Η απελευθέρωση της διεθνούς κίνησης κεφαλαίων φαίνεται ότι έχει "ανοίξει την όρεξη", όχι μόνο στους ξένους επενδυτές που επιδιώκουν την ισχυροποίηση της θέσης τους στη χώρα μας, αλλά και στους εγχώριους κεφαλαιούχους, που βλέποντας τις δραστηριότητές τους να χάνουν έδαφος στην εγχώρια αγορά, στρέφονται στις γειτονικές χώρες για την επέκταση των δραστηριοτήτων τους και - κυρίως - για την απόσπαση μεγάλων κερδών.

Κλασική περίπτωση αποτελεί ο χώρος των Βαλκανίων, όπου η παρουσία Ελλήνων επιχειρηματιών είναι ήδη έντονη. Στο φόντο μάλιστα των οξυμένων προβλημάτων που έχει δημιουργήσει η ανατροπή στις χώρες αυτές, η ιδιαίτερα άσχημη οικονομική κατάσταση και η οικονομικοκοινωνική κρίση, η πλήρης υποταγή των κυβερνώντων σ' αυτές τις χώρες στην παροχή ποικιλόμορφων "εξυπηρετήσεων" προς κάθε ξένο επιχειρηματία, έχει δημιουργήσει τέτοιους συσχετισμούς που δεν είναι λίγοι οι εκπρόσωποι της δικής μας "ιδιωτικής πρωτοβουλίας" που αντιμετωπίζουν την κατάσταση σαν μια πολύ καλή ευκαιρία διείσδυσης σε πολλαπλά επίπεδα. Με την παρότρυνση μάλιστα, τόσο της ελληνικής κυβέρνησης, όσο και των επιχειρηματικών φορέων, αρκετοί από τους μεγαλοεπιχειρηματίες φιλοδοξούν να παίξουν το ρόλο του προκεχωρημένου φυλακίου και - γιατί όχι - του χωροφύλακα της ΕΕ στην περιοχή. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι φορές που οι σχετικές "επενδύσεις" γίνονται αφού πρώτα έχουν εξασφαλιστεί κάποιες γενναίες επιδοτήσεις, είτε από τον κρατικό κορβανά, είτε από κονδύλια της ΕΕ.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις κορυφαίων Ελλήνων επιχειρηματιών, οι βασικότεροι παράγοντες που ευνοούν τις "μπίζνες" στα Βαλκάνια είναι το φτηνό εργατικό κόστος (ενδεικτικά αναφέρονται κατώτατοι μισθοί στη Βουλγαρία 8.000 δρχ. και στη Ρουμανία 10.000 δρχ.), οι φοροαπαλλαγές που θεσπίζουν για το ξένο κεφάλαιο οι κυβερνήσεις των βαλκανικών χωρών (με την ελπίδα της καπιταλιστικής ανάπτυξης) και οι προσδοκίες για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, άρα και του εθνικού εισοδήματος, που είναι λογικό να βρουν σε πλεονεκτική θέση όσους "πλασάρονται" στην αγορά από νωρίς.

Το μεγαλύτερο... κίνητρο βέβαια είναι οι δυσοίωνες προοπτικές που διαγράφονται για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, στα πλαίσια του "μονόδρομου" του Μάαστριχτ και της συστηματικής υποβάθμισης της ντόπιας βιομηχανίας. Σ' αυτά τα πλαίσια, δε θα πρέπει να θεωρείται τυχαίο, ότι πολλές ελληνικές εταιρίες προτιμούν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στην Αλβανία ή τη Βουλγαρία, ενέργεια που ασφαλώς επιδρά αρνητικά στους δείκτες ανεργίας και εγχώριας οικονομικής ανάπτυξης.

Για να προλαμβάνεται μάλιστα ο ποιοτικός έλεγχος των παραγόμενων προϊόντων, συνήθης τακτική των εγχώριων επιχειρήσεων είναι να εισάγουν την πρώτη ύλη και στη συνέχεια να την εξάγουν σε εργοστάσιο που διατηρούν στη γείτονα χώρα, όπου και γίνεται η μεταποίηση. Κατόπιν, τα ημιέτοιμα προϊόντα επανεισάγονται για να ελεγχθούν ποιοτικά και να διατεθούν στην εγχώρια ή τη διεθνή αγορά. Εφόσον, όμως, το 95%, ή και παραπάνω, της παραγωγικής διαδικασίας έχει γίνει σε βαλκανική χώρα, οι Ελληνες επιχειρηματίες κερδίζουν τη - σημαντική - διαφορά που συνεπάγονται τα εργατικά ημερομίσθια.

Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις Ελλήνων επιχειρηματιών που προχωρούν στη διενέργεια επενδύσεων χωρίς να έχουν εξασφαλίσει εκ των προτέρων τη στήριξη της κυβέρνησης, είτε αυτή έχει τη μορφή κινήτρων, είτε τη μορφή διαμεσολάβησης προς τις αρχές των γειτονικών χωρών.Φυσικά, γίνεται λόγος για επιχειρήσεις κολοσσούς, που ούτως ή άλλως είναι στενά συνδεδεμένοι με τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Από αυτή την άποψη, διόλου δεν εκπλήσσουν οι κατά καιρούς... διπλωματικές επαφές κορυφαίων στελεχών της κυβέρνησης με ομόλογούς τους Βαλκάνιους ηγέτες, προκειμένου να συζητήσουν ατζέντα θεμάτων που συνήθως αναφέρεται με τον εν πολλοίς ψευδεπίγραφο τίτλο "δυνατότητες διμερούς συνεργασίας και σύσφιξης των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών", όπως επίσης και μια σειρά "συναντήσεις" εκπροσώπων της κυβέρνησης με μεγαλοεπιχειρηματίες.

Κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι η "παρθένα" βαλκανική αγορά αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία για την επέκταση της ελληνικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, σε περιοχές που μέχρι πρότινος θεωρούνταν απρόσιτες ή είχαν αυστηρούς όρους για επιχειρηματική δράση. Η συγκεκριμένη θέση διατυπώνεται σε αναλογία με τη γεωγραφική θέση της χώρας και την απόστασή της από τις λοιπές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Την επέκταση των ελληνικών επιχειρήσεων υποβοηθά και η διεθνής συγκυρία, που σύμφωνα με εκτιμήσεις αρμόδιων παραγόντων εστιάζεται στα εξής:

• Την άμεση γειτνίαση της Ελλάδας με τις περισσότερες βαλκανικές χώρες, που προσδίδει σειρά πλεονεκτημάτων για επενδύσεις σ' αυτές, όπως κόστος μεταφοράς και αποθήκευσης προϊόντων, ταχεία μετάβαση εμπορευμάτων κλπ.
• Την ισχυρή κεφαλαιακή βάση των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων, που είτε με αυτοχρηματοδότηση, είτε μέσω δανεισμού, έχουν τις δυνατότητες διενέργειας επενδύσεων μεγάλου ύψους.
• Την απροθυμία της Ιταλίας - η οποία αποτελεί και τον "άμεσο ανταγωνιστή" - και ειδικότερα του πρωθυπουργού Ρ. Πρόντι, να θεσπίσει κίνητρα για ιταλικές επενδύσεις σε χώρες της βαλκανικής χερσονήσου.

Η επιχειρηματική, αλλά και πολιτική διείσδυση της Ελλάδας στις βαλκανικές χώρες γίνεται - εκτός από δεκάδες αεριτζίδικες δουλιές - σε τρεις, κυρίως, στρατηγικούς τομείς, και πάντα σε συνεργασία με τους ντόπιους κεφαλαιούχους. (Το πόσο καθαρή είναι πάντως αυτή η "συνεργασία", αμφισβητείται ακόμα και από κυβερνητικούς παράγοντες...):

• Επικοινωνίες
• Ενέργεια
• Εργα υποδομής και μεταφορές

Οπως είναι αντιληπτό, πρόκειται για μεγαλεπήβολα σχέδια εκμετάλλευσης των βασικών λειτουργιών των γειτονικών κρατών από ελληνικές επιχειρήσεις. Εξω από αυτό το "χορό" δε θα μπορούσαν να μείνουν οι τράπεζες. Πολλές από αυτές έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια δραχμές για τη δημιουργία υποκαταστημάτων ή θυγατρικών εταιριών, κάνοντας "μπίζνες" με τις εταιρίες που είναι εγκαταστημένες στην ίδια χώρα.

Αυτά δεν ισχύουν (αναγκαστικά) για τις εκατοντάδες ενδιαφερόμενες μικρότερες επιχειρήσεις, που μέσω των προγραμμάτων στήριξης των μικρομεσαίων από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, το ΕΛΚΕΠΑ και άλλους φορείς, προσπαθούν να αποσπάσουν επιχορηγήσεις για να επενδύσουν μερικά εκατομμύρια δραχμές. Αυτές οι επιχειρήσεις, λόγω μικρού μεγέθους και περιορισμένων δυνατοτήτων, λειτουργούν σαν "τσόντα" στις ισχυρότερες, που κάνουν και τις "μεγάλες δουλιές".

Δεν πρέπει από τα παραπάνω να μείνει η εντύπωση ότι η κυβέρνηση απλώςενθαρρύνει ή και στηρίζει έμπρακτα τους εγχώριους επιχειρηματίες στις επεκτατικές τους βλέψεις χωρίς όφελος. Η σχέση είναι αμφίδρομη. Ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών, για παράδειγμα, παρατηρούσε χαρακτηριστικά ότι "όσο πιο μακριά φτάνουν οι επιχειρήσεις, τόσο πιο μακρύ είναι και το χέρι της διπλωματίας". Φράση που, οπωσδήποτε, έχει τεράστιες πολιτικές προεκτάσεις...

Βασίλης ΡΑΓΙΑΣ