1. Την προσπάθεια υποβάθμισης των βασικών προπτυχιακών σπουδών στο όνομα της ενίσχυσης των μεταπτυχιακών.

Στη Σύνοδο υπουργών Παιδείας, που πραγματοποιήθηκε πέρσι τον Ιούνη στην πόλη Μπολόνια της Ιταλίας, συμφωνήθηκε (και με την υπογραφή του Ελληνα ΥΠΕΠΘ) η σταδιακή σύγκλιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις χώρες της ΕΕ, σε μια δομή σπουδών που θα είναι διαχωρισμένη σε πολλούς κύκλους. Σαφέστατη θέληση είναι η αποδυνάμωση από πλευράς παρεχόμενων γνώσεων του βασικού προπτυχιακού κύκλου σπουδών και το ξεδιάλεγμα των «εκλεκτών» στους μεταπτυχιακούς κύκλους. Ετσι η σχετική μαζικοποίηση των προπτυχιακών σπουδών συνοδεύεται με την υποβάθμισή τους και τη μετατροπή τους σε ένα άλλο λύκειο. Οι ουσιαστικές πανεπιστημιακές γνώσεις θα παρέχονται στα μεταπτυχιακά για λίγους. Χαρακτηριστικά, στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου αναφέρεται: «Οι μεταπτυχιακές σπουδές δεν είναι δυνατό να ακολουθήσουν τις τάσεις μαζικοποίησης και ανοιχτής πρόσβασης που χαρακτηρίζουν πλέον διεθνώς τις προπτυχιακές σπουδές».

Η υποβάθμιση των προπτυχιακών σπουδών φαίνεται καθαρά και από το εδάφιο 2 του άρθρου 1 του νομοσχεδίου, όπου σαν σκοπός των μεταπτυχιακών σπουδών καθορίζεται: «Η προαγωγή και εξειδίκευση της επιστημονικής γνώσης, η διεύρυνση των ικανοτήτων των νέων επιστημόνων και η ανάπτυξη του επιστημονικού και ερευνητικού δυναμικού». Τα παραπάνω όμως χαρακτηριστικά των μεταπτυχιακών σπουδών, κατά την άποψή μας, είναι θεμελιώδη χαρακτηριστικά της προπτυχιακής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Τα μεταπτυχιακά πιστεύουμε ότι έχουν βασικό τους σκοπό την υψηλού επιπέδου αναπαραγωγή της γνώσης και του επιστημονικού δυναμικού που θα κληθεί να στελεχώσει την ίδια την πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Συνεπώς παρατηρούμε ότι στις μεταπτυχιακές σπουδές αναθέτει η κυβέρνηση ρόλο που, κατά τη γνώμη μας, έχουν οι προπτυχιακές, υποβαθμίζοντας τις τελευταίες.

Εξάλλου, καθώς το νομοσχέδιο στο άρθρο 2 κάνει ουσιαστικά υποχρεωτική την ύπαρξη μιας βαθμίδας ανάμεσα στις προπτυχιακές σπουδές και στο διδακτορικό (είτε με τη μορφή των μεταπτυχιακών ειδίκευσης, είτε των προδιδακτορικών), αποδυναμώνει το πτυχίο των ΑΕΙ. Μια σειρά από γνώσεις που σήμερα παρέχονται στις προπτυχιακές σπουδές και που καθιστούν ικανό τον απόφοιτο του ΑΕΙ να προχωρήσει, αν το επιθυμεί, σε εκπόνηση διδακτορικής εργασίας, πλέον θα μεταβιβαστούν στη βαθμίδα ανάμεσα στις προπτυχιακές σπουδές και στο διδακτορικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σε σχολές 5ετούς ή 6ετούς φοίτησης, δε θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα να προχωρήσει ο απόφοιτος σε διδακτορικές σπουδές.

2. Την προσπάθεια λειτουργίας των μεταπτυχιακών με τη λογική της ανταποδοτικότητας. Σε πολλά σημεία τόσο της εισηγητικής έκθεσης όσο και σε άρθρα του σχεδίου, αναφέρεται ότι προϋπόθεση δημιουργίας προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών αποτελεί η μελέτη της οικονομικής του βιωσιμότητας. Η κυβέρνηση με αυτόν τον τρόπο κάνει φανερό ότι δεν αναλαμβάνει η ίδια την ευθύνη της «βιωσιμότητας» των μεταπτυχιακών. Ζητά από τα ΑΕΙ να βρούνε «πηγές εσόδων» και να καθορίσουν «το ύψος της χρηματοδότησης από την κάθε πηγή». Φυσικά, δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κάποιος ότι εκτός του κράτους, οι υπόλοιπες «πηγές εσόδων» είναι συγκεκριμένες: τα δίδακτρα και τα έσοδα «ενοικίασης» των υποδομών και του έργου των μεταπτυχιακών φοιτητών σε κάποια επιχείρηση.

3. Η ευθύνη για τις μεταπτυχιακές σπουδές ανατίθεται σε ολιγομελή όργανα, από τα οποία απουσιάζει η οποιαδήποτε συμμετοχή τόσο του φοιτητικού κινήματος, όσο και των εργαζομένων. Δυσκολεύει δηλαδή τόσο η δυνατότητα ελέγχου, όσο και η δυνατότητα καθοριστικού επηρεασμού των αποφάσεων, από την πλευρά του φοιτητικού κινήματος και των εργαζομένων. Παρόλο που οι μεταπτυχιακές σπουδές είναι συστατικό στοιχείο για κάθε ίδρυμα και επηρεάζουν με πολλούς τρόπους τις ίδιες τις προπτυχιακές σπουδές.

4. Η προσπάθεια για παραπέρα στεγανοποίηση της έρευνας. Το καθεστώς των ΕΠΙ έχει αποδειχτεί ότι διευκολύνει την υποταγή των πανεπιστημίων στις επιχειρήσεις. Οτι διευκολύνει την εξαγορά συνειδήσεων. Οτι συμβάλλει στην εξάπλωση εκφυλιστικών φαινομένων και «κλειστών κυκλωμάτων». Οτι απομακρύνει την έρευνα από το ίδιο το πανεπιστήμιο και από τις ανάγκες του ελληνικού λαού.

Η κυβέρνηση παίρνοντας υπόψη της την αρνητική εμπειρία των ΕΠΙ, όχι μόνο δεν τα καταργεί, αλλά προχωρά παραπέρα τη στεγανοποίηση της έρευνας, καθώς ακόμα και την έρευνα που γίνεται στα τμήματα έξω από τα ΕΠΙ, την περνάει μέσα στα «κέντρα», που δημιουργεί με το σχέδιο νόμου. Σε αυτά τα «κέντρα» είναι αδύνατη η πρόσβαση στο φοιτητικό κίνημα, στους εργαζόμενους, ακόμα και σε άλλα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Το μοντέλο δηλαδή των ΕΠΙ γενικεύεται και απλώνεται μέχρι και το τελευταίο κομμάτι του ερευνητικού έργου που γίνεται στα ΑΕΙ.