Ηταν πριν δέκα χρόνια, στις 15 του Ιούνη του 1994, όταν ο Μάνος Χατζιδάκις ξεκινούσε το «ταξίδι» του προς τ' άστρα. Εκεί, στο άπειρο, αναπαύεται εδώ και μια δεκαετία ο μελωδός της ψυχής μας, ο Σείριος της ελληνικής μουσικής, συνεχίζοντας να μας στέλνει το αστείρευτο «φως» του. Αυτός ο σπουδαίος δημιουργός, που στο διάβα του από το σύγχρονο πολιτισμό μας πρόλαβε να σμιλέψει τον κοινό μας μύθο με μουσικές και τραγούδια εξαίσια, αληθινά και να μας προσφέρει ανείπωτες συγκινήσεις. Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι εδώ. Θα είναι πάντα εδώ όσο υπάρχουν άνθρωποι που τραγουδούν τα τραγούδια του, που διψούν για ομορφιά, που αντιστέκονται στο εφήμερο, στο ευτελές, στην ισοπέδωση.

Πνεύμα ασυμβίβαστο, που αντιτάχθηκε στους κρατούντες, στην όποια κολακεία και αναρρίχηση, ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε πάνω απ' όλα κορυφαίος αναμορφωτής του ελληνικού τραγουδιού, δρομολογώντας το σε νέους μουσικούς ορίζοντες. «Το τραγούδι», έλεγε, «δεν είναι σύνθημα ή πράξη εκτονώσεως. Ούτε μαστίχα για το στόμα αθλητικών εφήβων ή συντροφιά νυχτερινή για οδηγούς ταξί και φορτηγών. Είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας - αφού γεννήθηκα τον ίδιο καιρό με σας και μες στον ίδιο χώρο - που θα φωτίσω τις κρυφές αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γεννούν δικές σας και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα - αν είναι δυνατόν - ο εφησυχασμός σας...».

Εξάλλου, για τον Μ. Χατζιδάκι «η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα, γιατί το τραγούδι μάς ενώνει κάτω και μέσα από έναν κοινό μύθο. Κι όπως στο χορό, ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας για να ακολουθήσουμε τις ίδιες ρυθμικές κινήσεις, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για να ακολουθήσουμε μαζί τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις. Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούριο κι απ' την αρχή κάθε φορά που νιώθουμε την ανάγκη να τραγουδήσουμε».

«Η τέχνη», έλεγε, «υπάρχει, διότι ανατέμνει τη λειτουργία του ανθρώπου. Του κινητοποιεί τις ευαισθησίες του. Τις αληθινές του ευαισθησίες. Οχι τις επικαιρικές. Αν το ανθρώπινο ον φτάσει σε μια τελειότητα σχεδόν θεϊκή, τότε η τέχνη δε θα υπάρχει, γιατί δε θα υπάρχει η ανάγκη της τέχνης. Η τέχνη συμπληρώνει τον άνθρωπο, τον βοηθά να αισθανθεί, έστω και για λίγο, προς τα πού πρέπει να τείνει. Η μεγάλη τέχνη εννοώ».

Αυτή τη μεγάλη τέχνη υπηρέτησε ο Μ. Χατζιδάκις για μισό αιώνα. Ξεκίνησε το 1945 με τη συνεργασία του με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης, γράφοντας μουσική για αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, καθώς και σύγχρονα θεατρικά έργα. Η Απελευθέρωση τον είχε βρει να πρωτοστατεί στις πολιτιστικές εκδηλώσεις της λέσχης της ΕΠΟΝ, ενώ εκείνη την περίοδο ο Μίμης Δεσποτίδης θα του συστήσει τον Μίκη Θεοδωράκη. Στην πορεία, θ' ακολουθήσει το θίασο των «Ηνωμένων Καλλιτεχνών» και τον Αιμίλιο Βεάκη στις παραστάσεις του στην επαρχία. Στη Θεσσαλία, συναντά την αντίδραση των ταγματασφαλιτών του Σούρλα, ενώ ο εμφύλιος σπαραγμός τον οδηγεί να αφοσιωθεί πια αποκλειστικά στη μουσική. Το 1948 γράφει το έργο «Για μια μικρή λευκή αχιβάδα», ενώ οργανώνει στο Θέατρο Τέχνης μια βραδιά για το ρεμπέτικο, παρουσιάζοντας στο έκπληκτο κοινό τον Μάρκο Βαμβακάρη. Το Μάρτη του '51 το «Ελληνικό Χορόδραμα» της Ραλλούς Μάνου, όπου υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος και καλλιτεχνικός διευθυντής, παρουσιάζει τα σημαντικά έργα του, «Εξι λαϊκές ζωγραφιές» και «Καταραμένο φίδι».

Παράλληλα, ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο, συνθέτοντας μουσική για 80 ελληνικές και ξένες ταινίες. Δεκάδες τραγούδια του έγιναν επιτυχίες - ανάμεσά τους τα «Παιδιά του Πειραιά» (Οσκαρ τραγουδιού). Συνεχίζει ν' ασχολείται με τη σύνθεση θεατρικής μουσικής και το '62 παρουσιάζει την «Οδό Ονείρων». Ακολουθούν: «Δεκαπέντε εσπερινοί», «Χαμόγελο της Τζοκόντα», «Μυθολογία», «Καπετάν Μιχάλης», «Αντικατοπτρισμοί», «Μεγάλος Ερωτικός», «Αθανασία», «Σκοτεινή μητέρα», «Η εποχή της Μελισσάνθης», «Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς», «Αμοργός», κ.ά.

Προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυδιάστατη, δημοσίευσε τα βιβλία με ποιήματα και σχόλια: «Μυθολογία», «Μυθολογία Δεύτερη», «Τα σχόλια του Τρίτου» και «Ο Καθρέπτης και το Μαχαίρι». Ιδρυσε και διηύθυνε την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών (1964-'67), το καφεθέατρο «Πολύτροπο», τις Μουσικές Γιορτές στα Ανώγεια Κρήτης και τους Μουσικούς Αγώνες στην Κέρκυρα, ενώ την περίοδο 1975-'81 διηύθυνε το Τρίτο Πρόγραμμα. «Παιδιά» του, επίσης, είναι η δισκογραφική εταιρία «Σείριος» και η «Ορχήστρα των Χρωμάτων», δύο ακόμη ενσαρκώσεις της αντίληψής του για την πορεία των μουσικών μας πραγμάτων.

• Με αφορμή τα δεκάχρονα από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, στις 23-24/6 θα πραγματοποιηθεί στο Θέατρο Βράχων Βύρωνα η συναυλία «O κόσμος και ο Μάνος Χατζιδάκις», όπου καλλιτέχνες από διάφορες χώρες του κόσμου θα ερμηνεύσουν έργα του. Στις 25/6 η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα παρουσιάσει μεταξύ άλλων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το πρώτο αριθμημένο έργο του Χατζιδάκι, «Για μια μικρή λευκή αχιβάδα» (έργο 1, 1947), ενώ αξέχαστα τραγούδια του θα παρουσιάσει στις 18/7 η «Ορχήστρα των Χρωμάτων» με μαέστρο τον Μίλτο Λογιάδη και ερμηνευτές τους Μαρία Φαραντούρη, Αλίκη Καγιαλόγλου, Ηλία Λιούγκο, Βασίλη Γισδάκη, κ.ά.