«Δε δίνω λέξες παρηγόριας /

μαχαίρι δίνω σ' ολονούς /

βαθιά το μπήγω μες στο χώμα /

γίνεται φως γίνεται νους»

Σ' αυτό το τετράστιχο του «Οδηγητή» κινείται ολόκληρο το έργο «Το φως που καίει» του Κώστα Βάρναλη, το οποίο μια ομάδα νέων ηθοποιών θα παρουσιάσει δραματοποιημένο στην εκδήλωση της Κυριακής. «Ψυχή» αυτής της δουλιάς, σκηνοθέτης - ή όπως προτιμάει ο ίδιος - συντονιστής είναι ο Γεράσιμος Βάκρος, ο οποίος μίλησε στο «Ρ» για το έργο, τη σημασία του και την προσπάθεια που έκανε με την ομάδα των ηθοποιών να το δραματοποιήσει.

«Το φως που καίει» γράφτηκε το 1922 στην Αίγινα και ο Βάρναλης το δημοσίευσε αργότερα στην Αλεξάνδρεια με το ψευδώνυμο «Νίκος Τανάλιας». Στην ουσία του αποτελεί ένα «κατηγορώ» στο παγκόσμιο μακελειό που προηγήθηκε κι αποτελεί το πρώτο τέτοιου είδους έργο στα ελληνικά γράμματα. Είναι η περίοδος που ο ποιητής, έχοντας γυρίσει από το Παρίσι κι έχοντας ασπαστεί το μαρξισμό, κάνει στροφή στο έργο του. Από τον ιδεαλισμό περνάει στον ιστορικό υλισμό και στρέφεται στα ιδανικά του σοσιαλισμού. Μέσα από «Το φως που καίει» αποκαλύπτει την αστική κατάπτωση, αναδεικνύει τα προβλήματα του λαού και την αθλιότητα των απόκληρων της κοινωνίας, με μέσο τη σάτιρα. Η σάτιρα γίνεται εργαλείο για να γίνει πιο κατανοητό, για να περάσει το δικό του μήνυμα που είναι και το μήνυμα μιας τάξης.

Πρόκειται για ένα ποίημα όπου ενδιάμεσα παρεμβάλλονται πεζά, που έχουν τη μορφή σκηνικών οδηγιών. Είναι ποίηση αλλά κατευθύνεται και θεατρικά και κινείται ανάμεσα σε δυο πόλους: Την αθλιότητα του παρόντος κόσμου και την αισιοδοξία ενός καλύτερου κόσμου.

Στην εκδήλωση της Κυριακής θα παρουσιαστεί ένα μέρος του έργου και συγκεκριμένα ο μονόλογος του Μώμου. Ο Μώμος είναι ένας από τους χαρακτήρες κι εκφράζει τη συνείδηση του λαού. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι ο Προμηθέας, που εκφράζει την αστική κυριαρχία και τον υλισμό της αστικής τάξης, ο Χριστός, που εκφράζει την ιδεαλιστική αρχή, τη μεταφυσική αναγκαιότητα, κι η Μάνα Γη, που ο Βάρναλης τη χρησιμοποιεί για να αποκαθηλώσει τους θεούς, για να κατηγορήσει τις εξουσίες της πρόληψης και του μύθου. «Τι να την κάνω την εξουσία της πρόληψης και του μύθου;», βάζει ο Βάρναλης τον Μώμο να λέει και στην ουσία παίζει με τα σύμβολα αυτά - τον Χριστό, τον Προμηθέα - τα χρησιμοποιεί και το ομολογεί κι ο ίδιος. «Εκείνη την περίοδο που γράφτηκε», εξηγεί ο Γ. Βάκρος, «η απομυθοποίηση των συμβόλων του μεγαλοϊδεατισμού ήταν πολύ μεγάλο πράγμα. Ο Βάρναλης καταγράφει την αδικία, η αδικία γεννά την οργή κι η οργή βγαίνει μέσω της σάτιρας».

Η δύναμη κι η ομορφιά του έργου είναι δεδομένες. Επίσης, γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί επιλέχτηκε για τη συγκεκριμένη εκδήλωση, πώς συνδέεται με τις αξίες, τα ιδανικά και την ηρωική 86χρονη δράση του ΚΚΕ. Εξάλλου, όπως λέει κι ο ίδιος ο Βάρναλης, «μονόλογοι σαν κι αυτόν θα 'ναι ολότελα περιττοί όταν θα 'χουμε περάσει το γεφύρι», δηλαδή όταν οι λαοί θα 'χουν απελευθερωθεί από την εκμετάλλευση.

Εδώ και ένα μήνα δουλεύουν για την παράσταση ο Γ. Βάκρος, οι τέσσερις ηθοποιοί και μια ομάδα καλλιτεχνών του ΚΚΕ που ετοίμασε τα σκηνικά και τα κοστούμια. Ο Νίκος Ζώκας υποδύεται τον Μώμο, ο Νίκος Καραγιώργης τον Χριστό, ο Χρήστος Ασλανίδης τον Προμηθέα και η Ελενα Βουμβάκη τη Μάνα Γη. Ολοι τους μας μίλησαν με τα καλύτερα λόγια τόσο για το έργο όσο και για τη συμμετοχή τους στην εκδήλωση.

«Ο Βάρναλης είναι δύσκολος αλλά έχει μια εγκυρότητα διαχρονική, αφορά όχι μόνο το χθες αλλά και το σήμερα και το αύριο. Ετσι, τον προσεγγίσαμε μ' έναν τρόπο δικό μας, μέσα από τα βιώματά μας», εξηγεί ο Γ. Βάκρος, και προσθέτει: «Είναι μια δοκιμασία για μας, γιατί στήθηκε η παράσταση σε μικρό χρονικό διάστημα. Αισθανόμαστε ευθύνη, είναι κάτι όμορφο και πιστεύουμε ότι μέσα από αυτή την εκδήλωση θα έχουμε βγει πιο ώριμοι».

Ο Γ. Βάκρος δείχνει πραγματικά χαρούμενος μ' αυτό που κάνει. Πέρα από το θεατρικό, έχει επιμεληθεί, εξάλλου, και το δεκάλεπτο βίντεο που θα παρουσιαστεί στην εκδήλωση και είναι αφιερωμένο στην ιστορία του ΚΚΕ και του κομμουνιστικού κινήματος. Πρόκειται για μια εικονογράφηση της ιστορίας του Κόμματος, όχι με αφηγηματικό λόγο, αλλά με ποιητικές κατευθύνσεις.