Οι ερασιτέχνες ηθοποιοί, σε μια σκηνή της ταινίας

Μπορεί ο δυτικός θεατής να βρει το «Offside» διδακτικό και αρκετά απλοϊκό. Ομως, για το Ιράν - και άλλες σχετικές χώρες - η ταινία του Τζαφάρ Παναχί, είναι μια πολύ χρήσιμη και λειτουργική ταινία! Γιατί, με απλό και απόλυτα κατανοητό τρόπο, παρεμβαίνει στην κοινωνία και προσπαθεί να την αφυπνίσει. Παρεμβαίνει στις συνειδήσεις και προσπαθεί να τις αναστατώσει. Η ταινία κέρδισε το βραβείο «Χρυσή Αρκτος» στο 56^ο Φεστιβάλ Βερολίνου.

To «Offside» παρακολουθεί μια παρέα Ιρανών κοριτσιών, τα οποία διεκδικούν το αυτονόητο! Το δικαίωμα να παρακολουθήσουν και αυτές έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Δικαίωμα που στο Ιράν έχουν μόνον οι άντρες! Παθιασμένες και αυτές με την εθνική τους, που δίνει αγώνα πρόκρισης με το Μπαχρέιν για το μουντιάλ, αλλά και αποφασισμένες να παλέψουν με τις προκαταλήψεις, μεταμφιέζονται σε αγόρια και προσπαθούν να ξεγελάσουν τους φύλακες και να μπούνε στο στάδιο.

Στις αρετές της ταινίας είναι το πολύ λεπτό χιούμορ της! Ο σκηνοθέτης της διάλεξε τη μέθοδο της «ήρεμης» και «μαλακής» σάτιρας, της μελαγχολικής σάτιρας, για να πει τις απόψεις του. Ετσι δεν προκαλεί κανέναν! Αντίθετα, σκηνή τη σκηνή, πλάνο το πλάνο, καρέ το καρέ, διά μέσου του συναισθήματος και της λογικής, ξεδιπλώνει τις απόψεις του και αποκαλύπτει την ηλιθιότητα των προκαταλήψεων.

Η λογική και η ευαισθησία της ταινίας είναι τέτοια, που ο κάθε καλοπροαίρετος Ιρανός και όχι μόνο, μετά την επαφή μαζί της, το λιγότερο που έχει να κάνει είναι να «ξανασκεφτεί» τη συμπεριφορά του. Ο Τζαφάρ Παναχί καταφέρνει με απλές και πολύ λεπτές πινελιές να «ζωγραφίσει» όλο το ιστορικό και ψυχολογικό βάθος των προκαταλήψεων. Δεν αφήνει καμία περιοχή έξω από το κάδρο του. Με το τέλος της ταινίας αποκαλύπτεται ολόκληρη η αλήθεια.

Η μεγαλύτερη, όμως, αρετή της ταινίας είναι η διαλεκτική της. Ενώ εξωτερικά μοιάζει με κινηματογραφικό και φιλοσοφικό «πρωτόλειο», στην ουσία πρόκειται για μια κοινωνική πραγματεία. Η οποία απλώνεται σε όλο το φάσμα της ιρανικής πολιτικής, θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής. Ο σκηνοθέτης ακουμπάει το νυστέρι του σε όλες τις πληγές του Ιράν και τις ξύνει. Τις ξύνει, όμως, με έναν τρόπο που δείχνει την επιθυμία του να γιατρέψει και όχι να προκαλέσει. Η ευθεία καταγγελία, άλλωστε, είναι απαγορευμένη στο Ιράν! Και η ίδια η ταινία δε βρήκε ακόμα διανομέα στη χώρα της!

Το Ιράν, με τις αλλεπάλληλες και χωρίς πραγματικό προοδευτικό προσανατολισμό «επαναστάσεις» του, με τις βαθιές ρίζες και τη μεγάλη εμπλοκή της θρησκείας στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, τη μακροχρόνια, σκληρή καταπίεση του λαού που τον μετέτρεψε σε παθητικό δέκτη, είναι μια χώρα σε πολύ βαθιά σύγχυση! Από τη μια κυνηγάει το σύγχρονο και το πάντρεμα με την τεχνολογία και από την άλλη, για καθαρά πολιτικούς λόγους, διατηρεί όλες τις παλιές αναχρονιστικές δομές. Το κορίτσια, για παράδειγμα, σπουδάζουν στα πανεπιστήμια και από την άλλη ζούνε μέσα σε απίστευτες διακρίσεις και απαγορεύσεις! Από τη μια, δηλαδή, η επιστήμη και η έρευνα και από την άλλη η σιωπή και η υποταγή!

Η ταινία με πολύ αποτελεσματικό τρόπο καυτηριάζει αυτές τις αντιφάσεις. Και ξεκαθαρίζει πως κάποιοι κερδίζουν από αυτές, γι' αυτό και τις διατηρούν! Κερδίζουν αυτοί που από τη μια θέλουν ειδικευμένο λαό, λαό που να αποδίδει, και από την άλλη θέλουν έναν λαό υπάκουο και συμβιβασμένο. Η ταινία καυτηριάζει, επίσης, και την τακτική που ακολουθείται, για να διατηρηθεί αυτό το «στάτους κβο», των πραγμάτων. Αποκαλύπτει, πώς οι «διοικούντες», στον έναν απαγορευτικό και καταπιεστικό νόμο, προσθέτουν έναν άλλον! Και μετά έναν άλλον! Και, τελικά, ο ιρανικός λαός ζει μέσα σε ένα πλέγμα νομοθετημένων αλλά και εθιμικών απαγορεύσεων. Μια ζωή, δηλαδή, καθόλου ευχάριστη. Βέβαια, για να εξηγούμαστε, αυτό σε καμία περίπτωση δε δικαιολογεί την εισβολή, που ετοιμάζουν οι Αμερικάνοι! Τα προβλήματα του Ιράν μόνον ο ιρανικός λαός μπορεί - και πρέπει - να τα λύσει.

Φυσικά, όπως όλοι οι λαοί, έτσι και ο ιρανικός, βρίσκει τον τρόπο να «ξεγελάει» αυτούς τους απαγορευτικούς νόμους. Αλλους τους ξεγελάει και άλλους τους καταργεί στην πράξη. (Κάτι παρόμοιο δεν κάνουμε και εμείς άλλωστε;). Η ταινία δικαιολογεί αυτή την τακτική του λαού και τον παροτρύνει να τη συνεχίσει!

Το «Offside» δε φέρνει κάποια επανάσταση στην έβδομη τέχνη. Οχι! Είναι απλό. Σχεδόν, μοιάζει ντοκιμαντέρ! Εάν δεν υπήρχε η «φόρτιση» του περιεχομένου, ίσως και να μας άφηνε τελείως αδιάφορους! Ομως, το περιεχόμενο είναι εκεί. Και είναι αληθινό. Αληθινοί οι χώροι, αληθινά τα πρόσωπα (οι ηθοποιοί είναι ερασιτέχνες). Αληθινοί οι φύλακες, οι ποδοσφαιριστές και οι θεατές του αγώνα. Ολες αυτές οι αλήθειες, λοιπόν, είναι εκεί και μετασχηματίζονται σε μια αληθινή ταινία! Με εικαστικά «ελαττώματα», αλλά με ουσία!

Παίζουν: Σίμα Μπομπάρακ-Σάχι, Σαγιέστε Ιράνι, Αϊντα Σαντέκι.