Αυτό το βιβλίο του Γ. Μωραΐτη είναι ολότελα διαφορετικό από τα προηγούμενα βιβλία του. Σπουδαίο, καθ' όλα. Δεν υπερβάλλουμε. Και πολυσύνθετο. Ανυπόκριτα και δεδηλωμένα πολιτικο-ιδεολογικό βιβλίο. Απόλυτα ιστορικό για τα χρόνια 1930-1950, με προεκτάσεις και στο σήμερα, αντλημένο από βιώματα και «ιερές» μνήμες του συγγραφέα από τη γενέτειρά του και τους αγωνιστές της (ονομάζει πολλούς) και εμπλουτισμένο στην πλοκή του με μαρτυρίες άλλων αγωνιστών. «Οδύσσεια» το γράψιμο του βιβλίου, με μακρόχρονες διακοπές, σε φυλακές, εξορίες, στην παρανομία και στη νομιμότητα. Τώρα εκπληρώνει, υπέροχα, ένα συναισθηματικό «χρέος» του συγγραφέα, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι ένα πολιτικο-ιστορικό βιβλίο μπορεί να είναι ταυτόχρονα και σπουδαία λογοτεχνία.

Ο Γ. Μωραΐτης κατάφερε να ιστορήσει μια εποχή και να «αναβιώσει» ολόπλευρα το χωριό του - το Κάστρο ή Βοδονίτσα, ή Μενδενίτσα - την ιστορία της, τη ζωή, τις παραδόσεις, τα ήθη, την ντοπιολαλιά της, σε μια περασμένη εποχή. Κυρίως κατάφερε να «ζωγραφίσει» παραστατικά, σχεδόν, το σύνολο των κατοίκων της εκείνη την εποχή. Και να «ζωντανέψει» αριστουργηματικά, με όλα τα «καλά και τα κακά» του, το κεντρικό πρόσωπο. Διαβάζεις και θαρρείς σαν να τον ακούς και να τον βλέπεις σε κινηματογραφική ταινία. Και ξάφνου κάνεις την τρελή σκέψη: αχ, και να γινόταν, κάποιος ηθοποιός μας, με μεγάλη υποκριτική «προίκα», να ενσάρκωνε αυτό το πρόσωπο, θεατρικά, κινηματογραφικά, έστω τηλεοπτικά. Ουτοπική σκέψη σε μια χώρα και «έφαγε» τα καλύτερα παιδιά της και τώρα προσπαθεί να «φάει» και τη θυσία τους.

Ετσι αφήνεσαι στις πολλές αρετές του βιβλίου. Στη γοργόρυθμη, χυμώδη, γάργαρη, παλλόμενη γλώσσα του, πλουμισμένη με την ντοπιολαλιά της Βοδονίτσας. Στα σαρκαστικά «παίγνιά» του με την επιτηδευμένη καθαρεύουσα, «παίγνια» που μας θύμισαν τον σατιρικό «καθαρευουσιανισμό» του δηλωμένου δημοτικιστή Ροΐδη. Στη συναρπαστική πλοκή του. Στη λεπτή ειρωνεία του και στην πηγαία, πληθωρική αίσθηση του χιούμορ που διαθέτει. Γλυκαίνεσαι με τον ανθρωπισμό που αναβρύζει. Συγκινείσαι με ουκ ολίγα από πρόσωπα - όλα υπαρκτά. Ευφραίνεσαι με τα χαριτωμένα «χούγια» του κεντρικού προσώπου και συγκλονίζεσαι με το δραματικό, άδικο, απάνθρωπο θάνατο που του επιφύλασσαν μίσθαρνα ντόπια τέρατα της αγγλοαμερικανοκρατούμενης Ελλάδας.

Συμπατριώτης του συγγραφέα ο Δημητράκης Γ. Ηλιόπουλος (ο γερο-Τζιμ του βιβλίου), με το βίο και την πολιτεία του, υπήρξε πραγματικά πρόσωπο με σπάνια μυθιστορηματική εμβέλεια, όχι μόνο με το βίο του και τους αγώνες του, αλλά και με το χαρακτήρα, το σουλούπι, τις κουβέντες του, τα πειράγματά του, τη φιλία και τη μεγάλη αγάπη του για τα παιδιά του χωριού του. Ηταν ένας από τους ανωνύμους «αγίους» του λαού μας. Γεννημένος στα τέλη του 19ου αιώνα, ήταν ένας από τους πρώτους κομμουνιστές της ηρωικής, ανταρτομάνας Βοδονίτσας κι ένας από τους «μύστες» των παιδιών του χωριού - μεταξύ των οποίων και ο Γ. Μωραΐτης - στα κομμουνιστικά ιδανικά και στον αντιφασιστικό απελευθερωτικό ΕΑΜικό αγώνα. Μισούσε θανάσιμα την πλουτοκρατία, τα εξουσιαστικά της όργανα, τους φασίστες κατακτητές και τους εισβολείς «συμμάχους» κι όταν τον βασάνιζαν έλεγε ότι είχε σκοτώσει καμιά ογδονταριά φασιστόμουτρα, κι ας μη νογούσε να κρατήσει και να χρησιμοποιήσει όπλο. Γεύτηκε την εκτίμηση και φροντίδα των συγχωριανών και συναγωνιστών του - ανδρών και γυναικών - και την αγάπη των παιδιών και εφήβων του χωριού, αλλά και βασανιστήρια, διώξεις, φυλακές, εξορίες και ένα φρικτό θάνατο το 1947.

Θα αναρωτηθεί ο αναγνώστης: και το «Τζιμ», πόθεν έσχε; Δεν το αποκαλύπτουμε, για να αφήσουμε αλώβητη και τη διδαχή και την ευφροσύνη και τη συγκίνηση που προσφέρει η ανάγνωση αυτού του βιβλίου...