Μέρος Πρώτο

Α. Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΑΥΤΗΝ

1. ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΕΕ

Το ΚΚΕ έγκαιρα τοποθετήθηκε για τον ταξικό χαρακτήρα της διαδικασίας της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης, στην αρχή με την ΕΟΚ, στη συνέχεια με την πράξη για την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά και τη μετεξέλιξή της σε Οικονομική Νομισματική Ενωση (ΟΝΕ), γνωστή ως Ευρωπαϊκή Ενωση.

Αναλύοντας την ελληνική και ευρωπαϊκή πραγματικότητα με γνώμονα τη λενινιστική θεωρία για τον ιμπεριαλισμό, τη θέση του Λένιν για το σύνθημα των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», το ΚΚΕ κατέληξε στην εξής εκτίμηση:

Η ΕΕ αποτελεί μια προωθημένη καπιταλιστική Ενωση, δηλαδή μια προωθημένη μορφή συμμαχίας των καπιταλιστικών κρατών στην Ευρώπη, η οποία ακολούθησε διάφορα στάδια στην εξέλιξή της. Ηγετικός της πυρήνας υπήρξε η γαλλογερμανική συνεργασία, γνωστή και ως «άξονας», με στόχο τη μεταπολεμική ενίσχυση των μονοπωλίων της, εν μέρει και απέναντι στη στενότερη, αμερικανοβρετανική («αγγλοσαξονική») συμμαχία. Γενικότερα, ήταν η οικονομική και πολιτική συμμαχία των ισχυρότερων καπιταλιστικών κρατών της Δύσης για τη θωράκιση του καπιταλισμού απέναντι στο σοσιαλιστικό τμήμα της Ευρώπης, στον κίνδυνο της σοσιαλιστικής προοπτικής στη Δυτική Ευρώπη.

Η πορεία της ΕΟΚ προς την ΟΝΕ (ΕΕ) εκφράζει τα κοινά συμφέροντα των καπιταλιστικών κρατών-μελών της, έχει ως κίνητρο και στόχο τη μεγέθυνση των μονοπωλίων τους σε συνθήκες όξυνσης του ανταγωνισμού, περιοδικών οικονομικών κρίσεων, ανακατατάξεων στο διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, λόγω της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης (εμφανίστηκαν τα λεγόμενα θαύματα της Ιαπωνίας, των «Ασιατικών τίγρεων», κλπ.). Είναι συμμαχία των κρατών-μελών της ΕΕ για μια γενική αναπροσαρμογή στους όρους πληρωμής της μισθωτής εργασίας, με αφαίρεση κατακτήσεων που είχαν επέλθει σε τελείως διαφορετικές εγχώριες και διεθνείς συνθήκες συσχετισμού μεταξύ των δυνάμεων της εργασίας και του κεφαλαίου.

Είναι πορεία κοινών στοχεύσεων του μεγάλου κεφαλαίου, των μονοπωλίων που εδρεύουν στα κράτη της Ευρώπης και ταυτοχρόνως είναι και πορεία ανταγωνισμών μεταξύ τους, μεταξύ των κρατών-μελών της Ενωσης, μεταξύ των μονοπωλίων τους. Και αυτό γιατί η αδήριτη ανάγκη της συμμαχίας τους για να αντεπεξέλθουν στο διεθνή καπιταλιστικό ανταγωνισμό δεν αναιρεί την καπιταλιστική ανισομετρία, τους ανταγωνισμούς, τις αντιθέσεις μεταξύ των κρατών-μελών της Ενωσης, την εθνο-κρατική οργάνωση πάνω στην οποία στηρίζεται η καπιταλιστική συσσώρευση.

Το πιο συνεκτικό στοιχείο αυτής της διακρατικής καπιταλιστικής συμμαχίας (Ενωσης) είναι η κοινή γραμμή για την εφαρμογή πολιτικών που νομιμοποιούν τη μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης σε σχέση με τα νέα επίπεδα παραγωγικότητας της εργασίας της. Επομένως, αυτές οι πολιτικές περιλαμβάνουν: Την υστέρηση των μισθών έναντι της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, τις αρνητικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, την πληρωμή άμεσα, ως εμπορεύματος, των απαιτούμενων για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, κ.ά. (ιδιωτικοποιήσεις των Ππαιδείας, Υγείας, Πρόνοιας, Ασφάλισης). Προωθούνται επίσης μέτρα για να αυξηθεί το ποσοστό συμμετοχής του γυναικείου πληθυσμού στη μισθωτή εργασία, από την οποία παράγεται η υπεραξία.

2. Η ΟΞΥΝΣΗ ΤΩΝ ΕΝΔΟΪΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΕ

Επιβεβαιώθηκε η πρόβλεψη του ΚΚΕ ότι στην πορεία θα οξύνονταν οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις στην ΕΕ. Αντιθέτως, οι δυνάμεις του σύγχρονου δεξιού και αριστερού οπορτουνισμού συντάχθηκαν με τις αστικές φιλελεύθερες και τις σοσιαλδημοκρατικές διαχειριστικές δυνάμεις στην αιτιολόγηση της αναγκαιότητας, της συνεκτικότητας και τελικώς της χρησιμότητας της ΕΕ ως μονόδρομου από κοινού για κεφάλαιο και εργατική δύναμη. Η όξυνση των αντιθέσεων ως προς τη συνεκτικότητα της ΕΕ είχε τις εξής πρόσφατες εκδηλώσεις:

-- Η «Συνταγματική Συνθήκη» δεν εγκρίθηκε από τα δημοψηφίσματα στη Γαλλία και στην Ολλανδία, ως συνέχεια άλλων αρνητικών αποτελεσμάτων σε προηγούμενα δημοψηφίσματα έγκρισης Συνθηκών (αρνητικό αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος στην Ελβετία και δύο δημοψηφισμάτων στη Νορβηγία για την ένταξη στην ΕΕ, αρνητικό αποτέλεσμα δημοψηφίσματος επικύρωσης υιοθέτησης του ευρώ στη Σουηδία και στη Δανία, οι οποίες τελικώς δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ, μαζί και η Βρετανία. Αρνητικό το πρώτο δημοψήφισμα στην Ιρλανδία για την επικύρωση της Συνθήκης της Νίκαιας, που αφορούσε στην τελευταία διεύρυνση της ΕΕ).

-- Οι αντιθέσεις οξύνονται σε σχέση με τα δημοσιονομικά της ΕΕ: Για το ύψος του κοινοτικού προϋπολογισμού (με κύρια την αρνητική θέση της Γερμανίας στην αύξηση του ποσοστού του επί του Ακαθάριστου Προϊόντος στην ΕΕ). Για την αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων (με τη Βρετανία να ηγείται στη μείωση της στήριξης προς την αγροτική παραγωγή). Για τη διαχείριση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων (πρωτογενές έλλειμμα και δημόσιο χρέος), κλπ.

-- Οξύνονται οι αντιθέσεις στη διαμόρφωση κοινής ευρωπαϊκής φορολογικής πολιτικής για τις επιχειρήσεις, με τάση ακόμη μεγαλύτερη συμμετοχή της φορολογίας των εμπορευμάτων (έμμεση φορολογία) που πληρώνουν οι πολλοί και μικρότερη για το μεγάλο κεφάλαιο (ως άμεση φορολογία επιχειρήσεων ή μεγαλοεισοδηματιών).

-- Οξύνονται οι αντιθέσεις γύρω από τη σχέση δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής (το γνωστό ως «Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης»), γιατί λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης δεν ταιριάζει το ίδιο μείγμα για κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ, στον ίδιο χρόνο ή σειρά χρόνων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ευρώ έφερε πολύ μεγαλύτερα ελλείμματα για κάποια κράτη (π.χ. Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιταλία), πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια, αλλά και επιδείνωση της ανταγωνιστικότητάς τους (Ελλάδα, Πορτογαλία, αλλά και Ιταλία) με βάση τα κριτήρια και τους δείκτες της καπιταλιστικής παραγωγής.

-- Οξύνονται οι αντιθέσεις λόγω της κοινής δέσμευσης των κρατών-μελών για την επιτάχυνση της απελευθέρωσης των αγορών ενέργειας, μεταφορών, κλπ. Η «απελευθέρωση» γίνεται με ένταση του ανταγωνισμού, με πολιτικούς χειρισμούς για εξαιρέσεις ή προνομιακές σχέσεις που θα βοηθήσουν στην απόκτηση ή διατήρηση μεριδίων από ισχυρά κρατικά μονοπώλια, όπως η Edf της Γαλλίας. Η μείωση των κρατικών επιδοτήσεων σε στρατηγικής σημασίας τομείς, όπως είναι οι αερομεταφορές, οξύνει αντιθέσεις (π.χ. στην Ελλάδα).

-- Η τελευταία «διεύρυνση» της ΕΕ επέφερε ακόμη μεγαλύτερη ανισομετρία και όξυνση των εσωτερικών αντιθέσεων. Ο σκληρός πυρήνας της ΕΕ επιδίωξε την ένταξη των νέων μελών, κυρίως της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ορισμένες από αυτές, π.χ. Πολωνία, Τσεχία, ενισχύουν τις συμμαχίες της Γερμανίας). Ταυτοχρόνως, επιταχύνεται η όξυνση αντιθέσεων που αφορά στη νομισματική σταθερότητα, στη μετακίνηση του εργατικού δυναμικού, στο μέγεθος της ανεργίας, στη διαχείριση του ανταγωνισμού στην αγροτική παραγωγή.

-- Η προοπτική επόμενης διεύρυνσης της ΕΕ επιτείνει τις εσωτερικές αντιθέσεις της. Στο κέντρο των αντιθέσεων η έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας για την Τουρκία.

Σε αυτό το θέμα αντανακλάται η διαχρονική αντίθεση μεταξύ της αμερικανοβρετανικής συμμαχίας και της Γαλλίας, κατά καιρούς και της γαλλογερμανικής συμμαχίας. Είναι χαρακτηριστική η γραμμή που ακολούθησε η βρετανική προεδρία και οι δηλώσεις εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι οι ΗΠΑ απέκτησαν ένα σίγουρο σύμμαχο στην ΕΕ.

Η Τουρκία είναι ανερχόμενη δύναμη του καπιταλισμού. Εχει προϋποθέσεις εσωτερικές (πολυπληθής) αλλά και εξωτερικές (στρατηγική θέση στη σύνδεση τριών ηπείρων και επομένως στη διαμόρφωση ευρωπαϊκών δρόμων και δικτύων στην ενέργεια, στις μεταφορές, κλπ.). Λόγω της στρατηγικής θέσης της έχει διαμορφώσει διαχρονικής σημασίας στρατιωτικοπολιτική συμμαχία με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής, των συνόρων της Ρωσίας, της Παρευξείνιας ζώνης, τη σύνδεση με άλλες ανερχόμενες καπιταλιστικές δυνάμεις, όπως η Ινδία, κλπ. Η συνεχής αναβάθμιση των πολεμικών δυνάμεών της (προσφάτως και των θαλάσσιων), η σημερινή σχετική της καθυστέρηση και ιδιαιτέρως η εσωτερική ανισόμετρη καπιταλιστική της ανάπτυξη, η παραδοσιακή μεταναστευτική της ροή προς τη Γερμανία, η σημαντική καθυστέρησή της στην αφομοίωση του κουρδικού πληθυσμού, η καθυστέρηση του τουρκικού κράτους να εκσυγχρονιστεί σύμφωνα με τις σύγχρονες δομές και λειτουργίες ενός αναπτυγμένου ευρωπαϊκού καπιταλιστικού κράτους, όλα μαζί συνιστούν παράγοντες όξυνσης των σχέσεών της με τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ (κυρίως με Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία, κλπ.).

Αναμφίβολα, οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ, παρά την έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας, δε θα είναι μονοσήμαντα θετικές, θα τροφοδοτούν νέα φάση όξυνσης των αντιθέσεων.

-- Η προοπτική διεύρυνσης της ΕΕ με τη συμμετοχή της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας έχει και το στοιχείο της αντιστάθμισης ορισμένων συνεπειών από την ένταξη της Τουρκίας. Εχει το χαρακτήρα μιας πιο άμεσης επέκτασης της επιρροής του σκληρού πυρήνα της ΕΕ στα Βαλκάνια, προς τα σύνορα της Τουρκίας, σε κράτη με ορυκτό πλούτο, όπως η Ρουμανία. Εντάσσεται στους σχεδιασμούς της ΕΕ για ευνοϊκότερη διασύνδεσή της με την αγορά των Ρωσίας, Λευκορωσίας, Μολδαβίας, Ουκρανίας, κλπ.

Συνεχίζεται

* Κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, το οποίο διαμορφώθηκε με την ευκαιρία της Διεθνούς Συνάντησης των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων στην Αθήνα από 18 έως 20 του Νοέμβρη 2005, με θέμα: «Οι σύγχρονες τάσεις του καπιταλισμού. Οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η κομμουνιστική εναλλακτική λύση - πρόταση». Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση τεύχος 6 του 2005