου. Και πάνω στην ένταση αυτού του εγχειρήματος άρχισες τις αφηγήσεις των όσων έζησες από κοντά στην ιδιαίτερη πατρίδα σου. Ξεδίπλωνες τα γεγονότα με την ακρίβεια και την αξιοπιστία του αυτόπτη μάρτυρα, του πρωταγωνιστή, του στρατιώτη και έστηνες μπροστά στα μάτια μου με τον πιο παραστατικό και ανάγλυφο τρόπο, ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, το οποίο και έκαιγε από τα νεανικά σου χρόνια, ίσαμε τις τελευταίες μέρες της ζωής σου.

Κι όσο μιλούσες, εγώ συμπλήρωνα το παζλ της δικής σου ιστορίας, των δικών σου αγώνων, της προσωπικότητας σου, περνώντας στις σημειώσεις μου τους βασικούς σταθμούς της ζωής σου.

Ξέρω, λοιπόν, από πρώτο χέρι ότι γεννήθηκες το 1923 στη Σύμη. Στο νησί με τα νεοκλασικά και το σημαντικό οικονομικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή την εποχή εκείνη. Πατέρας σου ο Συμιακός Γιάννης Διακογιάννης, πολυταξιδεμένος έμπορος, γνωστός για τους αγώνες του κατά του ιταλικού φασισμού και της ξένης κατοχής.

Γόνος δημοκρατικής οικογένειας, ήταν φυσικό από τα πολύ νεανικά σου χρόνια να περάσεις στην αντιστασιακή δράση.

Οταν το 1937 στα Δωδεκάνησα, με εντολή του Μουσολίνι, επιχειρείται ο εκφασισμός και η ιταλοποίηση των σχολείων, αρνείσαι να συνεχίσεις και διακόπτεις το σχολείο. Ετσι έκαναν και οι περισσότεροι Δωδεκανήσιοι. Ο καθένας έδινε κάτι στον αγώνα. Οπως τα αδέλφια σου, ο Αγαπητός, ο Νικήτας και η Αννα. Ελάχιστοι φόρεσαν το μαύρο πουκάμισο, έμβλημα του φασισμού. Και ξέρω πόσο σε πονούσε που κάποιοι απ' αυτούς έφτασαν μέχρι και τη Βουλή.

Κι ενώ γιγαντώνεται η αντίσταση του δωδεκανησιακού λαού, οι Ιταλοί εκδίδουν το 1943 απόφαση, ότι όποιος δραπετεύει για να πάει στη Μέση Ανατολή να πολεμήσει και τον συλλάβουν, θα εκτελείται.

Τότε εσύ, για να μηδενίσεις αυτή τη διαταγή, μαζί με τον συντοπίτη σου, μάρτυρα αργότερα στον Αϊ - Στράτη, Θοδωρή Χατζηστρατή, φεύγεις με βάρκα στη Μέση Ανατολή και εντάσσεσαι στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις.

Οταν φεύγουν οι Γερμανοί απ' τα Δωδεκάνησα με τη συμφωνία της 8ης Μάη του 1945, που υπογράφτηκε στη Σύμη, περίμενες κι εσύ, όπως όλοι οι Δωδεκανήσιοι, να δεις την ελληνική σημαία στα νησιά. Ομως, όπως τόσες φορές μου είπες, η Βρετανική Διοίκηση αποδείχτηκε πολλές φορές χειρότερη από τους Ιταλούς φασίστες.

Δε σας άφησαν, μου έλεγες με πόνο, να υψώσετε ούτε την ελληνική σημαία. Σ' αυτές τις συνθήκες Δωδεκανήσιοι, μαζί και εσύ, πάντα ένας απλός μαχητής και σεμνός αγωνιστής, δημιουργήσατε το ΕΜΠΑ - Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης - στα πρότυπα του ΕΑΜ.

Βάλατε τρεις βασικούς στόχους:

α) Το διώξιμο των Αγγλων από τα νησιά.

β) Την Ενωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα και

γ) Την εφαρμογή ενός κοινωνικού προγράμματος σε μία Δωδεκάνησο που μαστίζονταν από τη φτώχεια.

Μου αφηγήθηκες πολλά, για τη δράση τη δική σου και των συναγωνιστών σου. Θυμάμαι ένα χαρακτηριστικό.

Στις 8 Μάη του 1946, διοργανώθηκε τελετή στη Σύμη, με τη συμμετοχή ανώτερων Βρετανών αξιωματικών, για την πρώτη επέτειο της παράδοσης των νησιών από τους Γερμανούς στους Αγγλους. Τότε, σε έπνιξε η εικόνα στον Αϊ - Γιάννη, Μητροπολιτικό Ναό της Σύμης, των δύο τεράστιων σημαιών. Μιας αμερικανικής και μιας βρετανικής. Η συνείδηση δεν άντεξε σ' αυτή τη θέα. Και μαζί με τον Φανούρη Χατζηστρατή, μαχητής κι αυτός του ΕΜΠΑ, κατεβάσατε τις δυο ξένες σημαίες, και στη θέση τους αναρτήσατε δυο μεγάλες ελληνικές.

Στις 31 Μάρτη 1947, δηλαδή σαν σήμερα, που το 'φερε η μοίρα εσύ να κάνεις το μεγάλο και στερνό σου ταξίδι, υποστέλλεται στη Ρόδο η βρετανική σημαία, ανεβαίνει η ελληνική και πραγματοποιείται η Ενωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα.

Στο μεταξύ έχεις έρθει στην Αθήνα. Σπουδάζεις οδοντιατρική. Ξεκινάς την επιστημονική σου καριέρα δίπλα στον καθηγητή Τζωρτζόπουλο. Ανακόπτεται όμως λόγω της μετάβασης του καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Την ίδια εποχή ερωτεύεσαι τη σοπράνο Αθηνά Τοράκη, το γένος Πετροχείλου, με την οποία παντρεύεσαι κάτω από δυσβάστακτες οικονομικές συνθήκες.

Παράλληλα, ασκείς την οδοντιατρική, περισσότερο ως κοινωνικό λειτούργημα και λιγότερο ως επάγγελμα. Αναπτύσσεις επιστημονική δραστηριότητα δημοσιεύοντας άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά.

Εκλέγεσαι μέλος του ΔΣ του Οδοντιατρικού Συλλόγου Αττικής, στον οποίο παρέμεινες αρκετά χρόνια, πριν και μετά τη δικτατορία.

Αγωνίζεσαι από τη θέση του απλού μαχητή των Δημοκρατικών Συνδέσμων για να αποφευχθεί η δικτατορία στην Ελλάδα. Και δεν προδίδεις τις αρχές σου και τους συντρόφους σου, ακόμα κι όταν ασφυκτικά σου το ζητούσαν. Αυτή η αγωνιστική διάθεση δε σε εγκαταλείπει μέχρι το τέλος της ζωής σου.

Υπήρξες αμετανόητος μαχητής, εθελοντής, και ακτιβιστής. Και μόνο όταν η επιστημονική σου γνώση δε σου επέτρεπε να ελπίζεις την αποφυγή του μοιραίου, ζήτησες από τους γιατρούς να παραιτηθούν, με τη διατύπωση ότι στη ζωή δε γίνονται θαύματα. Ετσι λεβέντικα έφυγες. Οπως ακριβώς έζησες. Με την ίδια αξιοπρέπεια, καρτερικότητα και ηρεμία. Δε σε λύγισε ο χρόνος αλλά η αρρώστια. Ποιος μπορούσε να συγκριθεί μαζί σου σε δύναμη, σε αντοχή.

Δεμένος καθώς ήσουν με τη θάλασσα έπαιρνες δύναμη κάθε μέρα απ' την αρμύρα της κι απ' την αγκαλιά της.

Από τον επικήδειο της Αλίκης Παληοδήμου.