Σαν προσπάθεια ύφεσης χαρακτηρίστηκε και η απόφαση του καγκελαρίου Σρέντερ και του Πολωνού πρωθυπουργού, Μάρεκ Μπέλκα, να συσταθεί κοινή επιτροπή που θα υποδείξει καμιά από τις δυο χώρες να εγείρει αξιώσεις αποζημίωσης από την άλλη.

Αφορμή για την ένταση έδωσε η ομόφωνη απόφαση του πολωνικού Σέιμ (Βουλής) εκείνης της μέρας, που σε τέσσερα σημεία απαιτούσε: α) Η πολωνική κυβέρνηση «να καταρτίσει και να παρουσιάσει στην κοινή γνώμη, όσο το δυνατό ταχύτερα, εκτίμηση των υλικών και μη υλικών ζημιών που υπέστησαν το πολωνικό κράτος και οι πολίτες του, σαν αποτέλεσμα του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου», β) «Απευθύνει έκκληση στις Αρχές της ΟΔΓ να χαρακτηρίσουν γερμανικές τις αγωγές αποζημίωσης απέναντι στην Πολωνία σαν αβάσιμες και άδικες και να σταματήσουν οι Γερμανοί πολίτες να τις υποβάλουν με το νομικό ή διοικητικό δρόμο κατά της Πολωνίας», και γ) «Απαιτεί από την κυβέρνηση της Πολωνίας να προβεί σε αποφασιστικά μέτρα στο ζήτημα της οριστικής αναγνώρισης της ευθύνης για ενδεχόμενες αποζημιώσεις, για ζημιές που υπέστησαν Γερμανοί πολίτες, σαν αποτέλεσμα της μετοίκησης και της απώλειας της ιδιοκτησίας μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, σαν αποτέλεσμα των Συμφωνιών του Πότσνταμ και σαν συνέπεια των κατοπινών δικών επαναπατρισμού».

Στο 1ο σημείο της απόφασης της πολωνικής Βουλής υπογραμμίζεται ότι η Πολωνία έως σήμερα δεν πήρε «ανάλογη οικονομική αποζημίωση και πολεμικές αποζημιώσεις για ολόκληρο τον τομέα των καταστροφών και των υλικών και μη υλικών απωλειών που προκλήθηκαν από τη γερμανική επίθεση, κατοχή, γενοκτονία και απώλεια της πολωνικής κυριαρχίας».

Μετά απ' αυτό ανακοινώθηκε και η απόφαση ίδρυσης στη Γδίνια πολωνικού ιδρύματος, που θα βοηθήσει νομικά και υλικά τους Πολωνούς πολίτες που θα εγείρουν αγωγές αποζημίωσης κατά της Γερμανίας.

Η αφορμή της έντασης - η απόφαση του πολωνικού Σέιμ - δεν ήρθε σαν αστραπόβροντο σε αίθριο ουρανό. Εχει βαθιές και πολύχρονες αιτίες, αλλά φαίνεται να έφτασε η ώρα για να εκδηλωθεί. Το πιθανότερο γι' αυτό είναι ότι, κοντά σε όλα τα προηγούμενα, έχει ιδρυθεί στη Γερμανία ίδρυμα με την επωνυμία «Πρόισισε Τρόιχαντ», με σκοπό την προώθηση των απαιτήσεων Γερμανών προσφύγων από την Πολωνία για αποζημιώσεις ή επανάκτηση των περιουσιών τους (στην Πολωνία) και ενδεχόμενα για επιστροφή των ίδιων ή των κληρονόμων τους στην «παλιά πατρίδα». Για την «Πρόισισε Τρόιχαντ» δήλωσε εκπρόσωπος του πολωνικού ιδρύματος στη Γδίνια: «Στα ενδιαφερόμενα κράτη, ιδιαίτερα στην Πολωνία, αυτό προκάλεσε δυσαρέσκεια και φόβο επιστροφής των Γερμανών» («Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ», 11-12 Σεπτέμβρη).

Οταν γίνεται λόγος για τις αιτίες της έντασης δε χρειάζεται σαν απόδειξη η αντιπολωνική πολιτική των προπολεμικών γερμανικών (καϊζερικών) κυβερνήσεων - κι αυτής ακόμα της κυβέρνησης της Βαϊμάρης. Γι' αυτή την τελευταία ο καθηγητής του Πανεπιστημίου («Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» του πρώην Δυτικού Βερολίνου) Βόλφγκανγκ Βίπερμαν έχει γράψει: «Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γουστάβος Στρέζεμαν... δε θέλει να αναγνωρίσει τα (τότε, το 1925, υφιστάμενα) γερμανο-πολωνικά σύνορα. Στόχος του ήταν η διόρθωση των ανατολικών συνόρων: η επανάκτηση του Ντάντσιγκ, του πολωνικού διαδρόμου, και μια διόρθωση των συνόρων στην Ανω Σιλεσία».

Ας αφήσουμε επίσης για μια στιγμή εκτός λογαριασμού τον εγκληματικό πόλεμο και την κατοχή της Πολωνίας από τη χιτλερική Γερμανία, και τις τεράστιες καταστροφές (6.500.000 νεκροί κλπ.), που είναι ακόμα μια αιτία για επιβάρυνση στις σχέσεις των δύο κρατών και λαών. Αυτό που κάνει πλατιά στρώματα της Πολωνίας να δυσπιστούν στη γερμανική εξωτερική πολιτική είναι και όσα συνέβησαν στο έδαφος της πρώην (παλιάς) χωριστής Γερμανίας και συνεχίζονται και στην τωρινή (ενοποιημένη) Γερμανία. Αναφέρω σχετικά ένα και μόνο γεγονός: Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται τεράστιες συγκεντρώσεις από τις υφιστάμενες, αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, «οργανώσεις των εκδιωχθέντων» από την Πολωνία (και την Τσεχοσλοβακία) Γερμανών και προβάλλονται επίμονα τα «δίκαια αιτήματά» τους για αποζημιώσεις για τις περιουσίες τους στα παλιά εδάφη και ενδεχόμενα για επιστροφή τους εκεί.

Τι ωφελεί ότι ο Βίλι Μπραντ το 1970, καγκελάριος τότε, αναγνώρισε τα πολωνο-γερμανικά σύνορα (το ίδιο και ο Χέλμουτ Κολ το 1992) και ότι ο τωρινός καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ δηλώνει ότι δεν υπάρχει ζήτημα γερμανικών αποζημιώσεων για περιουσίες στα παλιά γερμανικά εδάφη.

Οσο, ανάμεσα σε άλλα, λειτουργούν ανενόχλητα και προβάλλουν τις «δίκαιες απαιτήσεις τους» οι «εκδιωχθέντες», οι πολωνο-γερμανικές σχέσεις θα συνεχίσουν να επισκιάζονται από δυσπιστία και υποβόσκοντα φόβο.

Τελείως διαφορετική ήταν η κατάσταση όσο υπήρχε σοσιαλισμός στην Ευρώπη. Τα δυο γειτονικά σοσιαλιστικά κράτη είχαν αναπτύξει ειλικρινά φιλικές - (αδελφικές) σχέσεις και μέσα στα πλαίσια του Συμβουλίου Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ) και του αμυντικού στρατιωτικού Συμφώνου της Βαρσοβίας αλληλοβοηθούνταν και αισθάνονταν ισχυρά και ασφαλή απέναντι σε ιμπεριαλιστικές απειλές. Λίγα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου (6/9/1950) οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν τη Συμφωνία του Ζγκόρζελεκ, με την οποία η σοσιαλιστική Γερμανία (ΓΛΔ) αναγνώριζε τα μεταπολεμικά γερμανο-πολωνικά σύνορα σαν οριστικά. Σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους τα δύο κράτη, οι Βουλές τους και οι λαοί τους δεν αμφισβήτησαν ούτε μια στιγμή τα σύνορα αυτά στον ποταμό Οδερο - Νάισε και ούτε επιτράπηκε, ούτε εκδηλώθηκε επιθυμία ίδρυσης «οργάνωσης εκδιωχθέντων» στη ΓΛΔ, όπου είχαν έρθει αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανών από τα πολωνικά εδάφη. Είναι χαρακτηριστικό επίσης και το εξής: Η ΓΛΔ ήταν η μόνη από τις δύο χωριστές Γερμανίες που πλήρωσε πολεμικές επανορθώσεις στην ΕΣΣΔ, που υπολογίστηκαν σε 13-15 δισεκατομμύρια δολάρια (αξίας του 1938). Απ' αυτά η ΕΣΣΔ θα πλήρωνε ένα ποσοστό 45% στην Πολωνία. Ομως τόσο η ΕΣΣΔ όσο και η Πολωνία παραιτήθηκαν την 1η Γενάρη 1954 από την πληρωμή από τη ΓΛΔ των υπολειπόμενων επανορθώσεων.

Αν πάρει κανείς υπόψη αυτό το σαρανταπεντάχρονο αδιατάραχτο στάδιο των σχέσεων ανάμεσα στα δύο κράτη, δεν μπορεί να μη θέσει το ερώτημα γιατί μόλις 14 χρόνια μετά την ένωση της Γερμανίας και λίγα χρόνια μετά την ένταξη της καπιταλιστικής πλέον Πολωνίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ αναβιώνει η δυσπιστία και η ένταση στις σχέσεις τους. Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει σε όσα έγραψε ένας Πολωνός βουλευτής σε πολωνική εφημερίδα: «Ορισμένοι κύκλοι στη Γερμανία, που δεν εγκαταλείψανε ποτέ τις ρεβιζιονιστικές τους "ιδέες", περίμεναν ακριβώς την ένταξη της Πολωνίας στην ΕΕ, για να μπορέσουν να βάλουν στο τραπέζι τα σημαδεμένα χαρτιά τους». Ορθή, νομίζω, είναι και η επιστολή στην πολωνική «Trybun»: «Ετσι είναι πάντα, όταν δεν τα βγάζουμε πέρα με τα δικά μας προβλήματα, τότε περιμένουμε το μάννα από τον ουρανό, απαιτούμε να μας βοηθήσουν άλλοι...».

Ασφαλώς έτσι είναι: Ούτε το ΝΑΤΟ, ούτε η ΕΕ, ούτε οι μετασοσιαλιστικές - εξαρτήματα του ιμπεριαλισμού - κυβερνήσεις στη Βαρσοβία, θέλουν και μπορούν να λύσουν τα προβλήματα της κοινωνίας, αν δε βάλει χέρι ο ίδιος ο λαός.