Μετά τη στροφή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως αυτή εκφράστηκε με την άρση του "βέτο" για την Τελωνειακή Σύνδεση Ευρωπαϊκής Ενωσης - Τουρκίας, στο διπλωματικό παρασκήνιο προετοιμάζεται το επόμενο βήμα "προσέγγισης", όπως επιβάλλουν, άλλωστε, οι ανάγκες για την εύρυθμη λειτουργία της ΝΑΤΟικής συμμαχίας και η εξασφάλιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή.

Δεν είναι ασφαλώς τυχαία η εκδήλωση του έντονου και "προσωπικού" ενδιαφέροντος του Προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον για την εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη στο αμερικανικό υπουργείο εξωτερικών, όπως αυτή έχει και δημόσια εκφραστεί από τον υφυπουργό εξωτερικών Ρ. Χόλμπρουκ, το Κυπριακό πρέπει να διευθετηθεί και να πάψει να αποτελεί το ανάχωμα, πάνω στο οποίο ανακόπτονταν κάθε προσπάθεια βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Αυτή ακριβώς η ανάλυση της αμερικανικής διπλωματίας, πιθανότατα αποτελεί και την αιτία της στροφής της ελληνικής κυβέρνηση απέναντι στην Αγκυρα. Στροφή, που πραγματοποιήθηκε κάτω από το βάρος των πιέσεων και των απειλών της αμερικανικής διπλωματίας, η οποία ας μην ξεχνούμε είχε και έχει υπό την αιγίδα της τις εξελίξεις στις ελληνοαλβανικές σχέσεις και διαχειρίστηκε το πρόβλημα μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων.

Η ελληνική διπλωματία γνωρίζει πολύ καλά πως από τη στιγμή, που δρομολογήθηκε διαδικασία διευθέτησης του Κυπριακού, είναι απλώς θέμα χρόνου να τεθεί επί τάπητος και το θέμα της αντιμετώπισης των ελληνοτουρκικών διαφορών σε μια συζήτηση εφ' όλης της ύλης, όπως σταθερά επιδιώκει η Αγκυρα και πιέζει η Ουάσιγκτον.

Οι εξελίξεις ασφαλώς έχουν δρομολογηθεί, ωστόσο η ταχύτητα, με την οποία θα υλοποιηθούν τα σχέδια που επιθυμούν την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, δεν είναι μεγάλη και εξαρτάται από πολλούς και απρόβλεπτους παράγοντες. Πρώτα απ' όλα εξαρτάται από το χρόνο που απαιτείται για την επιβολή "λύσης" στο Κυπριακό.

Σύμφωνα με την εικόνα που έχει σχηματίσει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών για τις αμερικανικές προσπάθειες προώθησης του Κυπριακού, η κυβέρνηση Κλίντον δεν είναι σε θέση να επιβάλει μια ταχύρυθμη διαδικασία, έστω κι αν ο Ρ. Χόλμπρουκ έχει ήδη προετοιμάσει το διαπραγματευτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα εξελιχτούν οι διαπραγματεύσεις. Το 1996 είναι για τις ΗΠΑ προεκλογικό έτος και το ελληνικό λόμπι της Αμερικής που έχει προσφέρει σημαντική υποστήριξη στον Αμερικανό Πρόεδρο είναι απαραίτητο στην προσπάθεια επανεκλογής του. Η Ουάσιγκτον, λοιπόν, δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει μια τέτοια δύσκολη προσπάθεια, η οποία όχι μόνο δεν έχει εξασφαλισμένες πιθανότητες επιτυχίας, αλλά θα κοστίσει και στην προεκλογική προσπάθεια του Προέδρου Κλίντον. Για τους λόγους αυτούς η ελληνική διπλωματία εκτιμά πως το αμερικανικό ενδιαφέρον για το Κυπριακό θα παγώσει για τους επόμενους μήνες και θα επανεμφανιστεί δριμύτερο και πιο αποφασιστικό μετά τις αμερικανικές εκλογές, ιδιαίτερα μάλιστα αν επανεκλεγεί ο Πρόεδρος Κλίντον.

Ο χρόνος αυτός ίσως προσφέρει "ανάσες" στην ελληνική κυβέρνηση, καθώς η Ουάσιγκτον δε θα είναι σε θέση να ασκήσει σε όλο τους το εύρος τις πιέσεις που έχει τη δυνατότητα. Ομως η υπόθεση του Κυπριακού εξελίσσεται και στο πλαίσιο της ΕΕ, η οποία προωθεί την ίδια με την Ουάσιγκτον "λύση" με βάση τη χαλαρή συνομοσπονδία μεταξύ των δύο κοινοτήτων του νησιού.

Παράλληλα, η Ουάσιγκτον δεν έχει σταματήσει να αποστέλλει σαφή μηνύματα προς την Αθήνα για τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζει το πρόβλημα στη νοτιοανατολική πτέρυγα της ΝΑΤΟικής συμμαχίας. Το τελευταίο και το πιο χαρακτηριστικό, ίσως, παράδειγμα είναι η ανατροπή των ισορροπιών στο Αιγαίο με τον εφοδιασμό της Τουρκίας με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, στο οποίο περιλαμβάνεται τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα.

Πρέπει να σημειωθεί επίσης, πως η Ουάσιγκτον σε κάθε ευκαιρία διευκρινίζει τις θέσεις και τις απόψεις της αναφορικά με τα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Απόψεις και θέσεις, οι οποίες όχι μόνο δεν ικανοποιούν τα ελληνικά συμφέροντα, αλλά περιγράφουν επ' ακριβώς τις προθέσεις της Ουάσιγκτον σχετικά με τον τρόπο της αποκατάστασης της εύρυθμης λειτουργίας της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ.

Κατά καιρούς η Ουάσιγκτον με δηλώσεις ανωτάτων κυβερνητικών παραγόντων, έχει υπογραμμίσει, έμμεσα αλλά σαφέστατα, πως δεν αναγνωρίζει στην Ελλάδα το δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Επίσης, η Ουάσιγκτον επαναλαμβάνει χρόνια τώρα πως αποτελεί απαράδεκτη πρακτική η Ελλάδα να έχει ορίσει τον Εθνικό της Εναέριο χώρο στα 10 ναυτικά μίλια, ενώ τα χωρικά της ύδατα είναι στα 6 ναυτικά μίλια.

Είναι σαφές, πως αυτές οι απόψεις της Ουάσιγκτον προσεγγίζουν τις τουρκικές θέσεις και αναγνωρίζουν δικαιώματα της Αγκυρας στο Αιγαίο. Ετσι λοιπόν, κατασκευάζονται οι ελληνοτουρκικές διαφορές οι οποίες, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της Ουάσιγκτον και της Αγκυρας, μπορούν να επιλυθούν σε έναν εφ' όλης της ύλης ελληνοτουρκικό διάλογο, ο οποίος ασφαλώς θα πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα των ΗΠΑ.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις αρνούνται μια τέτοια διαδικασία, καθώς, αν καθίσουν στο τραπέζι ενός τέτοιου διαλόγου, αναγνωρίζουν τις απαιτήσεις που θέτει η Αγκυρα στο Αιγαίο και στη Θράκη και τις συζητούν. Μέχρι και τον περασμένο χρόνο, η Αθήνα χρησιμοποιούσε ένα ηθικό αλλά ταυτόχρονα και πειστικό επιχείρημα, αρνούμενη μια τέτοια συζήτηση: Από τη στιγμή (ήταν η πάγια ελληνική θέση), που η Τουρκία εξακολουθεί να έχει στην Κύπρο στρατεύματα κατοχής, δεν μπορεί να γίνει καμία σοβαρή συζήτηση για την ελληνοτουρκική προσέγγιση.

Είναι προφανές, πως μετά την άρση του ελληνικού "βέτο" και την προώθηση των τουρκοκοινοτικών σχέσεων, η πάγια αυτή θέση της ελληνικής διπλωματίας έχει ανατραπεί και το ερώτημα είναι αν - και με τι - αυτή η θέση έχει αντικατασταθεί, ώστε η χώρα να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις ισχυρότατες πιέσεις, οι οποίες σύντομα θα εκδηλωθούν για μια "λύση" στο πρόβλημα της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. "Λύση", που προφανώς, θα αναζητηθεί σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων.

Δ. Μ.