Συνεχίζουμε σήμερα με το πέμπτο και τελευταίο μέρος των κειμένων μας για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ενα φαινόμενο εξαιρετικά σύνθετο και πολύπλοκο, οι επιπτώσεις του οποίου, αν δε ληφθούν άμεσα και σημαντικά μέτρα, θα αλλάξουν το τοπίο του πλανήτη. Πόσο ακριβώς; Κανένας δε γνωρίζει. Μόνο σενάρια υπάρχουν. Τα περισσότερα όμως είναι εφιαλτικά και είναι (θεωρητικά τουλάχιστον) απορίας άξιον, πώς και γιατί αφέθηκε να χαθεί τόσος πολύτιμος χρόνος. Και επίσης, γιατί έστω και στο παραπέντε δεν υπάρχει διεθνής κινητοποίηση. Επί της ουσίας δηλαδή, επειδή για το θεαθήναι οι σχεδιασμοί, οι διασκέψεις, οι αποφάσεις και τα μέτρα περισσεύουν...

Τρεις είναι σχηματικά οι βασικές σχολές που έχουν διαμορφωθεί στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με την αντιμετώπιση του φαινομένου. Μια πολύ μικρή, είναι αλήθεια, ομάδα, με την υποστήριξη «σχολιαστών» των μέσων μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ), τα οποία συνδέονται ευθέως με συγκεκριμένα οικονομικά λόμπι, προσπαθεί να μας πείσει ότι η παγκόσμια θέρμανση δεν εγκυμονεί κινδύνους. Σύμφωνα με τις απόψεις που διατυπώνουν είναι η αβεβαιότητα του πότε, πώς και πόσο θα αλλάξει το κλίμα, αν εξακολουθήσουν να εκπέμπονται τα αέρια του θερμοκηπίου. Μια δεύτερη ομάδα στην οποία εκτός από κλιματολόγους συμμετέχουν και οικονομολόγοι επιμένει ότι η άμεση προτεραιότητα δεν είναι τα μέτρα για το θερμοκήπιο, αλλά η πύκνωση των προσπαθειών για συλλογή περισσότερων στοιχείων. Επειδή τα σενάρια με το κλίμα, όπως υποστηρίζουν, δεν μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια την εξέλιξη της υπάρχουσας κατάστασης, γι' αυτό χρειάζεται συστηματικότερη έρευνα κι όχι να δαπανηθούν υπέρογκα ποσά για τη μείωση των ορυκτών καυσίμων και την αναδάσωση, τα οποία θα συμβάλουν σε μια παγκόσμια οικονομική αποσταθεροποίηση! Η ρομφαία της οικονομικής κρίσης για να μη γίνει τίποτα, πέρα από το να διατεθούν επιπλέον πόροι για την έρευνα.

Μια τρίτη ομάδα επιστημόνων απαντώντας στις προηγούμενες θέσεις επισημαίνει ότι η αύξηση των δαπανών για την έρευνα επί της ουσίας δε θα επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα, επειδή τα συστήματα του παγκόσμιου κλίματος είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα. Δεν μπορούμε να αναμένουμε την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, που για ορισμένους από αυτούς θα εμφανιστεί σε είκοσι χρόνια και η διάρκειά της θα ξεπεράσει τα εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια, για να πάρουμε μέτρα. Η ενεργειακή αποδοτικότητα, η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμους πόρους και η φραγή της αποψίλωσης των δασών και η μαζική αναδάσωση κατόπιν εορτής, θα έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας μαζικής οικολογικής καταστροφής, την αύξηση των πληθυσμιακών ομάδων που θα πληγούν ανεπανόρθωτα και τη δημιουργία οικονομικού και κοινωνικού χάους. Επιμένουν να ακολουθήσουμε την αρχή της προφύλαξης λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα, πριν τα περιβαλλοντικά προβλήματα γίνουν μη αναστρέψιμα.

Σημαντικοί επιστήμονες υποστήριξαν ότι μέχρι το 2000 θα έπρεπε να υπάρξει μείωση των ορυκτών καυσίμων κατά 20%, μέχρι το 2010 κατά 50% και μέχρι το 2030 κατά 80%. Ο πρώτος στόχος όχι μόνο δεν επιτεύχθηκε, αλλά είχαμε αύξηση των εκπομπών και, όπως όλα δείχνουν, το ίδιο θα συμβεί με το δεύτερο στόχο. Δεν αμφιβάλουμε και για την τύχη του τρίτου, εκτός κι αν υπάρξουν τέτοιες ανατροπές (στους συσχετισμούς δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο} και επιβληθούν άλλες πολιτικές. Είναι ενδιαφέρον, ότι αν μέχρι το 2000 είχε επιτευχθεί ο στόχος τα κλιματικά μοντέλα, που έχουμε στη διάθεσή μας, έδειξαν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία θα εξακολουθούσε να αυξάνεται μέχρι το 2025, λόγω της φύσης των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Μια μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας πριν λίγα χρόνια κατέληγε, ότι μόνο στις ΗΠΑ μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα το ετήσιο κόστος από το συγκεκριμένο πρόβλημα θα είναι 60 δισ. δολάρια και 340 δισ. αν οι εκπομπές των αερίων εξακολουθήσουν να αυξάνονται. Αν η καθυστέρηση της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας είναι δαπανηρή, η καθυστέρηση της λήψης μέτρων θα είναι καταστροφική.

Η στόχευση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ο περιορισμός στα ορυκτά καύσιμα θα μειώσει τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Η γενικευμένη χρήση λ.χ. του φυσικού αερίου θα συμβάλει σημαντικά, αλλά μέσα σ' ένα χρονικό ορίζοντα 30-40 χρόνων, με δεδομένο ότι και η χρήση του φυσικού αέριου εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα, αλλά μόνο στο μισό, ανά μονάδα ενέργειας, σε σύγκριση με το πετρέλαιο. Το ζητούμενο όμως είναι η αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και η χρήση φιλικών πηγών όπως λ.χ. η ηλιακή, η αιολική κ.ά. Αυτό που μπορεί με μεγαλύτερη σχετικά ευκολία να γίνει είναι το σταμάτημα της παρατηρούμενης αποδάσωσης και κυρίως στα «δάση βροχής» και οι αγροτοκαλλιέργειες με οικολογικούς τρόπους που θα μειώσουν τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα και παράλληλα θα συμβάλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Να συμπληρώσουμε επίσης και το δημογραφικό ζήτημα και πώς αυτό ανατροφοδοτεί το πρόβλημα. Αν για παράδειγμα μειωθεί η κατά κεφαλή κατανάλωση της ενέργειας στο μισό και διπλασιαστεί ο παγκόσμιος πληθυσμός, θα βρεθούμε πάλι στα ίδια επίπεδα.

Το ενεργειακό μοντέλο του πλούσιου Βορρά μεταφέρθηκε (βιαίως) στις χώρες του Νότου και στις αναδυόμενες οικονομίες, οι οποίες σαφώς και δικαιούνται να αναπτυχθούν και να μην παραμείνουν στη φτώχεια. Είναι βέβαιο ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει «να πληρώσουν τα σπασμένα» μιας άναρχης και καταστροφικής για τον πλανήτη ανάπτυξης των καπιταλιστικών χωρών. Οι εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης λ.χ. της Κίνας είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση των εκπομπών του διοξειδίου κατά 62% τη δεκαετία του ενενήντα. Αν οι ρυθμοί αυτοί εξακολουθήσουν, τότε μέχρι το 2025 θα ξεπεράσουν τις εκπομπές των ΗΠΑ, που αποτελεί το μεγαλύτερο ρυπαντή του πλανήτη κατέχοντας το 25% του συνόλου των εκπομπών του διοξειδίου. Μια άλλη διάσταση που αφορά τις χώρες του Νότου σχετίζεται με την αποψίλωση των δασών και την πληθυσμιακή έκρηξη. Η επίλυση των δυο αυτών ζητημάτων δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο με τη γενναία υποστήριξη του Βορρά, ο οποίος έχει καταληστεύσει ή πιο ορθά λεηλατήσει τις χώρες αυτές. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να απαιτηθεί από τις χώρες αυτές να αναλάβουν το οποιοδήποτε κόστος με μέτρα που θα επιδεινώσουν ακόμα περισσότερο την υπάρχουσα εκεί κατάσταση. Ενα παγκόσμιο πρόγραμμα αναδάσωσης, εκτός από τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου θα συνέβαλε σημαντικά και στη μείωση της διάβρωσης των εδαφών, ένα άλλο μεν περιβαλλοντικό ζήτημα, αλλά εξίσου σημαντικό. Και αναφερόμαστε για παγκόσμιο πρόγραμμα αναδάσωσης, επειδή για να εξισορροπηθούν οι εκπομπές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, με βάση τα σημερινά δεδομένα, πρέπει ο κάθε κάτοικος του πλανήτη να φυτεύει περίπου χίλια δέντρα το χρόνο!

Οι δαπάνες που απαιτούνται για τη μείωση των εκπομπών μπορεί να φαντάζουν τεράστιες, αλλά είναι εφικτή η διάθεσή τους αν σκεφτούμε ότι οι ΗΠΑ σπατάλησαν από το 1945 και μετά 12 τρισ. δολάρια για την προστασία από την «πιθανή» απειλή ενός πυρηνικού πολέμου, χωρίς να συνυπολογίζουμε τις αστρονομικές δαπάνες για την έρευνα και την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Για τη χώρα αυτή, τέσσερις διαφορετικές ομάδες επιστημόνων κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μείωση των εκπομπών σε ποσοστό 70% μέχρι το 2030 απαιτούνται 2,7 τρισ. δολάρια, αλλά θα εξοικονομηθούν για τους καταναλωτές και τη βιομηχανία 5 τρισ. δολάρια από τους λογαριασμούς καυσίμων και ηλεκτροδότησης! Βέβαια, μια τέτοια συζήτηση αφορά άλλου τύπου κοινωνίες, με διαφορετικό οικονομικό σύστημα. Στη ζούγκλα της ελεύθερης αγοράς τα πάντα κινούνται με γνώμονα το γρήγορο κέρδος και καμία παράμετρος, ακόμα και η ανθρώπινη, δε λαμβάνεται υπόψη. Χρέος μας πέρα από την ενημέρωση και την καταγγελία της επικινδυνότητας της υπάρχουσας κατάστασης, η ενδυνάμωση του κινήματος και η ανατροπή ενός σάπιου συστήματος, που έχει ναρκοθετήσει το Αύριο του πλανήτη.