Βοσνία

Η επιβολή της "συμφωνίας" του Ντέιτον

Το 1996 ήταν η πρώτη χρονιά εφαρμογής της επιβεβλημένης από τις ΗΠΑ συνθήκης "ειρήνευσης" στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Η συμφωνία του Ντέιτον δέχθηκε στη διάρκεια αυτής της χρονιάς αρκετά και απανωτά πλήγματα όπως η "αποκάλυψη" των δεκάδων εμφανών αδύνατων σημείων της συνθήκης, που οδήγησε σε προσφυγιά δεκάδες χιλιάδες Σερβοβόσνιους και σε οξυμένες αντιπαραθέσεις μουσουλμάνους και Κροάτες στη βοσνιακή πόλη Μόσταρ.

Τα πρώτα σοβαρά προβλήματα από την εφαρμογή της συμφωνίας του Ντέιτον στη Βοσνία, κάνουν την εμφάνισή τους από τις πρώτες μέρες του Γενάρη. Η ανταλλαγή αιχμαλώτων ανάμεσα στις πρώην αντιμαχόμενες πλευρές παίρνει μείζονες διαστάσεις. Το πρόβλημα επιλύεται στις 26 Ιανουαρίου μετά τη σχετική συμφωνία ανάμεσα στην κροατο - μουσουλμανική ομοσπονδία και τους Σερβοβόσνιους. Λίγο νωρίτερα (24 Ιανουαρίου), το ναρκοθετημένο υπέδαφος της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης αναδεικνύεται ως ο βασικός "εχθρός" των ΝΑΤΟικών πολυεθνικών στρατευμάτων, καθώς ένας Ιταλός και δυο Πορτογάλοι στρατιώτες σκοτώνονται από έκρηξη νάρκης στο στάδιο "Τζέτρα" του Σαράγεβο. Παρόμοια περιστατικά θα προκαλέσουν το θάνατο δεκάδων άλλων Αμερικανών, Βρετανών, Γάλλων και άλλων Ευρωπαίων στρατιωτών...

Στις 13 Φλεβάρη αρχίζει το κυνηγητό που εξαπολύουν ΗΠΑ και ΝΑΤΟ για τη σύλληψη και προσαγωγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης του πρώην πολιτικού ηγέτη των Σερβοβόσνιων, Ράντοβαν Κάρατζιτς και του πρώην στρατιωτικού διοικητή, στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς. Μάλιστα, το ΝΑΤΟ κυκλοφορεί αφίσα με 17 φωτογραφίες υπόπτων για εγκλήματα πολέμου, ενώ χιλιάδες Σερβοβόσνιοι αποχωρούν μαζικά από τα προάστια του Σαράγεβο που θα παραδοθούν τον Μάρτιο στη διοίκηση της κροατομουσουλμανικής ομοσπονδίας. Στις 18 - 19 Φλεβάρη,πραγματοποιείται στη Ρώμη διάσκεψη για το Βοσνιακό, που επισκιάζεται από την απουσία του Σερβοβόσνιου στρατηγού, Ζντράβκο Τολιμίρ. Η διάσκεψη της Ρώμης κυοφορεί συμφωνία ανάμεσα στον Σέρβο Πρόεδρο, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, τον Βόσνιο Πρόεδρο Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς και τον Κροάτη Πρόεδρο Φράνιο Τούτζμαν με την οποία, μεταξύ άλλων, ανοίγει ο δρόμος για την επανένωση των μουσουλμανικών και κροατικών τομέων της πόλης του Μόσταρ. Στις 20 Φλεβάρη,οι εικόνες από τα μελαγχολικά καραβάνια ταλαιπωρημένων Σερβοβόσνιων που αναζητούν καταφύγιο σε προσφυγικά στρατόπεδα της Νέας Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας, δεσπόζουν στην τρέχουσα ειδησεογραφία.

Στις 3 Απρίλη,το αεροσκάφος Τ - 4 που μεταφέρει τον Αμερικανό υπουργό Εμπορίου Ρον Μπράουν και αρκετούς Αμερικανούς επιχειρηματίες πέφτει από άγνωστη αιτία στη θάλασσα της Αδριατικής. Στις 12 - 13 Απρίλη,διεξάγεται στις Βρυξέλλες, η Διεθνής διάσκεψη των Δωρητών για την Ανοικοδόμηση της Βοσνίας και οι συμμετέχοντες αποφάσισαν να συγκεντρώσουν το ποσό των 1,282 δισ. δολαρίων. Σε διάσκεψη ισλαμικών χωρών στο Σαράγεβο, το Ιράν και η Τουρκία υπόσχονται στη Βοσνία βοήθεια 130 εκατομμυρίων δολαρίων.

Στις 15 Μαϊου,μουσουλμάνοι και Κροάτες της Βοσνίας συμφώνησαν στη συγχώνευση των ένοπλων δυνάμεων, αίροντας έτσι ένα μεγάλο εμπόδιο στη χρηματοδότηση του στρατού τους... Η Ουάσιγκτον ασκεί σκληρές πιέσεις στο Σέρβο Πρόεδρο Μιλόσεβιτς για την απομάκρυνση των Σερβοβόσνιων ηγετών, Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς από την ενεργό πολιτική δράση στο Πάλε, με την απειλή της επιβολής νέων κυρώσεων σε βάρος του Βελιγραδίου. Τελικά, η σερβοβοσνιακή Βουλή επικυρώνει την απομάκρυνση του πρωθυπουργού Κάσαγκιτς, διορίζει αντικαταστάτη τον Γκόικο Κλίτσκοβιτς ενώ ο ίδιος ο Ράντοβαν Κάρατζιτς διορίζει στις 18 Μαϊου την αντιπρόεδρο Μπλιάνα Πλάβσιτς ως αντιπρόσωπό του στις διεθνείς επαφές. Στις 24 Μαϊου οι εκλογές στο Μόσταρ αναβάλλονται για τα μέσα Ιούλη.

Στις 18 Ιουνίου,το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφασίζει την άρση του εμπάργκο όπλων που είχε επιβάλει στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Τον Ιούλιο,το Διεθνές ποινικό δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε διεθνή εντάλματα συλλήψεως κατά των Κάρατζιτς και Μλάντιτς με την κατηγορία της γενοκτονίας και της διάπραξης εγκλημάτων πολέμου, παρά το γεγονός ότι η ενάγουσα αρχή ομολόγησε ότι δεν έχει γραπτές αποδείξεις για την ενοχή τους. Η εκτελούσα χρέη Προέδρου της σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, Μπλιάνα Πλάβσιτς δηλώνει ότι ο Κάρατζιτς δε θα παραδοθεί στη Χάγη και εάν κατηγορηθεί για κάτι θα δικαστεί μόνον στο Πάλε... Στο Μόσταρ, διεξάγονται οι πρώτες ελεύθερες δημοτικές εκλογές στις οποίες το μουσουλμανικό κόμμα "Δημοκρατικής Δράσης" παίρνει το 48% και το 45% το Κόμμα της "Δημοκρατικής Κροατικής Ενότητας".

Στις 7 Αυγούστου,οι Πρόεδροι της Σερβίας και της Κροατίας συναντώνται στην Αθήνα και συμφωνούν στην αμοιβαία αναγνώριση των κρατών τους. Συμφωνούν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για την ανατολική Σλαβονία, την ασφαλή επιστροφή των Σέρβων προσφύγων της Κράινας καθώς και τη διευθέτηση του θέματος των αγνοουμένων και της χερσονήσου Πρέβλακα μέσω διαπραγματεύσεων. Στις 23 Αυγούστου υπογράφεται η επίσημη συμφωνία για την αμοιβαία διπλωματική αναγνώριση Κροατίας - Νέας Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας.

Στις 14 Σεπτέμβρη διεξάγονται οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές στη Βοσνία, στις οποίες ο ΟΑΣΕ επέτρεψε στους κατηγορούμενους για εγκλήματα πολέμου στο Πάλε, Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς να ψηφίσουν. Παρά τις καταγγελίες για σωρεία παρατυπιών στα βοσνιακά και σερβοβοσνιακά εδάφη, η εκλογική διαδικασία θεωρείται "ομαλή" και ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Χαβιέ Σολάνα δηλώνει ικανοποιημένος. Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα, ο πρόεδρος των μουσουλμάνων, Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς που θα είναι ο επικεφαλής της τριμελούς συλλογικής προεδρίας, πήρε 731.024, ο Σέρβος Μομτσίλο Κράισνικ 690.130 και ο Κροάτης Κρεζιμίρ Ζούμπακ 329.891 ψήφους. Τα αποτελέσματα επικυρώθηκαν στις 29 Σεπτέμβρη από τον ΟΑΣΕ.

Στις 19 Οκτώβρη η συντακτική συνέλευση των Σερβοβόσνιων στην Μπάνια Λούκα διορίζει Πρόεδρο τον Ντράγκαν Καλίνιτς, ενώ ο Γκόικο Κλίτσκοβιτς παίρνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Στο μεταξύ, αναβάλλονται για το 1997 οι δημοτικές εκλογές στη Βοσνία. Στις 3 Οκτώβρη,Βοσνία και Ν. Γιουγκοσλαβία αποκαθιστούν πλήρως τις διπλωματικές τους σχέσεις.

Στις 9 Νοέμβρη,η Πρόεδρος των Σερβοβόσνιων, Μπλιάνα Πλάβσιτς καθαίρεσε τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς από την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και στη θέση του διορίστηκε ο στρατηγός Πέρο Κόλιτς, που δήλωσε πίστη στη συνθήκη του Ντέιτον. Ο Μλάντιτς αποφάσισε να παραιτηθεί στις 28 Νοέμβρη.Στις 24 Νοέμβρη,πραγματοποιείται στο Παρίσι η διάσκεψη για την εδραίωση της ειρήνης στη Βοσνία με τη συμμετοχή του συλλογικού προεδρείου της χώρας, των υπουργών Εξωτερικών της Βρετανίας, Γαλλίας και εκπροσώπων της ομάδας επαφής για το Βοσνιακό. Εγκρίνεται διετές σχέδιο σταθεροποίησης, που προβλέπει την παροχή βοήθειας σε αντάλλαγμα με την ολοκλήρωση της λειτουργίας των θεσμών, την επιστροφή των προσφύγων, την ελευθερία διακίνησης και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Νωρίτερα, στις 18 Νοέμβρη,το ΝΑΤΟ αποφάσισε σε σύνοδό του τη συγκρότηση σώματος 25.000 με 30.000 ανδρών που θα απαρτίσουν τη νέα ειρηνευτική "Δύναμη Σταθεροποίησης" που θα εγκατασταθεί στη Βοσνία το 1997 (συνολικά για 18 μήνες). Οι "Δυνάμεις Ταχείας Επέμβασης" αποχωρούν αθόρυβα στις 20 Δεκέμβρη, οπότε παίρνουν τη σκυτάλη οι "Δυνάμεις Σταθεροποίησης".