Η ομορφιά ή όχι των λέξεων δεν καθορίζεται από την ακουστική τους, αλλά από τις έννοιες που θέλουν να εκφράσουν. Οταν λοιπόν μια όμορφη λέξη χρησιμοποιείται για να καλύψει μια άσχημη έννοια, τότε προκύπτει μια αντίφαση που μόνο με όρους ρήξης μπορεί να λυθεί, αλλιώς θα ακυρώνεται η ομορφιά του πρωτογενούς νοήματος που «κουβαλούσε» αυτή η λέξη. Αυτή η ρήξη όμως δεν πραγματώνεται στα ακαδημαϊκά γραφεία, αλλά στο δρόμο, εκεί που μετατρέπεται σε ταξική σύγκρουση.

Λέξεις, λοιπόν, όπως ειρήνη, πόλεμος, πολιτισμός, σύγκρουση, με ή χωρίς εισαγωγικά, κυριάρχησαν στην πολύ επίκαιρη και ενδιαφέρουσα θεματική εκδήλωση που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της «Ολυμπιάδας Ειρήνης» την περασμένη Δευτέρα, στο Θέατρο «Τζένη Καρέζη», με τίτλο «Ειρήνη και Πολιτισμός». Δίχως αφορισμούς και ρητορείες, οι κεντρικοί ομιλητές, η δημοσιογράφος και βουλευτής του ΚΚΕ Λιάνα Κανέλλη, ο εκτελεστικός γραμματέας του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης, Θανάσης Παφίλης και ο ηθοποιός, Κώστας Καζάκος, ο πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης, Ρομές Σάντρα, στον χαιρετισμό τους, αλλά και οι συμμετέχοντες που πήραν το λόγο στην ανταλλαγή απόψεων που ακολούθησε, κατάφεραν να δώσουν «σχήμα» στο πολυσύνθετο, πολύπλοκο και ανεξάντλητο, τελικά, θέμα της εκδήλωσης, αναδεικνύοντας τις σημαντικότερες από τις πλευρές του.

Από τις έννοιες των λέξεων ξεκίνησε ο Κ. Καζάκος και συγκεκριμένα από τον πόλεμο και τον πολιτισμό που «έχουν μία κοινή καταγωγή: βγαίνουν από τη λέξη πόλη». «Βέβαια», συνέχισε, «το περιεχόμενο αυτών των εννοιών καθορίζεται κάθε φορά από τις δοσμένες συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε. Ετσι δεν έχουν σταθερό περιεχόμενο. Ο πόλεμος και ο πολιτισμός, ανάλογα με τις συνθήκες που διαμορφώνουν το περιεχόμενό τους, παίρνουν άλλες διαστάσεις και μπορούν κάθε φορά να εννοούνται άλλα πράγματα. Ούτως ή άλλως είναι δύο έννοιες οι οποίες αντιστρατεύονται η μία την άλλη. Η μία καταστρέφει την άλλη παρά την κοινή τους αφετηρία».

Για τον ομιλητή, «το φαινόμενο που χαρακτηρίζει σήμερα τον πολιτισμό μας είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων γεννιέται, ζει και πεθαίνει χωρίς ούτε καν να συνειδητοποιήσουν την ύπαρξή τους. Αυτό είναι στην ουσία η υποδούλωση των ανθρώπων που φέρνει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Το οποίο δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τον πόλεμο, την αγραμματοσύνη, την αθλιότητα, τη φτώχεια, χωρίς τον τρόμο για την ίδια τη ζωή που διαχέεται μέσα στο κοινωνικό σύνολο και το μετατρέπει σε αδρανή μάζα, παγιδευμένη στον αγώνα της επιβίωσης και μακριά, στο περιθώριο των μεγάλων κατακτήσεων της ανθρώπινης σκέψης». Η οποία με τη σειρά της, όπως και η γνώση «κρατιέται όπως τον παλιό καιρό των ιερατείων και των βασιλιάδων περιορισμένη σε πολύ κλειστά κυκλώματα».

Για τη Λιάνα Κανέλλη, η υποδούλωση αυτή είναι ο «μηδενισμός της ανθρώπινης ύπαρξης» από τον «Δυτικό πολιτισμό», όρος για τον οποίο εξέφρασε τις επιφυλάξεις της ως προς την ορθότητά του. Ο μηδενισμός αυτός «επανέφερε» τον άνθρωπο «στην ταξική μορφή που είχε περίπου πριν από 300 χρόνια». Επιχειρηματολογώντας πάνω στην αφετηριακή της θέση ότι παρά την τεχνολογική εξέλιξη τα κυρίαρχα ήθη παραπέμπουν ακόμη και σε προκλασικές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας, η ομιλήτρια έφερε το παράδειγμα της δίκης του Αλκιβιάδη «σε συνθήκες ιμπεριαλισμού της αρχαίας Αθηναϊκής δημοκρατίας». Ο Αλκιβιάδης «ως πολύ πλούσιος γόνος, είχε τη δυνατότητα να αγοράσει τον καλύτερο ζωγράφο της εποχής. Τον υποχρέωσε λοιπόν με τα χρήματά του να μη ζωγραφίζει για κανέναν άλλον στην πόλη, παρά μόνο για τον ίδιο. Ο Δήμος οδήγησε τον Αλκιβιάδη σε δίκη με το ερώτημα, αν έχει το δικαίωμα κάποιος που έχει το κεφάλαιο, να αποστερεί την πόλη από το ταλέντο ενός τέκνου της. Και καταδικάστηκε στο να μην έχει τη δυνατότητα να αποστερεί από την πόλη τα ταλέντα της. Θεωρώντας ότι η "υπεραξία" που προκύπτει από το ζωγράφο δεν μπορεί να εισπράττεται από έναν».

Η Λιάνα Κανέλλη σημείωσε ότι «η τέχνη και ο πολιτισμός στον καιρό της ειρήνης είναι αέναος πόλεμος. Είναι διεκδίκηση. Είναι επαναστατική διαδικασία» αφού, «υπό το πρόσχημα της έκφρασης έχει μετατραπεί σε τέχνη ο φόνος, η αποκτήνωση έχει γίνει "σημαία"». Ετσι, «μια συζήτηση για τον πολιτισμό και για την τέχνη δεν μπορεί να είναι σε καιρό ειρήνης παρά μία συνεχής μάχη, ένας διακαής πόθος να επαναπροσδιοριστούν οι έννοιες. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, κάποιος να μην την "πέσει" στο σύστημα Παιδείας και να το ανατρέψει. Δεν μπορεί να συναινεί στην παραγωγή κτηνών και μετά να απαιτεί να έχει θεατές ένα καλό έργο και αναγνώστες ένα καλό βιβλίο. Οταν έχει λοβοτομήσει τα παιδιά».

Γι' αυτό, «χρειάζεται μια ριζική, επαναστατική τοποθέτηση απέναντι στον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε την υποτιθέμενη ειρήνη, με πλήρη συναίσθηση ότι δεν είμαστε σε ειρηνικούς καιρούς. Είμαστε εν πολέμω. Και στο επίπεδο του πολιτισμού ο πόλεμος έχει κηρυχτεί εναντίον της λογικής του καθενός. Γι' αυτό και εφευρίσκονται από δήθεν "αριστερούς", καταπληκτικά προσαρμοσμένους στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, ηλίθιες έννοιες όπως η "πολυ-πολιτισμικότητα". Καταστρέφεται έτσι η έννοια του πολιτισμού, ο οποίος συνεπάγεται τη διαφορά, αλλιώς δεν είναι πολιτισμός. Αυτοί που εφεύραν την έννοια του "πολυ-πολιτισμού" είναι αυτοί που κάναν εθνοκαθαρτήριους πολέμους και προτεκτοράτα». Ετσι, «θεμελιώδεις έννοιες μέχρι πρότινος δεδομένες, όπως άνθρωπος, τέχνη, πολιτισμός, γλώσσα, οι άνθρωποι που παλεύουν για την ειρήνη πρέπει να τις υπερασπιστούν ξανά, ως πάτριο του ανθρωπίνου πνεύματος, έδαφος».

Με την «άλλη όψη που δυναμώνει την αντίσταση των λαών» ξεκίνησε την ομιλία του ο Θανάσης Παφίλης αναφέροντας τα παραδείγματα των Παλαιστινίων και των Ιρακινών που επιμένουν και αντιστέκονται σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας, καταχειροκροτούμενος: «Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου πάει να εδραιωθεί ένα νέο "δίκαιο"», συνέχισε ο ομιλητής, «το οποίο θα νομιμοποιεί όλα αυτά που ζούμε σήμερα. Θέλουν να χτίσουν έναν κόσμο που θα στηρίζει την κυριαρχία μιας χούφτας πολυεθνικών μονοπωλίων, του μεγάλου κεφαλαίου σε όλο τον κόσμο για να μπορέσει να εδραιώσει την κυριαρχία του. Ο πολιτισμός θα έμενε απ' έξω; Θα ήταν δυνατόν να μην προσπαθήσουν να τον χρησιμοποιήσουν σαν εργαλείο;».

Ενας τρόπος χρήσης του πολιτισμού ως μέσου χειραγώγησης είναι η ομογενοποίηση του κόσμου «στο επίπεδο του "ράμπο", του ανθρώπου ο οποίος σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και τίποτε άλλο. Αρα όλα αυτά τα προϊόντα των "ριάλιτι" παιχνιδιών δεν είναι υποκουλτούρα, αλλά είναι η κουλτούρα της κυρίαρχης ιδεολογίας του ιμπεριαλισμού. Ταυτόχρονα, ο πολιτισμός μπαίνει στον τζόγο, αφού είναι όλα εμπορεύσιμα, συμπεριλαμβανομένων και στοιχειωδών ανθρώπινων αναγκών όπως η Παιδεία και η Υγεία. Το βασικό στοιχείο της νέας κυβέρνησης στην πολιτιστική της πολιτική είναι ο "χορηγός", ο ιδιώτης. Δηλαδή το κεφάλαιο. Αυτοί θα επενδύσουν στον πολιτισμό για να βγάλουν κέρδη».

Αναφερόμενος στο ιδεολόγημα της «κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας» ο Θ. Παφίλης σημείωσε ότι επιχειρούν να «ομογενοποιήσουν, δηλαδή να τσακίσουν τους λαϊκούς πολιτισμούς και αν δεν μπορέσουν να τους εξαφανίσουν, να τους καταστήσουν "φολκλόρ", εμπορεύσιμο και αυτό». Συνεπώς, «το σύγχρονο περιεχόμενο της ειρήνης και του πολιτισμού είναι η σύγκρουση. Είναι ο πόλεμος των λαών κατά της βαρβαρότητας για να την αναχαιτίσει και να την ανατρέψει. Πρέπει και μπορεί ο κόσμος της τέχνης και του πολιτισμού που βλέπει τι συμβαίνει γύρω του να δώσει ένα μήνυμα: ότι ο λαός μπορεί να αποκτήσει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και να νικήσει».

Αλλωστε, αυτό είναι το διαχρονικό κάλεσμα του κινήματος της ειρήνης προς τους διανοούμενους. Ο Ρομές Σάντρα θύμισε, ότι το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης ξεκίνησε το 1948 ως Παγκόσμιο Συμβούλιο Διανοούμενων για την Ειρήνη. Τότε, στη Βαρσοβία, διακεκριμένοι συγγραφείς και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν για να διακηρύξουν, ότι «η ειρήνη είναι το πιο σημαντικό πράγμα για όλη την ανθρωπότητα»...