Αν και μη μέλος του Κόμματος, ας μου επιτραπεί να διατυπώσω ορισμένες σκέψεις πάνω στις Θέσεις για το επερχόμενο συνέδριό του. Ταυτόχρονα θα ήθελα να εκφράσω την ελπίδα μου ότι και άλλοι συνεργαζόμενοι, φίλοι και συνοδοιπόροι του κόμματος, οι οποίοι βλέπουν σ' αυτό τη μοναδική αξιόμαχη, μαζική δύναμη αντίστασης στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, θα πράξουν το ίδιο και ότι το κόμμα θα επιδιώξει να αξιοποιήσει αυτή τους τη συμβολή.

Στην πρώτη μου τούτη παρέμβαση θα σταθώ σε ορισμένα ζητήματα που, κατά την άποψή μου, αποτελούν κομβικά σημεία των Θέσεων.

-- Το πρώτο είναι ο ίδιος τους ο τίτλος. Το γεγονός και μόνο ότι οι Θέσεις έχουν στην προμετωπίδα τους το σοσιαλισμό, αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτονόητο, με δεδομένη την κατάσταση κρίσης του κομμουνιστικού κινήματος και πιο ειδικά της συντριπτικής πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών και όχι μόνο ΚΚ, αποτελεί σημαντικό θετικό στοιχείο. Αυτή η διαπίστωση επιβεβαιώνεται από το περιεχόμενο των θέσεων, όπου ρητά αναφέρεται ο «ρεαλιστικός», «επίκαιρος» και «αναγκαίος» χαρακτήρας του σοσιαλισμού και μάλιστα νοούμενου όχι αποσπασματικά και αυτονομημένα, αλλά «ως πρώτης φάσης της κομμουνιστικής κοινωνίας» (Θέση 18).

Αυτή η θεμελιακή θέση νομίζω ότι θα ενισχυθεί παραπέρα αν:

• Θεμελιωθεί κυρίως μετασυνεδριακά και θεωρητικά το τέλος του ρεφορμισμού και αναδειχτεί ο κομμουνισμός ως η μόνη εφικτή λύση απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα.
• Γίνει ακόμη πιο σαφές ότι ο σοσιαλισμός, όπως έχουν τονίσει οι κλασικοί του μαρξισμού (βλέπε κυρίως «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα»), αλλά και ο Λένιν, δεν έχει νόημα παρά μόνο ως «πρώτη φάση», «κατώτερη φάση», «περίοδος προετοιμασίας των συνθηκών», «πρώτο σκαλοπάτι», «πρώτη μορφή», «μη πλήρης μορφή», της κομμουνιστικής κοινωνίας. (Βλέπε Λένιν, Απαντα, τ.27, σελ. 257, τ.30, σελ. 20, τ.33, σελ. 92, τ.38, σελ. 95, τ,39, σελ. 14, τ.40, σελ. 33).
• Διευκρινιστεί ότι ο σοσιαλισμός θα είναι όχι μια εξουσία της ακαθόριστης έννοιας του «πλήθους» του Negri, στην οποία πολύ εύστοχα ασκείται κριτική (θέση 2), ούτε όμως της εξίσου ακαθόριστης έννοιας του λαού, αλλά της σύγχρονης εργατικής τάξης, η οποία και τείνει στα πλαίσια του ταξικού διπολισμού της κοινωνίας, τον οποίο και πάλι διέβλεψαν οι κλασικοί (βλέπε Κεφάλαιο τ.3, σελ. 1086..., και Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος σελ. 21, 32, έκδοσης Διαλεχτών Εργων Μαρξ, Ενγκελς τ.1) και επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη πραγματικότητα, να αποτελέσει τη μεγάλη πλειοψηφία των σύγχρονων κοινωνιών. Ας μην ξεχνάμε ότι οι κλασικοί χρησιμοποίησαν τον όρο της «επαναστατικής δικτατορίας του προλεταριάτου», ακριβώς για να χαρακτηρίσουν αυτή την κατώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας. (Βλέπε «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα», σελ. 24, εκδόσεις «Σύγχρονης Εποχής»).
• Γίνει ξεκάθαρο ότι το μέτωπο στοχεύει άμεσα στο σοσιαλισμό και ότι δεν έχει νόημα καμία άλλη μεσολάβηση ανάμεσα σ' αυτόν και το σύγχρονο καπιταλισμό, όχι μόνο διότι, όπως τόνιζε ο Λένιν, ανάμεσα στο σύγχρονο καπιταλισμό και το σοσιαλισμό «δεν υπάρχουν άλλα ενδιάμεσα σκαλοπάτια» (Η καταστροφή που μας απειλεί και πως πρέπει να την καταπολεμήσουμε, Απαντα τ. 34, σελ. 193), αλλά ακόμη, διότι θα ήταν λάθος να καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι η εργατική τάξη θα πειστεί πιο εύκολα να αγωνιστεί για κάποιο ενδιάμεσο στάδιο, παρά για το σοσιαλισμό. Και όπως τόνιζε και πάλι ο Λένιν, «όποιος θέλει να βοηθήσει τους ταλαντευόμενους, πρέπει να παύσει να ταλαντεύεται ο ίδιος». (Απαντα τ.31, 179).

Δίχως να αρνούμαστε την τεράστια αξία «της πρώτης απόπειρας σοσιαλιστικής οικοδόμησης» (θέση 18), ο χαρακτήρας της οποίας θα πρέπει άλλωστε να μελετηθεί σε βάθος ξεπερνώντας τις όποιες αγκυλώσεις, ξεκαθαρίζουμε ότι ο σοσιαλισμός της εποχής μας, ο σοσιαλισμός της κυριαρχίας της «γενικής διάνοιας» (general intellect) την οποία προφητικά διέβλεψε ο Μαρξ (βλέπε «Χειρόγραφα, (Grundrisse) του 1857-1858, Γαλλική έκδοση των Editions Sociales τ.2, σελ. 193 και επόμενες) δεν είναι δυνατόν να είναι ταυτόσημος με «την απόπειρα» που επιχειρήθηκε κάτω από πολύ πιο δυσοίωνες αντικειμενικές συνθήκες και πιο ειδικά κάτω από μια ανεπαρκέστατη για το πέρασμα στο κομμουνισμό ανάπτυξη των υλικών παραγωγικών δυνάμεων. Από αυτή τη σκοπιά νομίζω, ότι η διατύπωση της θέσης 7, περί του σύγχρονου σοσιαλισμού ως «ιστορικής συνέχειας του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε», είναι αν μη τι άλλο άστοχη.

Ενα δεύτερο ζήτημα, το οποίο ήθελα να θίξω, είναι αυτό της θεωρητικής δουλιάς του κόμματος. Από τις Θέσεις προκύπτει η θέληση για αναβάθμιση της θεωρητικής δουλιάς και αυτό είναι θετικό, διότι η αλήθεια είναι ότι σ' αυτόν τον τομέα βρισκόμαστε πολύ πίσω από τις ανάγκες.

Ως προς αυτόν τον τομέα, πέρα από την αναγκαιότητα να ανοίξουν άμεσα μια σειρά θεμελιακά θεωρητικά ζητήματα και μέτωπα, όπως για το χαρακτήρα του σύγχρονου ιμπεριαλισμού και του «εθνοκράτους», το χαρακτήρα της σύγχρονης εργατικής τάξης, τη σχέση αντικειμενικών συνθηκών, υποκειμενικού παράγοντα, το χαρακτήρα του σύγχρονου σοσιαλισμού - κομμουνισμού, θέματα που σχετίζονται με την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος και άλλα, πόσο μάλλον που το ΚΚΕ καλείται εκ των πραγμάτων να παίξει σ' αυτόν τον τομέα ένα πρωτοπόρο ρόλο σε διεθνές επίπεδο, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι το ζήτημα δεν είναι μόνον ούτε κυρίως «η ιδεολογική θωράκιση των αποφάσεων» (θέση 16), υπό την έννοια της εκ των υστέρων θεωρητικής τεκμηρίωσής τους, αλλά η ανύψωση του θεωρητικού επιπέδου του κόμματος, έτσι ώστε να υπάρχει θεωρητική παραγωγή και συλλογική συμβολή στη διαμόρφωση των αποφάσεων από ένα κόμμα συλλογικό, διανοούμενο στην πράξη, έτσι ώστε πράγματι «η πολιτική του κόμματος [να] είναι επιστήμη» (θέση 34). Αυτό απαιτεί μια μη δογματική, θεολογική σχέση με το μαρξισμό και την αντιμετώπισή του, όχι ως Αγίας γραφής, αλλά ως ζωντανής θεωρίας και εργαλείου.

Ακόμη, θα ήθελα να παρατηρήσω ότι στις Θέσεις δεν υπάρχει καμιά σαφής αναφορά στο θεμελιώδες ζήτημα της αποξένωσης - αλλοτρίωσης της ίδιας της εργατικής τάξης, η οποία και αυτή είναι προϊόν συνολικά του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και όχι μόνο της «ιδεολογικής πλύσης εγκεφάλου». Στο βαθμό που δεχόμαστε ότι η αντίθεση ανάμεσα στις δυνατότητες που προσφέρουν οι αντικειμενικές συνθήκες και την υστέρηση του υποκειμενικού παράγοντα, η οποία οφείλεται ακριβώς στην αποξένωσή του, αποτελεί βασική αντίθεση της εποχής μας, μια τέτοια έλλειψη αν δεν καλυφθεί, εγκυμονεί κινδύνους μη επαρκούς παρέμβασης στο θεμελιακό πεδίο της προσπάθειας άρσης - όσο αυτό είναι δυνατό στα πλαίσια του καπιταλισμού - της αποξένωσης και κατ' επέκταση μη επαρκούς ποιοτικά ιδεολογικής μας παρέμβασης.

Τέλος, αν και σ' αυτό το ζήτημα σκοπεύω να επανέλθω πιο διεξοδικά, στη διάρκεια του προσυνεδριακού διαλόγου, είναι σημαντικό να γίνει κτήμα του κόμματος και των μελών του, ότι κάθε άλλο παρά ο επαναστατικός του χαρακτήρας και η αναγκαιότητα της αυτόνομης, πρωτοπόρας, ύπαρξης και παρέμβασής του σημαίνει σεχταρισμό και κλείσιμο στον εαυτό του. Το αντίθετο μάλιστα. Το κόμμα ως προωθητής της καθολικής ταξικής πάλης, απέναντι στη μερικότητα των επί μέρους κινημάτων, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν τη σύγχρονη έκφραση του ρεφορμισμού, θα πρέπει να έχει την ικανότητα να έχει ανοιχτούς ορίζοντες και να αγκαλιάζει ό,τι προοδευτικό υπάρχει στην κοινωνία, έτσι ώστε να το απεγκλωβίζει από την ενσωμάτωση και να το εντάσσει στην ταξική, επαναστατική λογική.

Με τις ευχές μου για ένα πλούσιο και γόνιμο διάλογο και την καλύτερη επιτυχία του Συνεδρίου.

Γιώργος Ρούσης