Στις 18 Ιούλη συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την έναρξη του ισπανικού εμφύλιου πολέμου το 1936, όταν μια ομάδα στασιαστών αξιωματικών, με αρχηγό τον στρατηγό Φράνκο, στράφηκε εναντίον της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, το οποίο είχε συγκροτηθεί το Γενάρη του ίδιου χρόνου από το Κομμουνιστικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, την Κομμουνιστική και Σοσιαλιστική Ενωση Νεολαίας, τη Δημοκρατική Αριστερά, τη Δημοκρατική Ενωση, την Καταλωνική Αριστερά, τη Γενική Ενωση Εργαζομένων και άλλα αριστερά κόμματα και είχε κερδίσει τις εκλογές της 16ης του Φλεβάρη 1936, παίρνοντας 268 έδρες έναντι 205 που κέρδισαν τα δεξιά και κεντρώα κόμματα. Κυβέρνηση για λογαριασμό του μετώπου σχημάτισαν το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς και το κόμμα της Δημοκρατικής Ενωσης, που συμμετείχαν στη σύνθεσή του.

Τον Ιούλη του '36 εκδηλώνεται το πραξικόπημα, οι στασιαστές προσεταιρίζονται το μεγαλύτερο μέρος των Ενόπλων Δυνάμεων και έτσι η υπεράσπιση της δημοκρατίας πέφτει στις πλάτες του ισπανικού λαού, που γνωρίζει ένα πρωτοφανέρωτο κύμα αλληλεγγύης και συμπαράστασης από το διεθνές επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα, την ΕΣΣΔ, το οποίο εκφράστηκε και με τη συμμετοχή των περίφημων Διεθνών Ταξιαρχιών στις μάχες, στο πλάι του. Ανάμεσά τους Ελληνες κομμουνιστές κι αγωνιστές, που ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες του ΚΚΕ να εκφραστεί με κάθε τρόπο η αλληλεγγύη στον αγωνιζόμενο λαό της Ισπανίας.

Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος - για πολλούς προανάκρουσμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου - έληξε την άνοιξη του 1939 με την επικράτηση του φασισμού. Καθοριστικό ρόλο σ' αυτό έπαιξε η πολυποίκιλη στήριξη που απολάμβαναν οι δυνάμεις του Φράνκο από την Ιταλία και τη ναζιστική Γερμανία, καθώς και από το σύνολο σχεδόν του ιμπεριαλιστικού κόσμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία ακολουθεί την τακτική της «μη ανάμειξης» καθ' υπαγόρευση της αστικής τάξης της χώρας...

Δυστυχώς, στο να γείρει η πλάστιγγα υπέρ του φασισμού συνέβαλε και η άρνηση των σοσιαλιστών και αναρχικών, ηγετικών δυνάμεων στο Λαϊκό Μέτωπο, να εξοπλίσουν την εργατική τάξη, απορρίπτοντας τις προτάσεις του ΚΚ Ισπανίας για τη συγκρότηση τακτικού λαϊκού στρατού με ενιαία καθοδήγηση. Χάθηκε έτσι πολύτιμος χρόνος, που αξιοποιήθηκε από τους στασιαστές για να εδραιώσουν τη θέση τους σε στρατηγικής σημασίας περιοχές. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου εξαρχής δεν πήρε κανένα μέτρο εναντίον των αντιδραστικών δυνάμεων και δεν επιχείρησε να ξεριζώσει το φασισμό από τον κρατικό μηχανισμό και το στρατό.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου, ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει ορισμένες σκέψεις για προβληματισμό του αξέχαστου συντρόφου μας Θανάση Παπαρήγα, όπως τις αποτύπωσε στο βιβλίο του «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος - Σκέψεις για ορισμένες πλευρές του» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»). Το κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα περιλαμβάνεται στο υποκεφάλαιο «Ισπανία: Προειδοποιήσεις χωρίς αποτέλεσμα» και είναι αρκετά διαφωτιστικό για το ρόλο που έπαιξαν, σε κρίσιμες στιγμές για το κομμουνιστικό και ευρύτερα λαϊκό κίνημα, σοσιαλιστικές και δυνάμεις από το χώρο του αναρχισμού, που άγγιζε ή και ξεπέρναγε τα όρια της υπονόμευσης και της εχθρικότητας. Τα συμπεράσματα από το ρόλο τους και στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου διατηρούν στο ακέραιο την αξία τους για το σήμερα. Οι υπότιτλοι στα κείμενα είναι δικοί μας.