Ισως μία και μόνη δήλωση να είναι αρκετή, για να περιγραφούν τα όσα έγιναν για τον "εκδημοκρατισμό" και την "προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων" στην Τουρκία του 1996. Η δήλωση δεν προέρχεται από κάποιο πολιτικό πρόσωπο, αλλά από έναν αφανή νομικό - τον άνθρωπο, ο οποίος επωμίσθηκε την υπεράσπιση της χώρας στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο Μπακί Τσανγκλάρ, παραιτούμενος τον περασμένο Οκτώβριο, είπε αφοπλιστικά ότι "οι επιδόσεις της Τουρκίας καθιστούν αδύνατη την υπεράσπισή της"...

Η τουρκική πολιτεία εξακολούθησε το 1996 (και εξακολουθεί το 1997...) να χαρακτηρίζει συλλήβδην "τρομοκράτες" όλους όσοι τόλμησαν να μιλήσουν για λύση του κουρδικού ζητήματος. Ο "διαρκής εσωτερικός πόλεμος" της Αγκυρας κατά του Εργατικού Κόμματος των Κούρδων (ΡΚΚ) και άλλων κουρδικών και αριστερών οργανώσεων συνεχίσθηκε αδιαλείπτως όλη τη χρονιά.

Οι μυστικές υπηρεσίες δε θα μπορούσαν να λείψουν: Τον Ιανουάριο, "πέτυχαν" να δολοφονήσουν τον Μετέ Νεχίζι Αλτινάι, υπαρχηγό του ακροαριστερού κινήματος Επαναστατικό Απελευθερωτικό Λαϊκό Μέτωπο και άλλα έξι μέλη της οργάνωσης.

Τον Μάρτιο, το Κοινοβούλιο παρέτεινε για μία ακόμη φορά το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης, που ισχύει στη Νοτιοανατολική Τουρκία εδώ και 10 χρόνια. Παράλληλα, ο στρατός συγκέντρωσε στρατεύματα στα σύνορα με το Βόρειο Ιράκ, στη διάρκεια της γιορτής Νεουρόζ των Κούρδων, για την πρόληψη μαζικής κλίμακας επιθέσεων.

Στην Αγκυρα, ο πρωθυπουργός Μεσούτ Γιλμάζ συμμετείχε για πρώτη φορά σε δημόσια εκδήλωση για το Νεουρόζ, επιχειρώντας να προσεγγίσει τους "μετριοπαθείς". Ο εξόριστος ηγέτης του ΡΚΚ, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, απείλησε με επιθέσεις αυτοκτονίας σε τουρκικές πόλεις, αν η Αγκυρα δε δεχόταν διαπραγματεύσεις.

Ομως, ο Απρίλιος είδε τις "καθιερωμένες" εαρινές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων να συνεχίζονται. Τον ίδιο μήνα, η ...ρηξικέλευθη κίνηση του Γιλμάζ να φέρει στη Βουλή νέες ρυθμίσεις για να παυθεί το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης σε 10 κουρδικές επαρχίες συνάντησε σκληρές αντιδράσεις, από το εσωτερικό του κόμματος της Μητέρας Πατρίδας, και από τους - αόρατους ή όχι - φορείς εξουσίας του στρατιωτικού πλέγματος. Τον Μάιο, οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις εισέβαλαν μαζικά στο έδαφος του Ιράκ, σε επιχειρήσεις τους κατά των Κούρδων, με υποστήριξη αμερικανικής προέλευσης ελικοπτέρων. Υπήρξαν καταγγελίες για βομβαρδισμούς αμάχων σε κουρδικά χωριά των επαρχιών Τούντσελι και Μπινγκόλ. Η εισβολή σε ιρακινό έδαφος και οι επιχειρήσεις επανελήφθησαν τον Ιούνιο, με εκατοντάδες νεκρών και από τις δύο πλευρές. Παράλληλα, όπως είχε προειδοποιήσει ο ηγέτης του, το ΡΚΚ εξαπέλυσε βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας. Στην επαρχία Τούντσελι, μια Κούρδισσα ντυμένη έγκυος πυροδοτεί εκρηκτικά που είχε ζωσμένα στη μέση της, σκοτώνοντας 9 στρατιώτες.

Η αλλαγή προσώπων στην εξουσία κι η έλευση του Νετσμεντίν Ερμπακάν, ο οποίος προεκλογικώς είχε "μετριοπαθή" ρητορική για το Κουρδικό, δημιούργησαν ελπίδες, αλλά αυτές αποδείχθηκαν φρούδες τον Αύγουστο, όταν η πολιτική ηγεσία απέρριψε το ενδεχόμενο άμεσων συνομιλιών με τους Κούρδους αντάρτες. Ακόμα και όταν η εφημερίδα "Μιλιέτ" δημοσίευσε μια δήλωση Οτσαλάν με την οποία ζητούσε (για νιοστή φορά) έναρξη πολιτικού διαλόγου με την Αγκυρα.

Η απάντηση της τουρκικής πολιτείας στο αίτημα για διάλογο ήρθε το Σεπτέμβριο, με μαζικές επιθέσεις στρατού και αεροπορίας στο Τούντσελι και το θάνατο περισσοτέρων των 60 ανταρτών. Σε αντίποινα, υπήρξαν νέες βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας του ΡΚΚ τον Οκτώβριο κατά αστυνομικών τμημάτων στα Αδανα και τη Σεβάστεια, με εννέα νεκρούς.

Τα χτυπήματα κατά των μαχητών του ΡΚΚ ήταν η μία πλευρά της δράσης της τουρκικής κρατικής μηχανής εναντίον των Κούρδων. Ομως, το 1996 την παράσταση έκλεψαν ορισμένες υποθέσεις "πολιτικού" χαρακτήρα. Οπως η δολοφονία τον Ιανουάριο, από μέλη της Ασφάλειας (όπως εκ των υστέρων παραδέχθηκε η κυβέρνηση), με βίαια κτυπήματα στο κεφάλι, του 27χρονου δημοσιογράφου Μετίν Γκιόκτεπε, κατά τη σύλληψή του, ενώ κάλυπτε διαδήλωση στην Κωνσταντινούπολη. Η δίκη των - 48 - υπόπτων αστυνομικών δε διεξήχθη καν το 1996. Οπως η απονομή του Βραβείου Ζαχάροφ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο σύζυγο της φυλακισμένης πρώην βουλευτού Λεϊλά Ζανά (και όλως τυχαίως, κουρδογενούς...), επειδή οι δικαστικές αρχές της Αγκυρας δεν της επέτρεψαν να ταξιδέψει στο Στρασβούργο. Οπως η καταδίκη του νομπελίστα συγγραφέα Γιασάρ Κεμάλ σε φυλάκιση 20 μηνών το Φεβρουάριο (με αναστολή), λόγω "αναμόχλευσης εθνικιστικών παθών". Οπως η αποκάλυψη, σε δίκη 16 ανήλικων που συνελήφθησαν λόγω της αριστερής τους δράσης, ότι βασανίσθηκαν αγρίως κατά την κράτησή τους.

Υπήρξαν και υποθέσεις οι οποίες κέρδισαν λιγότερα φώτα, αλλά ίσως να είχαν μεγαλύτερη σημασία. Οπως η αναστολή, τον Απρίλιο, από το Δικαστήριο Κρατικής Ασφαλείας, της έκδοσης της αριστερής εφημερίδας "Εβρενσέλ" (όπου δούλευε ο Μετίν Γκιόκτεπε), μετά από δημοσίευσή της για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Οπως η καταδίκη σε 14 μήνες φυλάκιση 4 Κούρδων πρώην βουλευτών, βάσει του αντιτρομοκρατικού νόμου.

Στο τέλος του συνεδρίου του, το Κόμμα της Δημοκρατίας του Λαού, γνωστότερο ως Χαντέπ, υπέστη, εξ αφορμής της ενέργειας ενός στελέχους του να υποστείλει την τουρκική σημαία και να αναρτήσει λάβαρο του ΡΚΚ, τη σκληρότερη πολιτική δίωξη από καταβολής του: τον Ιούλιο, το Δικαστήριο Κρατικής Ασφαλείας της Αγκυρας απήγγειλε κατηγορίες εναντίον 41 μελών του, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του. Η δίκη, με την κατηγορία υποστήριξης του ΡΚΚ, και της σύστασης ένοπλης αυτονομιστικής οργάνωσης, επισύρει ποινές κάθειρξης έως και 32 ετών. Τον Οκτώβριο, οι δύο Κούρδοι οι οποίοι υπέστειλαν την τουρκική σημαία καταδικάζονται στην εσχάτη των ποινών.

Η αλγεινή εικόνα, όσον αφορά τα ανθρώπινα και τα πολιτικά δικαιώματα στην Τουρκία, ολοκληρώνεται με τα όσα συνέβησαν στις φυλακές της χώρας. Οι πολιτικοί κρατούμενοι, οι οποίοι εδώ και χρόνια ζητούν βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, παύση των βασανιστηρίων και των ανεξέλεγκτων μεταγωγών κρατουμένων, το διαχωρισμό τους από τους ποινικούς κρατούμενους, το δικαίωμα νομικής υποστήριξης κ.ά., ξεκίνησαν από τις αρχές του χρόνου μαζικές κινητοποιήσεις, οι οποίες κορυφώθηκαν στα μέσα του καλοκαιριού.

Τον Ιανουάριο, σε εξέγερση των κρατουμένων στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης, σκοτώθηκαν τρεις από αυτούς και συνελήφθησαν δεκάδες αξιωματικοί ως όμηροι. Απελευθερώθηκαν μετά την απομάκρυνση του διευθυντή και του υποδιευθυντή των φυλακών της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι είχαν κατηγορηθεί για επανειλημμένους βασανισμούς.

Το Μάιο, οι κρατούμενοι ξεκίνησαν απεργία πείνας, απαιτώντας τα στοιχειώδη. Ματαίως. Οι κυβερνήσεις, πρώτα του Γιλμάζ και κατόπιν του Ερμπακάν, τους αγνόησαν, έως ότου ο θάνατος συνολικά 12 εξ αυτών προκάλεσε διεθνή οργή. Με παρέμβαση του Ερμπακάν και "παράκαμψη" του ανένδοτου υπουργού Δικαιοσύνης Σεβκέτ Καζάν δόθηκαν κάποιες υποσχέσεις, ικανοποιήθηκαν ορισμένα μίνιμουμ αιτήματα κι η απεργία τερματίσθηκε στις 28 Ιουλίου. Λίγο καιρό αργότερα, το Σεπτέμβριο, σε εξέγερση κρατουμένων στις φυλακές υψίστης ασφαλείας του Ντιγιαρμπακίρ, 11 άνθρωποι βρήκαν το θάνατο στις φλόγες. Η αντιμετώπιση των φυλακισμένων αριστερών δεν άλλαξε, παρά τις "κορόνες" της πολιτικής ηγεσίας...