Η βούληση της άρχουσας τάξης να κάνει τα σχολεία φυτώρια των αυριανών απασχολήσιμων, φορτωμένων με τις δεξιότητες εκείνες που θα τους κάνουν αποδοτικότερους, εκφράζεται με τον καλύτερο τρόπο στα νέα βιβλία που από φέτος θα μπουν στα δημοτικά και γυμνάσια. Με λίγες σελίδες, με πλήθος πολύχρωμων εικόνων, θεματολογία από την καθημερινή ζωή, ενσωμάτωση μοντέρνων παιδαγωγικών θεωριών, η αλήθεια είναι ότι τα νέα βιβλία σε τίποτα δε θυμίζουν τα σχολικά εγχειρίδια που μετρούν πια δύο δεκαετίες στην εκπαίδευση. Ωστόσο, η ελκυστική τους εμφάνιση δεν αλλάζει τη στόχευση του εγχειρήματος: Σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων μέτρων, η ανανέωση των σχολικών βιβλίων έρχεται να ενταχθεί στην προσπάθεια οικοδόμησης του λεγόμενου ευέλικτου σχολείου που όλο και απομακρύνεται από τις λαϊκές ανάγκες. Σηματοδοτούν το πέρασμα στο σχολείο παροχής των δεξιοτήτων που το μεγάλο κεφάλαιο θέλει να έχουν οι αυριανοί εργαζόμενοι.

Με τα νέα βιβλία, εγκαινιάστηκε η δημιουργία των σχολικών βιβλίων από ιδιώτες, κάτι που ξεκίνησε η προηγούμενη κυβέρνηση, του ΠΑΣΟΚ, και ολοκληρώνει τώρα η κυβέρνηση της ΝΔ. Μετά από διαγωνισμό, η συγγραφή τους ανατέθηκε σε - μεγάλους - εκδοτικούς οίκους, οι οποίοι συγκρότησαν τις συγγραφικές ομάδες για τα νέα βιβλία, εισπράττοντας γενναία ποσά σαν προεκτυπωτές. Ανέλαβαν παράλληλα την προώθησή τους, με τους εκπαιδευτικούς να τρέχουν από σεμινάριο σε σεμινάριο προκειμένου να ενημερωθούν για το περιεχόμενό τους. Η κατεύθυνση για ιδιωτικοποίηση των πάντων υπερίσχυσε και στο θέμα των βιβλίων αντί για τη συνένωση όλων των πνευματικών δυνάμεων του τόπου για τη συγγραφή βιβλίων σύγχρονων και κατανοητών, που θα επικεντρώνουν στα πιο ουσιώδη στοιχεία της γενικής παιδείας και θα βοηθούν τους μαθητές να διαμορφώνουν κριτήριο για την πραγματικότητα και τη ζωή.

Τα νέα βιβλία δε σχεδιάστηκαν ξεκομμένα από τα υπόλοιπα μέτρα που προωθούνται από φέτος πιο αποφασιστικά στην εκπαίδευση, οικοδομώντας το σχολείο της αγοράς. Πίσω από το περίβλημα, συναντά κανείς την ίδια προσπάθεια καλλιέργειας στους νέους προτύπων, συμπεριφορών και ιδεολογημάτων που χωρούν στα στενά πλαίσια του συστήματος. Οχι μόνο δεν εξαλείφεται, αλλά ενισχύεται η ιδεολογική μονομέρεια, η αντιεπιστημονικότητα, ο μυθολογικός - θεολογικός τρόπος προσέγγισης της πραγματικότητας, η καλλιέργεια της «κοινωνικής συναίνεσης», της ατομικής ευθύνης προκειμένου να αποσιωπηθεί κάθε ευθύνη του καπιταλιστικού συστήματος για τα προβλήματα.

Στην προσπάθεια βέβαια αυτή ιδεολογικής χειραγώγησης, δεν επιστρατεύονται μόνο τα σχολικά εγχειρίδια αλλά και τα διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα, η «ευέλικτη ζώνη», η δομή των αναλυτικών προγραμμάτων, με τους εκπαιδευτικούς να «επιμορφώνονται» τελικά στο πώς θα υλοποιήσουν καλύτερα αυτή τη λογική μέσα στο σχολείο.

Ξεφυλλίζοντας τα νέα βιβλία, μπορεί να εντοπίσει κάποιος πλήθος «μαργαριταριών» που συνηγορούν στη διαπίστωση ότι τα νέα σχολικά βιβλία εντάσσονται στο γενικότερο σχεδιασμό της άρχουσας τάξης για ένα σχολείο που θα δίνει δεξιότητες και θα διαμορφώνει συγκεκριμένες αντιλήψεις, πολλές φορές με προκάλυμμα προοδευτισμού.

Τα προγράμματα και τα βιβλία είναι σχεδιασμένα ώστε να εφαρμόζουν μέσα στην εκπαίδευση, από μικρές ηλικίες, τις αλλαγές εκείνες που το μεγάλο κεφάλαιο έχει επιβάλει προκειμένου να διατηρήσει και να ενισχύσει την κυριαρχία του. Ενα μεγάλο μέρος της λειτουργίας του σχολείου αφιερώνεται στους τέσσερις βασικούς πυλώνες της διά βίου μάθησης ή αλλιώς στις αποκαλούμενες «κοινωνικές δεξιότητες» τις οποίες καθορίζει η Εκθεση της «Ουνέσκο» για την Εκπαίδευση τον 21ο αιώνα και είναι οι εξής:

• «Μαθαίνω να μαθαίνω», εκγυμνάζομαι δηλαδή στο πώς θα καταρτίζομαι στην υπόλοιπή μου ζωή, αντί να κατακτώ τη γνώση
• «Μαθαίνω να ενεργώ», να διαχειρίζομαι δηλαδή «χωρίς πανικό» τον εφιάλτη της ζωής - λάστιχο που με περιμένει
• «Μαθαίνω να συμβιώνω», να σέβομαι και να υποτάσσομαι στην κάθε είδους εξουσία, εργοδοτική ή κυβερνητική, εθίζομαι στη συνεννόηση και την ταξική συνεργασία
• «Μαθαίνω να ζω με αυτονομία», να θεωρώ υπεύθυνο τον εαυτό μου αποκλειστικά για κάθε πρόβλημά μου, όπως η ανεργία, η αρρώστια, η φτώχεια κλπ., χωρίς να διεκδικώ κοινωνικά δικαιώματα και άλλα τέτοια «αναχρονιστικά στερεότυπα».

Αν τα νέα βιβλία αλλά και όλο συνολικά το περιεχόμενο και η αποστολή του σχολείου ιδωθεί μέσα από το πρίσμα των αλλαγών που επιχειρούνται με τις ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, το πισωγύρισμα στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, για μια ακόμα φορά προκύπτει η ανάγκη για αλλαγές προς όφελος του λαού. Για μια Παιδεία που θα απελευθερώνει και δε θα εγκλωβίζει τα παιδιά μέσα στα στενά όρια του βάρβαρου καπιταλιστικού συστήματος.