Το σχέδιο νόμου προσπαθεί να βάλει σε νομοθετική τάξη τη νέα πολιτιστική πραγματικότητα, που διαμορφώνουν από κοινού Ευρωπαϊκή Ενωση, πολυεθνικές εταιρίες και κυβερνητική πολιτική.

Για να κρίνει κανείς το σχέδιο νόμου πρέπει να γνωρίζει την ουσία των πολιτικών προδιαγραφών που έχουν βάλει κυβέρνηση και Ευρωπαϊκή Ενωση.

Πριν λοιπόν επιχειρήσουμε να κρίνουμε το σχέδιο νόμου, πρέπει να δούμε το πολιτικό περιβάλλον που επέβαλε στο ΥΠΠΟ να καταθέσει το εν λόγω ανοσιούργημα.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ στο άρθρο 128 αναφέρει: "...Η Κοινότητα σέβεται την εθνική και περιφερειακή πολυμορφία των πολιτισμών των κρατών - μελών, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά",ενώ στο άρθρο 93, παράγρ. 3 αναφέρει ότι στηρίζονται "...οι ενισχύσεις για την προώθηση του πολιτισμού και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους συναλλαγών και ανταγωνισμού στην Κοινότητα...". Δηλαδή προϋπόθεση για να στηριχτεί και να ενισχυθεί η πολιτιστική δράση και κληρονομιά είναι ο πολιτισμός να μετατραπεί σε εμπορεύσιμο είδος, κινούμενο στα πλαίσια της αγοράς με όρους ελεύθερου ανταγωνισμού, δηλαδή το ολοκληρωτικό πέρασμα της τέχνης στην ιδιωτική πρωτοβουλία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση "Για τη συνεκτίμηση των πολιτιστικών στόχων στη δράση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας" αναφέρει τρεις άξονες ιδιαίτερης σημασίας για το μέλλον:

α) Η "ανάδειξη της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης", που έχει προφανή σκοπό να κάνει εύπεπτη την επιδίωξη του "Ευρωπαίου πολίτη", διαμορφώνοντάς του χαρακτηριστικά κομμένα και ραμμένα στα μέτρα των πολυεθνικών, εκμηδενίζοντας ουσιαστικά την ύπαρξη μέσα στους αιώνες διαφορετικών πολιτισμών και της αλληλεπίδρασής τους.

β) "Την προώθηση μέσω των δικτύων μιας κοινοτικής πολιτιστικής δράσης". Στη δράση αυτή και το πώς την αντιλαμβάνεται η ΕΕ αναφερθήκαμε προηγούμενα.γ) "Τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για την εξασφάλιση της αύξησης της σύγκλισης και της συμπληρωματικότητας των δράσεων υποστήριξης που αναλαμβάνει η Κοινότητα".

Πέρα από τους λεκτικούς ακροβατισμούς του τρίτου άξονα, που προσπαθούν να συγκαλύψουν την ουσία, την απάντηση για το τι σημαίνει ο τρίτος άξονας τη δίνει η εισήγηση στην Επιτροπή Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τίτλο "Πολιτική συνοχής και πολιτισμός". Στη σελ. 5 αναφέρει: "Τα πολιτιστικά έργα συνδέονται συχνά, άμεσα ή έμμεσα, με την προώθηση του τουρισμού... Πρέπει να γίνουν επενδύσεις στην προώθηση του τόπου εγκατάστασης και των επιδοτούμενων πολιτιστικών σχεδίων για να υπάρξει βελτίωση των συναφών τουριστικών υπηρεσιών". Δηλαδή για να υπάρχουν επιδοτούμενα - από την Ευρωπαϊκή Ενωση - πολιτιστικά σχέδια πρέπει ταυτόχρονα να υπάρχει πρόγραμμα επενδύσεων για τη βελτίωση των συναφών τουριστικών υπηρεσιών. Εδώ βρίσκεται η ουσία της συμπληρωματικότητας του τρίτου άξονα, δηλαδή η εμπορευματική αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στα πλαίσια της βιομηχανίας του τουρισμού.

1. Ο πολιτισμός να είναι στοιχείο της "οικονομικής ανάπτυξης", έτσι όπως την αντιλαμβάνονται οι πολυεθνικές.

2. Τη δημιουργία ενός ενιαίου τύπου ανθρώπου με επιδιωκόμενο αποτέλεσμα την κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση.

Ας δούμε τώρα το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της "σύγχρονης ευρωπαϊκής αντίληψης" για τον πολιτισμό, όπως εφαρμόστηκε στη Θεσσαλονίκη - Πολιτιστική Πρωτεύουσα.

Η πολιτική που εφαρμόστηκε στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα (ΠΠ) αρνήθηκε πεισματικά να αναδείξει τους λαϊκούς πολιτισμούς των χωρών της Ευρώπης. Αρνήθηκε το ουσιαστικό καλλιτεχνικό έργο που αναδεικνύει προβλήματα και ανησυχίες, που εκπέμπει μηνύματα ελπίδας και σεβασμού στη ζωή και τον άνθρωπο. Αρνήθηκε την ουσιαστική συμμετοχή των Θεσσαλονικέων. Τους ήθελε απλά χειροκροτητές των επιλογών της.

Στο πρόγραμμά της η βυζαντινολογία διαδεχόταν τον ελιτισμό και ο κοσμοπολιτισμός τα καλλιτεχνικά σκουπίδια.

Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης έβλεπαν καρέκλες σκαρφαλωμένες σε κολόνες να πλασάρονται για εικαστική αντίληψη, χασαπόχαρτα να μοιράζονται για να ανέβει το επίπεδο των "ιθαγενών" και τις "Ομάδες Λογοτεχνικής Κρούσης" με τις ολιγόλεπτες απαγγελίες ποιημάτων να συνθέτουν τη βιτρίνα του νεογιάπικου εκσυγχρονιστικού σκηνικού. Εταιρίες, μεσάζοντες, μάνατζερ, κομματάρχες, πολιτικοί στήσανε το μεγάλο φαγοπότι που ονομάστηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα.

Πίσω από αυτά, όμως, υπάρχει και κάτι εξίσου ουσιαστικό με την αντίληψη που θέλουν να διαμορφώσουν για το τι είναι τέχνη και ποια είναι η αποστολή της.

Είναι η χρησιμοποίηση και της ΠΠ για να βάλει χέρι η ΕΕ και μέσω της χώρας μας στις οικονομίες των βαλκανικών χωρών.

Το κεντρικό σύνθημα που κυριαρχούσε το Γενάρη στις γιγαντοαφίσες της Πολιτιστικής, "Θεσ/νίκη - Πρωτεύουσα πόλη για πάντα", ήταν η συμπύκνωση αυτού που ανέφερε ο Οργανισμός για τα έργα πολιτιστικής υποδομής, τα οποία δεν απέβλεπαν στην εξασφάλιση χώρων για τις εκδηλώσεις, αλλά "στον εξοπλισμό μιας πόλης, που εξελίσσεται δυναμικά και αναδεικνύεται σε μητροπολιτικό κέντρο μιας περιοχής ιδιαίτερου στρατηγικού ενδιαφέροντος".

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και το πολιτιστικό πρόγραμμα.

Να τι λέει το κείμενο αρχών του προγράμματος. "Η ΠΠ '97 καλείται να παίξει ένα ρόλο συντονιστικό, αποφασιστικό και ήπιο στην αρχή προβολής των πολιτιστικών αγαθών των Βαλκανίων... Το μείζον γεγονός της αποκατάστασης των οριζόντιων οδικών αξόνων στα Βαλκάνια πρέπει να είναι η αιτία και αφορμή για πάνδημους εορτασμούς, αφού μετατρέπουν την αμήχανη οικονομία της Θεσ/νίκης σε δίαυλο μεταφοράς πολιτιστικών αξιών με έντονο οικονομικό ενδιαφέρον".

Τώρα αν αναρωτιέστε στη βάση ποιων κοινών στόχων οι λαοί των Βαλκανίων θα "απολαύσουν" τα καλλιτεχνικά γεγονότα της ΠΠ '97, το κείμενο αρχών λύνει και αυτή την απορία: "Στα Βαλκάνια στόχοι ενωτικοί είναι το καλό φαγητό και το πιοτό, οι κοινές συνήθειες, οι παράξενοι χώροι, το ψωμί και το αλάτι της αργόσυρτης διαδικασίας". Απ' αυτή την ανόητη παράγραφο μόνο το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα λείπει.

Δε μας προκαλούν έκπληξη οι ρεμούλες, οι αρπαχτές, το οικονομικό όργιο που λέγεται ότι έγιναν στην προσπάθεια των "ειδικών" να ξεκοκαλίσουν τα 100 δισ., της προίκας που πήρε ο Οργανισμός.

Ούτε μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι εκδηλώσεις των καλλιτεχνικών γραφείων του "κατασκευασμένου πολιτισμού" απευθύνονταν οι μεν "ποιοτικές" σε ολίγους και εκλεκτούς και τα σκουπίδια στον πολύ κόσμο. Αλλωστε και τα δύο είναι πλευρές του ίδιου νομίσματος.

Δεν πιστεύουμε ότι το θέμα των κατασκευών και του προγράμματος ήταν και είναι θέμα καλύτερης οργάνωσης και διαχείρισης. Και άλλος καλλιτεχνικός διευθυντής να υπήρχε και άλλος υπουργός Πολιτισμού και ΠΕΧΩΔΕ, ο βασικός πυρήνας των επιλογών της ΠΠ '97 ο ίδιος θα ήταν.

Με βάση λοιπόν τα προηγούμενα το νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου εξειδικεύει τις κατευθύνσεις της ΕΕ γενικεύοντας την εμπειρία της ΠΠ '97.

Ετσι, ιδιωτικοποιεί ό,τι απέμεινε δημόσιο στο χώρο του πολιτισμού, κλείνοντας τον πρώτο κύκλο πλήρους εμπορευματοποίησης της πολιτικής ζωής του τόπου.

Η παιδαγωγική, μορφωτική, ψυχαγωγική αποστολή της τέχνης περνάει σε ρόλο κομπάρσου και πρωταγωνιστής - μέσω του πολυνομοσχεδίου - γίνεται το κέρδος, ο τζόγος, η πνευματική και ηθική αποχαύνωση, κυρίαρχα στοιχεία της πολιτικής του μεγάλου κεφαλαίου.

Τα 11 νέα ΝΠΙΔ που θεσμοθετεί το νομοσχέδιο, η μία Ανώνυμη Εταιρία στην οποία παραδίδεται "ο σχεδιασμός και η εφαρμογή της εθνικής πολιτικής για την πολιτιστική κληρονομιά", σε συνδυασμό με τη συγκέντρωση όλων των αρμοδιοτήτων και αποφάσεων στον υπουργό, που με νόμο αυτοκαθορίζεται "Πάπας" του πολιτισμού κρατώντας μακριά οποιονδήποτε κοινωνικό έλεγχο, καθιστούν το νομοσχέδιο το πιο αντιδραστικό από τη χούντα και μετά που κατατέθηκε για τον πολιτισμό στη Βουλή.

Αν τώρα στα προηγούμενα προσθέσουμε και το σχέδιο νόμου του υπ. Ανάπτυξης, που μετατρέπει το Φεστιβάλ Αθηνών σε Ανώνυμη Εταιρία, γίνεται πιο εύκολα κατανοητό ότι τα υπουργεία της κυβέρνησης μετατρέπονται σε "καλλιτεχνικά γραφεία", οι υπουργοί σε "μάνατζερ" καλλιτεχνών και μεγαλοεργολάβων, ενώ το καλλιτεχνικό έργο μετατρέπεται σε "τσολιαδάκι" και "μουσακά" της τουριστικής "ανάπτυξης" της χώρας μας.

Σήμερα γίνεται ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη οι καλλιτέχνες, η εργατική τάξη, η νεολαία να υπερασπίσουν και να αναδείξουν τις προοδευτικές αξίες. Να πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση "ελεύθερος χρόνος".

Τα Σωματεία, τα Συνδικάτα, οι Σύλλογοι, τα Πνευματικά και Μορφωτικά Κέντρα των δήμων να αναπτύξουν δραστηριότητες, που το ψυχαγωγικό τους μέρος θα ισορροπεί με το μορφωτικό - παιδαγωγικό.

Που η συμμετοχή του κόσμου θα είναι ενεργητική, δημιουργική, τέτοια που θα γεννά αντισώματα στην πολιτιστική βαρβαρότητα της άρχουσας τάξης.

Σήμερα είναι υποχρέωση κάθε καλλιτέχνη να αρνηθεί τα "τριάκοντα αργύρια" της πολιτιστικής και ηθικής ισοπέδωσης.

Να πάρει μέρος ενεργητικά, πρωταγωνιστικά στις διεργασίες, για έναν άλλο πολιτισμό ριζικά αντίθετο από αυτό που βιώνουμε, πραγματικά λαϊκό.

Σταύρος ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Υπεύθυνος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ

Η πολιτική που εφαρμόστηκε στην Πολιτιστική Πρωτεύουσααρνήθηκε πεισματικά να αναδείξει τους λαϊκούς πολιτισμούς των χωρών της Ευρώπης. Αρνήθηκε το ουσιαστικό καλλιτεχνικό έργο που αναδεικνύει προβλήματα και ανησυχίες, που εκπέμπει μηνύματα ελπίδας και σεβασμού στη ζωή και τον άνθρωπο. Αρνήθηκε την ουσιαστική συμμετοχή των Θεσσαλονικέων