Σε θρίλερ εξελίχθηκαν και αυτή τη φορά, οι συζητήσεις του Συμβουλίου των Διευθυντών της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΔΕΑΕ) με αφορμή την τελευταία έκθεση που κατατέθηκε, την 1η Ιουνίου, για τις επιθεωρήσεις του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και οι αντιπαραθέσεις είναι πολλές, ενώ η Ουάσιγκτον εντείνει τις πιέσεις της προκειμένου η ΔΕΑΕ να καταλήξει σε απόφαση που θα κρίνει ότι το Ιράν έχει παραβιάσει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων, οπότε αυτομάτως το θέμα θα παραπεμφθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα.

Η διαδικασία ελέγχου των ιρανικών πυρηνικών προγραμμάτων ήταν, ούτως ή άλλως, εξαρχής προβληματική. Μετά το πέρας της στρατιωτικής εισβολής στο Ιράκ, κατά την προετοιμασία της οποίας βέβαια Ουάσιγκτον και Λονδίνο ουδεμία σημασία έδωσαν στα πορίσματα των επιθεωρητών του ΟΗΕ, αλλά και της ΔΕΑΕ για το υποτιθέμενο ιρακινό οπλοστάσιο, η ιστορία μπήκε σε τροχιά επανάληψης, αυτή τη φορά, με επίκεντρο το γειτονικό Ιράν. Μια χώρα που ο Λευκός Οίκος έχει κατατάξει στον «άξονα του κακού», την έχει, πολλάκις, κατηγορήσει ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία, της αποδίδει ευθέως ευθύνες και ανάμειξη στο χάος που επικρατεί στο κατεχόμενο Ιράκ και φυσικά της προσάπτει ότι επιδιώκει να αποκτήσει πυρηνικά και άλλα απαγορευμένα όπλα.

Μία από τις διαφορές ανάμεσα στις περιπτώσεις του Ιράκ και του Ιράν είναι ότι με το δεύτερο, η ΕΕ αλλά και η Ρωσία έχουν, εδώ και καιρό και ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ανοίξει διαύλους επικοινωνίας κυρίως στο εμπορικό και οικονομικό τομέα, περιφρονώντας ανοιχτά το νόμο ντ' Αμάτο, δηλαδή το εμπάργκο που έχουν επιβάλει στο Ιράν οι ΗΠΑ. Διαθέτοντας τα τέταρτα, κατά σειρά, πλουσιότερα πετρελαϊκά κοιτάσματα στον κόσμο και τα δεύτερα, παγκοσμίως, κοιτάσματα φυσικού αερίου, το Ιράν των 70 εκατομμυρίων κατοίκων, των οποίων η πλειοψηφία είναι μικρότερη των 35 ετών, αποτελεί, και λόγω γεωγραφικής θέσης, μια πολυτιμότατη γεωστρατηγική λεία τόσο από την άποψη της σύναψης εμπορικών και οικονομικών συμφωνιών όσο και από την άποψη των επενδύσεων και της άσκησης πολιτικής επιρροής.

Με δεδομένες τις τεταμένες σχέσεις με την Ουάσιγκτον, αλλά και την αποτυχημένη προσπάθεια της τελευταίας να καρπωθεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια των Ιρανών για το θεοκρατικό αυταρχικό καθεστώς, οι τρεις μεγάλες δυνάμεις της ΕΕ (Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία), αλλά και η Ρωσία βρήκαν την ευκαιρία να προωθήσουν εαυτούς ως τους προνομιακούς συνομιλητές της Τεχεράνης και κατά συνέπεια να αναλάβουν το ρόλο του ρυθμιστή, ως ένα βαθμό, των εξελίξεων. Η ενδοϊμπεριαλιστική κόντρα ανάμεσα σε όλους τους επίδοξους κυριάρχους της πολύτιμης Ευρασίας μεταφέρθηκε, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο και γνωστό και από το πρόσφατο παράδειγμα του Ιράκ, στο πλαίσιο όλων των διεθνών οργανισμών, αρχής γενομένης από τη ΔΕΑΕ.

Μετά από αλλεπάλληλες συναντήσεις και συνομιλίες, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία και Ρωσία παρουσίασαν ως διπλωματική τους νίκη έναντι της σκληρής πολιτικής των ΗΠΑ το γεγονός ότι η Τεχεράνη αποδέχτηκε να γίνουν επιθεωρήσεις σε όλες τις πυρηνικές της εγκαταστάσεις, προκειμένου, μετά την επιτυχή ολοκλήρωσή τους, να υπογράψει και το Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων. Αν και δεν έγινε ποτέ επισήμως γνωστό, δημοσιογραφικές και διπλωματικές πηγές υποστήριζαν ότι το αντάλλαγμα ήταν η πραγματοποίηση, κυρίως, τεχνολογικών επενδύσεων στο Ιράν από βρετανικά, γερμανικά, γαλλικά και ρωσικά κεφάλαια, αλλά και η προώθηση από τις 3 δυνάμεις της ΕΕ της υπογραφής ειδικής συμφωνίας εμπορικής συνεργασίας, μέσα στα επόμενα χρόνια, ανάμεσα στην ΕΕ και στο Ιράν, παράλληλα με το σχεδιασμό αγωγών φυσικού αερίου από το Ιράν προς την ΕΕ.

Οι επιθεωρήσεις στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις άρχισαν στα τέλη του 2003 και παρά τις διάφορες εμπλοκές συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Στην τελευταία σχετική έκθεση που οι επιθεωρητές της ΔΕΑΕ υπέβαλαν στο 35μελές Συμβούλιο των Διευθυντών της οργάνωσης προσάπτουν στο Ιράν «λιγότερο από ικανοποιητική συνεργασία» και υποστηρίζουν ότι υπάρχουν ορισμένα «σκοτεινά» σημεία που χρήζουν περαιτέρω διευκρινίσεων. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκαν ίχνη εμπλουτισμένου ουρανίου σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, των οποίων η προέλευση δεν αιτιολογήθηκε επαρκώς, ενώ βρέθηκαν και συσκευές φυγοκέντρησης υψηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό ουρανίου.

Ο επικεφαλής της ΔΕΑΕ, Αιγύπτιος Μουχάμαντ αλ Μπάρανταϊ, παραδέχτηκε ότι υπάρχουν «κενά» στη συνεργασία με την Τεχεράνη, αλλά έσπευσε να συμπληρώσει ότι η ανεύρεση των παραπάνω στοιχείων δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση απόδειξη ότι το Ιράν διαθέτει ή επιδιώκει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Πόσο μάλλον, που η Τεχεράνη έχει ανοιχτά δηλώσει ότι προτίθεται να χρησιμοποιήσει την πυρηνική ενέργεια για ηλεκτρισμό, προκειμένου να καλύψει τις αυξημένες της ανάγκες.

Μετά από αρκετές ημέρες διαβουλεύσεων, Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία κατέθεσαν ένα κείμενο απόφασης στο οποίο καταγγέλλεται η Τεχεράνη για ελλιπή συνεργασία με τη ΔΕΑΕ, αλλά δεν προτείνεται η παραπομπή του ζητήματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, παρά τις εντονότατες πιέσεις της Ουάσιγκτον. Η ιρανική ηγεσία, εκφράζοντας βαθιά δυσαρέσκεια για το περιεχόμενο του κειμένου, προχώρησε σε «αντεπίθεση», παρουσιάζοντας ηχογραφημένο υλικό που κατέρριπτε τον ισχυρισμό των επιθεωρητών ότι η Τεχεράνη προμηθεύτηκε μεγάλη ποσότητα μαγνητών για συσκευές φυγοκέντρησης χωρίς να ενημερώσει τη ΔΕΑΕ. Οι επιθεωρητές αναγκάστηκαν, λίγο πριν την τελική συνεδρίαση, να ομολογήσουν επισήμως ότι «έγινε λάθος» και ότι είχαν ενημερωθεί σχετικώς προφορικά.

Αξιοποιώντας το «λάθος», από την πλευρά τους, οι συγγραφείς της πρότασης απόφασης υποστήριξαν ότι η αξιοπιστία της έκθεσης των επιθεωρητών επλήγη σοβαρά, στο σύνολό της, και κατά συνέπεια δεν μπορεί να τεθεί ζήτημα τελεσιγράφου προς την Τεχεράνη, υπό τη μορφή δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος συμμόρφωσης. Η τελική συνεδρίαση άρχισε αργά το βράδυ της Πέμπτης με δεδομένο το, για άλλη μια φορά, διπλωματικό «προβάδισμα» των «3» και της Ρωσίας έναντι των αμερικανικών πιέσεων.

Εντούτοις, πριν λήξει η συνεδρίαση και ενώ πληροφορίες για το περιεχόμενο της τελικής απόφασης είχαν, ήδη, αρχίσει να κυκλοφορούν στα ΜΜΕ, παρουσιάστηκαν στο Συμβούλιο των Διευθυντών της ΔΕΑΕ δορυφορικές φωτογραφίες που δείχνουν εργασίες κατεδάφισης κτιρίων και καθαρισμού του περιβάλλοντος χώρου ακόμη και από το επιφανειακό χώμα, σε περιοχή γύρω από πυρηνική εγκατάσταση που οι επιθεωρητές είχαν ζητήσει να επισκεφθούν, αλλά δεν τους είχε, ακόμη, επιτραπεί. Αν και δεν έγινε γνωστό ποιος προσκόμισε αυτές τις δορυφορικές φωτογραφίες, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούσαν ότι προέρχονται από τους αμερικανικούς δορυφόρους, οι οποίοι, όπως ήταν γνωστό, είχαν δεόντως αξιοποιηθεί και στην περίπτωση του Ιράκ, όταν ο Κόλιν Πάουελ παρουσίασε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κάποιες ανάλογες «αποδείξεις» για τα κινητά εργαστήρια απαγορευμένων όπλων, τα οποία δε βρέθηκαν ποτέ.

Τελικά, ο ύστατος αυτός ελιγμός δε φάνηκε να πείθει τους συνομιλητές της Ουάσιγκτον. Αργά το απόγευμα της Παρασκευής, το Συμβούλιο των Διευθυντών της ΔΕΑΕ ενέκρινε ένα ψήφισμα στο οποίο επικρίνεται το Ιράν «για τον μη ικανοποιητικό βαθμό συνεργασίας με τους επιθεωρητές» και καλείται να βελτιώσει αυτή τη συμπεριφορά, χωρίς περαιτέρω παρατηρήσεις ή προειδοποιήσεις. Ετσι, ο επόμενος γύρος αντιπαράθεσης αναβάλλεται μέχρι νεωτέρας, δηλαδή μέχρι την κατάθεση της επόμενης έκθεσης των επιθεωρητών της ΔΕΑΕ για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.