ΜΑΣ έφερε πολύ μακριά, σε τόπους και χρόνους, εκείνο το δημοτικό τραγούδι «Ακόμα τούτην την άνοιξη», που μ' αυτό χαιρετήσαμε αγαπημένους συντρόφους μας στο Α΄ Νεκροταφείο. Μας γύρισε στα γυμνασιακά χρόνια, που άξιοι αντιφασίστες καθηγητές, αψηφώντας τους φωτοσβέστες του Μεταξά και του Μανιαδάκη τους σμπίρους, μας δίδασκαν ιστορία και νεοελληνικά.

ΤΑ σχολικά βιβλία τότε «κομμένα και ραμμένα» τα περισσότερα στα μέτρα που όριζε το «επίσημο» πρόγραμμα... αλλά οι καθηγητές μας έβρισκαν τρόπους και υπερνικούσαν όλα τα φωτοσβεστικά εμπόδια που έστηναν στη διδαχή των μαθημάτων.

ΠΟΤΕ άλλοτε ο Εθνικός Υμνος, του Σολωμού, του Κάλβου και φυσικά τα δημοτικά μας τραγούδια δε βρέθηκαν τόσο κοντά μας όσο στα χρόνια της Κατοχής, στα δύσκολα, στα ματωμένα χρόνια. Τότε που ο λαός μας ακουμπούσε στα δημοτικά μας τραγούδια και σ' αυτά πάντα στον αθάνατο Μόσκοβο, που τον καρτερούσε τούτην την άνοιξη, τούτο το καλοκαίρι...

ΤΗΝ ώρα που πάνω στην άσφαλτο η μπότα του κατακτητή ακουγόταν δυνατή, εκεί στην πανεπιστημιακή αίθουσα ο Νίκος Βέης, τέτοιες μέρες, γιορτινές του '21, μέρες μαρτιάτικες, μας έφερνε στου Μεσολογγιού το φράχτη, μας έλεγε κι αυτός το λόγο του για το Μόσκοβο που τον περιμέναμε.

ΤΟ ΘΥΜΗΘΗΚΑ πάλι στης χιτλοφασιστικής κατοχής τα χρόνια, όταν σχεδόν καθημερινά με τ' αυτί στημένο στο παράνομο ραδιόφωνο ακούγαμε τις εκπομπές της Μόσχας. Μαθαίναμε και τυπώναμε όλα τα νέα της τρομερής γιγαντομαχίας. Αφουγκραζόμαστε τα βήματα του Μόσκοβου να κατηφορίζουν στην Ασπρη Θάλασσα.

ΗΤΑΝ μια επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο της Μόσχας εδώ κι αρκετά χρόνια που ξανάφερνε το γνώριμο αυτό τραγουδάκι. Πρόκειται για ένα μεγάλο μουσείο στη Μόσχα. Μέσα σ' αυτό το μουσείο έχουν συγκεντρωθεί όλα τα ιστορικά ντοκουμέντα, πίνακες, χειρόγραφα, χάρτες, που προβάλλουν την πλούσια ιστορία του ρούσικου λαού.

ΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ σού δίνουν το στίγμα της ιστορίας. Στα μουσεία χρειάζεται χρόνος για να μπορέσεις να χαρείς την εποχή που έχεις στα μάτια σου. Είναι ο ναύαρχος Οτσακόφ και τα καράβια του, που με το στόλο του βοήθησε τότε στην εγκαθίδρυση της πρώτης Δημοκρατίας της Εφτανήσου, στην Κέρκυρα. Οι πίνακες σού ξεδιπλώνουν βήμα με βήμα την ιστορία. Είναι έπειτα ο ναύαρχος Ορλόφ και τα καράβια του που διώχνει την τούρκικη αρμάδα από τη Χίο και τον χτυπά στον Τσεσμέ.

ΒΓΑΖΕΙ τους ναύτες του στο Μοριά κι έχουν εκεί συναπαντήματα με τα κλεφτόπουλα, που κι αυτά χρόνια καρτερούσαν να φθάσει ο Μόσκοβος στο Μοριά. Μας εντυπωσιάζουν της Φιλικής Εταιρείας τα ντοκουμέντα, που φανερώνουν τη μεγάλη βοήθεια και στήριξη που πήρε στη φιλόξενη ρούσικη γη, καθώς και τη βοήθεια που τους έδωσαν οι Δεκεμβριστές.

ΠΑΝΕ βαθιά και μακριά οι δεσμοί φιλίας ανάμεσα στο Μόσκοβο και τη χώρα μας. Το μουσείο σου φέρνει, καθώς προχωρείς στις αίθουσες, μεγάλες μορφές Ρώσων φιλελλήνων που θαύμαζαν και υμνούσαν τον ελληνικό πολιτισμό. Ο Τολστόι μάθαινε στα γεράματα ελληνικά, για να διαβάσει την Ιλιάδα. Αλλά και του Λένιν την παρέμβαση, για να καυτηριάσει τους εκβιασμούς και τις συμφορές που προξένησαν οι ιμπεριαλιστές στο μικρό, αλλά ηρωικό λαό της Ελλάδας.

ΣΤΕΡΝΕΣ μέρες του Μάρτη. Μέρες που γιορτάζουμε τον ξεσηκωμό του λαού μας για τη λευτεριά και την εθνική ανεξαρτησία. Στην άουλα (μεγάλη αίθουσα τελετών) το απόγιομα της 25 του Μάρτη 1942 όλα είναι έτοιμα για το γιορτασμό. Θυμίζουμε πως η αίθουσα αυτή είχε υποστεί μεγάλες ζημιές από το πρωτοχρονιάτικο πάρτι που οργάνωσαν οι Γερμανοί σ' αυτήν.

ΣΤΙΣ πρώτες σειρές φιγουράρουν του δοσιλογισμού και της κατοχής οι αξιωματούχοι (Λούβαρις, Πολυγένης και άλλοι). Ελάχιστοι φοιτητές, που διαδήλωναν στα Προπύλαια. Και τους κυνηγούσαν ασταμάτητα οι έφιπποι καραμπινιέροι.

ΜΕΡΙΚΟΙ φοιτητές, μετρημένοι στα δάχτυλα, που «τρύπωσαν» στην αίθουσα άκουσαν τον ομιλητή (καθηγητής Δ. Ζακυθινός) να διανθίζει με δημοτικά κι ανάμεσά τους και το Μόσκοβο, που ακριβώς σ' εκείνη τη στιγμή ο Κόκκινος Στρατός σκόρπιζε τη μεγάλη ελπίδα σ' όλο τον κόσμο. Οι διαδηλωτές, αψηφώντας τους έφιππους καραμπινιέρους, με τα μαχητικά τους συνθήματα βεβαίωναν αυτό που είπε ο ποιητής:

Μέσα σε τόσα λουλούδια

με τόσα αίμα και καπνό

δεν έβλεπες, δεν ξεχώριζες

αν πολεμούσε η άνοιξη

ή ανθούσε η λευτεριά.