Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν πεπαιδευμένο εκείνον που κατέχει πολλές γνώσεις. Η πραγματική έννοια, όμως, του πεπαιδευμένου και η διαφορά του από τον απαίδευτο είναι η ψυχική καλλιέργεια και η ικανότητά του να διακρίνει και να αντιδιαστέλλει το ουσιώδες από το επουσιώδες, το αγαθό από το χρήσιμο, το κοινό από το ατομικό. Ο απαίδευτος μπορεί να έχει πολλές και σύνθετες γνώσεις, πολύπλοκες δεξιότητες. Μπορεί να είναι κάτοχος πτυχίων και διπλωμάτων, με εξειδικευμένες γνώσεις. Ομως, δεν έχει καλλιεργήσει αυτό που κοινώς λέμε ψυχή, δεν έχει διαμορφωθεί σε προσωπικότητα - φορέα υψηλών ιδανικών καταξιωμένων παγκόσμια και καθολικά, παραμένει ένας προσοντούχος, με ειδικές δεξιότητες, αλλά κενή ψυχή, μη μορφωμένος, μη «φορτισμένος» με αξίες και ιδανικά, αμέτοχος στον αγώνα για την κοινή τύχη των ανθρώπων, παραμένει ένας ατομιστής, ένας μονήρης και μονοδιάστατος «ειδικός» χωρίς ουσία ανθρωπισμού, ένα άψυχο μηχάνημα που μπορεί να διεκπεραιώνει «μηχανικά» τα πάντα, αλλ' αγνοεί την ιερή «μέθεξη» στον αγώνα και την αγωνία για ανθρωπιά, για ευαισθησία. Παραμένει, συνεπώς, ένας απαίδευτος. Κατά την έννοια που παραμένει οποιοσδήποτε δεξιοτέχνης, χειριστής κάποιων μηχανών.

Αντίθετα, ο πεπαιδευμένος είναι φορτωμένος με ανοιχτό νου, καρδιά, ευαισθησία. Είναι ο άνθρωπος των αξιών και των ιδανικών, όπως τα διαμόρφωσε η Παγκόσμια αγωνιζόμενη Συνείδηση του Δίκιου και της Ισότητας. Πεπαιδευμένος είναι αυτός που έχει εφόδιό του και γνώρισμα την παιδεία, όπως την προσδιορίζει, ακόμα, ο Πλάτωνας στους Νόμους: «παιδεία είναι η από την παιδική ηλικία διαπαιδαγώγηση προς την αρετή, η οποία κάνει τον άνθρωπο να επιθυμεί και να ποθεί να γίνει τέλειος πολίτης, που να γνωρίζει να εξουσιάζει και να εξουσιάζεται με δικαιοσύνη. Αυτή την ανατροφή, αφού την προσδιορίσαμε με αυτή τη συζήτηση, όπως μου φαίνεται, τώρα θέλουμε να την ονομάζουμε ως τη μόνη παιδεία, ενώ εκείνη που αποβλέπει σε χρήματα ή σε κάποια δύναμη ή σε κάποια άλλη γνώση χωρίς φρόνηση και δικαιοσύνη (θέλουμε να λέμε) ότι είναι χυδαία και δουλοπρεπής και δεν αξίζει καθόλου να λέγεται παιδεία».

Η διάκριση, λοιπόν, πεπαιδευμένου και απαίδευτου δεν είναι σαφής απολύτως στη σκέψη των απαίδευτων. Γι' αυτό, κάθε δεξιότητα ή αποστήθιση κάποιων γνώσεων θεωρείται παιδεία. Αγνοείται ότι άλλο είναι οι γνώσεις και άλλο η μόρφωση, η καλλιέργεια ψυχής και ευαισθησίας. Ετσι, γίνεται από τους απαίδευτους και η σύγχυση ανάμεσα στους γραμματισμένους και τους αγράμματους και η ταύτιση των πρώτων με τους μορφωμένους και των δεύτερων με τους αμόρφωτους. Η αλήθεια, όμως, δεν είναι αυτή. Μπορεί οι γραμματισμένοι να είναι και μορφωμένοι, όχι όμως, υποχρεωτικά και σίγουρα. Αλλά και αγράμματοι μπορεί να είναι εξίσου μορφωμένοι. Η πρόσκτηση κάποιων γνώσεων (λίγων ή πολλών) δε συνεπάγεται αναγκαία και μόρφωση. Αλλά ούτε την αποκλείει, όπως δεν την αποκλείει και η απουσία τους.