Πάνω από 30 χρόνια ένοπλης δράσης, με έμπνευση αρχικά στην αλγερινή και την κουβανική εμπειρία, συμπληρώνει αυτόν τον καιρό η βασκική οργάνωση "Euskadi Ta Askatasuna" (ETA - Χώρα των Βάσκων και Ελευθερία). Παίρνοντας σάρκα και οστά σε μία χώρα με σχεδόν 3.000.000 κατοίκους, στη δεκαετία του '60, η ένοπλη οργάνωση ΕΤΑ έτυχε μεγάλης συμπάθειας, κατά τη διάρκεια του αγώνα ενάντια της δικτατορίας του στρατηγού Φράνκο, εκ μέρους ευρέων τμημάτων της Αριστεράς και δημοκρατικών οργανώσεων σε όλο το ισπανικό κράτος και, φυσικά, στην ίδια τη Χώρα των Βάσκων.

Κατά τη διάρκεια αυτών των 30 και πλέον χρόνων, από την ένοπλη οργάνωση ξεπηδούν ομάδες που δημιουργούν πολιτικά κόμματα, όπως το Κομμουνιστικό Κίνημα (μαοϊστικής τάσης) ή ένα μέρος της Κομμουνιστικής Επαναστατικής Λίγκα (τροτσκιστικής τάσης). Μερικά από τα πιο σημαντικά στελέχη των οποίων, όπως ο Μάριο Οναιντία, είναι πια μέλη του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Χώρας των Βάσκων - PSOE.

H ETA κινείται σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, πολύ διαρθρωμένο και οργανωμένο, σε πολυάριθμες ομάδες διαφορετικού χαρακτήρα: πολιτικού, κοινωνικού, συνδικαλιστικού, πολιτιστικού, οικολογικού, που, βασικά, τις ενώνει η διεκδίκηση της ανεξαρτησίας της Χώρας των Βάσκων.

Στα τέλη της δεκαετίας του '70, από αυτήν την ομάδα οργανώσεων και μελών γεννιέται μία πολιτικο- εκλογική συμμαχία, ώστε να καταστεί δυνατή η συμμετοχή, με ένα και μοναδικό πρόγραμμα, στους θεσμούς: "Herri Batasuna" (HB - Λαϊκή Ενότητα) που κινείται κάτω από το σύνθημα "ανεξαρτησία και σοσιαλισμός".

Η ΗΒ κατάφερε να είναι το τρίτο σε δύναμη κόμμα στη Χώρα των Βάσκων, το πρώτο στην επαρχία Γκιπουσκόα (με πρωτεύουσα το Σαν Σεμπαστιάν) μέχρι και τις τελευταίες εκλογές. Διατηρεί δε ένα ποσοστό γύρω στο 13%. Αν και δεν υπάρχει οργανική σχέση μεταξύ της HB και της ΕΤΑ, ούτε και με άλλες οργανώσεις αυτού του φάσματος, που αποκαλείται Βασκικό Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης (MLNV), η σύγκλιση πολιτικών προτάσεων και προγράμματος είναι ολοφάνερη για όλους.

Από την άλλη πλευρά, όμως, αυτό που μόλις σημειώσαμε για τη μη ύπαρξη οργανικής σχέσης, θα πρέπει να το τοποθετήσουμε σε εισαγωγικά. Καθώς, αν και πραγματικά δεν υπάρχουν νόμιμοι ή δημόσιοι οργανισμοί που τις ενώνουν, υπάρχουν κάποιες μορφές σχέσης μεταξύ τους, σε πολλές περιπτώσεις παράνομες, που τις φέρνουν σε διαρκή επαφή και τις επιτρέπουν να έχουν επικοινωνία και διάλογο.

Ετσι για παράδειγμα, τη γνωστή ως Βασκική Σοσιαλιστική Συντονιστική (KAS) την αποτελούσαν: οι ΕΤΑ, Προ- Αμνηστία (οργανισμός που αγωνίζεται για την απελευθέρωση των Βάσκων πολιτικών κρατουμένων), LAB (οργάνωση συνδικαλιστική), "Jarrai" (νεολαιίστικη οργάνωση), EGIZAN (γυναικεία οργάνωση) και το διαλυμένο πια HASI (κόμμα αυτοαποκαλούμενο μαρξιστικό - λενινιστικό, που χάριζε στην KAS οργανική δομή). Η KAS παραχώρησε τη θέση της στην "Isquierda Abertzale", μια δομή πολιτικής σχέσης και συντονισμού ανάμεσα στις παραπάνω οργανώσεις, που διαρθρώθηκε από τοπικά συμβούλια που δρουν στην παρανομία.

Η "Isquierda Abertzale" στηρίζει την "Herri Batasuna" και αυτή με τη σειρά της υποστηρίζει ή διαδίδει τις πολιτικές προτάσεις της πρώτης ή ακόμα και της ΕΤΑ απευθείας. Οπως είναι η περίπτωση της "Δημοκρατικής Εναλλακτικής Λύσης", μία πρόταση ειρήνης της ΕΤΑ προς το ισπανικό κράτος, που διαδόθηκε σε μορφή βιντεοκασέτας και ήταν ο λόγος που προφασίστηκε το Ειδικό Δικαστήριο για να συλλάβει, πριν δύο μήνες περίπου, ολόκληρη την ηγεσία της ΗΒ.

Μετά από αυτήν τη σύντομη περιγραφή του τι είναι και τι εκπροσωπεί το MLNV και η ΕΤΑ, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το κόμμα της πλειοψηφίας στη Χώρα των Βάσκων είναι το Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα (PNV), χριστιανο- δημοκρατικού προσανατολισμού και υπέρ της ανεξαρτησίας, ωστόσο με την ίδια μορφή που την προωθεί και ο Ζόρντι Πουζόλ στην Καταλωνία, δηλαδή χρησιμοποιεί το αίσθημα ανεξαρτητοποίησης, ευρέως διαδεδομένο στη Χώρα των Βάσκων, ώστε να πιέσουν το κεντρικό κράτος και να πετύχουν περισσότερη εύνοια. Το Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα είναι το, κατ' εξοχήν, κόμμα της μεσαίας και μεγαλοαστικής βασκικής τάξης. Αλλο σημαντικό κόμμα στη Χώρα των Βάσκων είναι το "Eusko Alkartasuna" (EA), ένα ακόμα πιο νεο-φιλελεύθερο κόμμα απ' ό,τι το PNV. Αλλα κόμματα με παρουσία σε ολόκληρο το ισπανικό κράτος, το PSE- PSOE(Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα), το PP (Λαϊκό Κόμμα) και η IU(Ενωμένη Αριστερά) δεν κατάφεραν μέχρι σήμερα να υπερβούν την εθνικιστική ψήφο.

Στη Χώρα των Βάσκων οργανώθηκε μία αντιπολίτευση - ενάντια στη δικτατορία και υπέρ της αυτοδιάθεσης και της ανεξαρτησίας της χώρας - με σημαντικότατη πολιτική συνοχή και διάρθρωση. Απόδειξη γι' αυτό ήταν, κατ' αρχήν, η απόρριψη του Συντάγματος στο δημοψήφισμα του 1978 και το 1986 η μαζική απόρριψη της ένταξης της Ισπανίας στο ΝΑΤΟ. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων η ΕΤΑ συνέχισε την ένοπλη δράση της υπέρ της ανεξαρτησίας και του σοσιαλισμού. Ο απολογισμός, χοντρικά, αυτής της σύγκρουσης είναι: σχεδόν 600 Βάσκοι κρατούμενοι σε φυλακές ολόκληρης της Ισπανίας, εκατοντάδες νεκροί σε απόπειρες δολοφονίας και ως θύματα του βρώμικου πολέμου του κράτους ενάντια στο MLNV, ακόμα ανυπολόγιστες οικονομικές ζημιές και τέλος, ας μην ξεχνάμε, και την προσωπική οδύνη που προκάλεσε αυτή η σύγκρουση στη Χώρα των Βάσκων σε πάρα πολύ κόσμο.

Το PSOE (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ισπανίας) του Γκονζάλες που είχε υπερασπιστεί το δικαίωμα αυτοδιάθεσης της χώρας των Βάσκων στα χρόνια της αντιφρανκικής πάλης, τονίζοντας ότι η λύση θα έπρεπε να είναι πολιτική, όταν ανέβηκε στην εξουσία το 1982, άλλαξε άρδην και τάχθηκε υπέρ της αστυνομικής και στρατιωτικής λύσης. Και από τότε - με μία απόφαση που δίνει συνέχεια στην πιο στυγνή συγκεντρωτική πολιτική, που ανέκαθεν ασκούσαν οι κυβερνήσεις της Μαδρίτης - αυτή ήταν η πιο σταθερή στάση των διαφόρων κυβερνήσεων του PSOE και τώρα του PP (Λαϊκό Κόμμα).

Για να ερμηνεύσει κανείς τη σύγκρουση αυτή απαιτείται αυστηρότητα, σοβαρότητα και νηφαλιότητα. Πρώτον, γιατί σε όποιο συμπέρασμα και αν φτάσει κανείς, η λύση που θα προωθηθεί δεν πρέπει να έχει σαν στόχο τη συντριβή του MLNV, αλλά την αναζήτηση διαλόγου και διαπραγμάτευσης με αυτό, γιατί διαφορετικά το αποτέλεσμα θα ήταν, χωρίς καμία αμφιβολία, η επιδείνωση της σύγκρουσης. Δεύτερον, γιατί, τουλάχιστον στα χαρτιά, οι προτάσεις της ΕΤΑ και του MLNV, κυρίως μετά από την παρουσίαση της "Δημοκρατικής Εναλλακτικής Λύσης", αυτό που προωθούν δεν είναι η ανεξαρτησία και ο σοσιαλισμός με τη βία, αλλά μία μίνιμουμ συμφωνία που θα αρκεί, ώστε να οριστεί ένα πλαίσιο δημοκρατικών ελευθεριών που θα επιτρέπει τη συμμετοχή ολόκληρης της βασκικής κοινωνίας στη συζήτηση και στην οικοδόμηση μιας ελεύθερης και δημοκρατικής Χώρας των Βάσκων. Μία χώρα που θα αποφασίσει ελεύθερα και σε ευνοϊκές συνθήκες εάν επιθυμεί την ανεξαρτησία ή όχι ή, τέλος πάντων, τι είδους σχέση επιθυμεί να έχει με το ισπανικό κράτος, καθώς και τι είδους κοινωνία και οικονομία επιθυμεί. Ωστόσο, αυτά φαίνονται απαράδεκτα για το ισπανικό κράτος και τη βασκική αστική τάξη, η οποία προτιμάει να είναι αυτή μεσολαβητής - συνομιλητής των Βάσκων με τη Μαδρίτη, παρά να επιτρέψει στον ίδιο το βασκικό λαό να αποφασίσει και να πράξει.

Πεπ ΒΑΛΕΝΘΟΥΕΛΑ

Γιάννα ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΗ