Η τρομοκρατία και η βία κατά των κομμουνιστών κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, οι στυγνές δολοφονίες εναντίον τους, είναι οι παράγοντες εκείνοι που γέννησαν την ανάγκη του ΔΣΕ, όχι μόνο σαν άμυνα αλλά ταυτόχρονα σαν μια ηρωική προσπάθεια δικαίωσης των οραμάτων της Εθνικής Αντίστασης. Με ποιες αρχές διοικούνταν ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας; Τι είδους εξουσία επιβλήθηκε στις ελεύθερες περιοχές; Πώς σχηματίστηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση και ποια ήταν τα πρώτα της νομοθετήματα; Οι απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα αποκαλύπτουν τα ίχνη της κοινωνίας, που οραματίστηκαν οι μαχήτριες και μαχητές του ΔΣΕ και ξεκίνησαν, να τη δημιουργούν ξεπερνώντας τα φυσικά όρια του ανθρώπου με πρωτοφανή ηρωισμό και αυταπάρνηση. Από την πρώτη στιγμή, με την ανακήρυξη από το ΔΣΕ της αβασίλευτης δημοκρατίας στην Ελλάδα, φανερώνεται ότι στόχος είναι να οργανωθεί στις ελεύθερες περιοχές η λαϊκή εξουσία. Μπαίνουν οι βάσεις των πραγματικών δικαιωμάτων του αγωνιζόμενου λαού. Δικαιώματα, που αν και βρίσκονταν στις πιο δυσχερείς συνθήκες της ένοπλης ταξικής πάλης ξεπερνούν στην ιστορικότητά τους ήδη κατά πολύ τα όποια «δικαιώματα» των αστικών κοινωνιών της εκμετάλλευσης. Ιδρύονται, για παράδειγμα, πραγματικά Λαϊκά Συμβούλια με εξασφαλισμένη την ενεργή δημιουργική συμμετοχή του λαού. Επίσης, πάρθηκαν συγκεκριμένα μέτρα της λαϊκής δικαιοσύνης, της αγροτικής μεταρρύθμισης, της λαϊκής Παιδείας κ.ά.

Παρά τις δυσκολίες της ένοπλης σύγκρουσης οι διακηρύξεις του ΔΣΕ και της Προσωρινής Κυβέρνησης δεν έμειναν στα χαρτιά. Εφαρμόστηκαν άμεσα έτσι που να εμπεδώνεται στον αγωνιζόμενο λαό η πραγματική ελευθερία και δημοκρατία που υπερασπιζόταν σε περιπτώσεις με την ίδια του τη ζωή. «Ο Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα τα ντοκουμέντα της ανακήρυξης από το ΔΣΕ της αβασίλευτης δημοκρατίας της Ελλάδας, το σχηματισμό της Προσωρινής Κυβέρνησης και τις πρώτες νομοθετικές Πράξεις. Τα κείμενα αναδημοσιεύονται από τα βιβλία «Η τρίχρονη εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946-1949» Εκδόσεις «Ριζοσπάστης - Σύγχρονη Εποχή» και «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας - Βασικοί σταθμοί του αγώνα» του Νίκου Κυρίτση, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».