Το ανερχόμενο Λαϊκό Μέτωπο της ισπανικής εργατικής τάξης και λαϊκών στρωμάτων, το Φλεβάρη του 1936, πλειοψήφησε στις εκλογές. Η φασιστική Δεξιά του Φράνκο, με την άλλη «Χριστιανική» Δεξιά των «φωτισμένων», ξεκινούσαν ένα λυσσαλέο πόλεμο κατά της νόμιμης κυβέρνησης της Μαδρίτης. Η πρωτοπορία των εργατών - αγροτών τάραξε όχι μόνο την άρχουσα τάξη στην Ισπανία, αλλά, όλο το κεφαλαιοκρατικό - στρατιωτικό - θρησκευτικό κατεστημένο της Ευρώπης. Τον Ιούνη του 1936 άρχιζε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος. Οι «Διεθνείς ταξιαρχίες» του παγκόσμιου προλεταριακού κινήματος, με κεντρικό άξονα τη βοήθεια της Σοβιετικής Ενωσης, πάλεψαν κατά της φασιστικής μηχανής: 55 χιλιάδες Ιταλοφασίστες, με 650 αεροπλάνα, 2.500 κανόνια, 320 τανκς της φασιστικής λεγεώνας επιλέκτων (Κόνδωρ) των Γερμανών και των δυνάμεων του Φράνκο. Τα παιδιά της ισπανικής εργατικής τάξης κράτησαν τη Μαδρίτη 30 μήνες. Εστειλαν μηνύματα ελευθερίας σ' όλο τον κόσμο... Ουσιαστικά ο εμφύλιος μεταβλήθηκε σε πόλεμο του ευρωπαϊκού φασισμού κατά του ισπανικού λαού (1936-1939). Ηταν η πρόβα του φασισμού, για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο...

Στην ατμόσφαιρα της φρίκης, η χιτλερική φρανκική αεροπορία, με πρόσταγμα του Φράνκο, βομβαρδίζει ανηλεώς. Καταστρέφεται ολοκληρωτικά η μικρή πόλη Γκουέρνικα στη Βισκάγια, στις 26 Απρίλη 1937. Ο Πικάσο απ' τις πρώτες μέρες του εμφυλίου είχε δηλώσει ότι «η μάχη της Ισπανίας είναι ένας αγώνας της αντίδρασης ενάντια στο λαό, στην ελευθερία». Σ' έναν πίνακα 3,5Χ7,8 μ., αποκαλύπτει τα δεινά, που προκάλεσε στον άνθρωπο ο φασισμός. Βούλιαξε την Ισπανία σ' έναν ωκεανό θανάτου και πόνου. Ο ποιητής Αραγκόν γράφει: «Γράφω σε μία ερημωμένη χώρα απ' την πανούκλα./ Που μοιάζει με καθυστερημένο εφιάλτη του Γκόγια./ Γράφω στη χώρα που το αίμα παραμορφώνει./ Που δεν είναι παρά σωρός από λύπες/ τραύματα./ Μια αγορά σ' όλους τους ανέμους που την εγκαινιάζει το πλήθος./ Ενα ερείπιο όπου ο θάνατος ασκείται στα ζάρια./ Γράφω στη χώρα που οι χασάπηδες γδέρνουν./ Και βλέπω τα ξύλα να καίνε σα λαμπάδες./ Και βλέπω τα νεύρα, τα εντόσθια, τα οστά...». Επτά χιλιάδες κάτοικοι της Γκουέρνικα δέχτηκαν το βομβαρδισμό των αεροπλάνων. Σε μία μέρα 1.500 σκοτώθηκαν και 950 τραυματίστηκαν. Οι περισσότεροι ήταν γυναίκες και παιδιά: «Αίμα που λιώνει στου παραμυθιού/ τα κρούσταλλα τις πεταλούδες». Ο φυλακισμένος συγγραφέας του «τραγικού αισθήματος της ζωής» με τη «σπασμένη καρδιά» απ' τα γεγονότα της Γκουέρνικα, Μιγκέλ ντε Ουμαμούνο, στέλνει στο φασίστα Φράνκο το τελευταίο γράμμα του: «Θα νικήσετε στρατηγέ, γιατί έχετε περισσότερη κτηνώδη δύναμη απ' όση χρειάζεται! Θα νικήσετε, αλλά δε θα πείσετε! Για να μπορέσετε να πείσετε, θα σας χρειαζόταν αυτό πού σας λείπει: Η Λογική και το Δίκαιο. Η βαρβαρότητα δεν έχει τίποτε απ' τα δύο...».

Ανάμεσα σε κρότους, σε κλαυθμούς ζουν και έζησαν λαοί. Λυγμοί και φρίκη τύπου Γκουέρνικα: Χιροσίμα - Ναγκασάκι - Βιετνάμ - Χιλή - Σαλβαντόρ - Παλαιστίνη - Γιουγκοσλαβία, Αφγανιστάν - Ιράκ. Είναι τα σημάδια της διευρυνόμενης ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας. Η «νέα τάξη» είναι έτοιμη να σπείρει τον όλεθρο, σε Ιράν, Συρία, Μ. Ανατολή. Σχεδιάζεται η Μεγάλη Μέση Ανατολή. «No passaran», δε θα περάσουν. Γιατί το αντιπολεμικό - αντιιμπεριαλιστικό κίνημα είναι η συνείδηση της Ιστορίας... των εργατών όλου του κόσμου.