Μόνο προδιαγεγραμμένη μπορεί να χαρακτηριστεί η σημερινή εξέλιξη - κατάληξη της πολιτικής της κυβέρνησης γύρω από την ΑΕΒΑΛ. Πρόκειται για μια εκτίμηση που προκύπτει αβίαστα από την παρακολούθηση των χειρισμών και των κυβερνητικών μεθοδεύσεων πριν ακόμα από την προηγούμενη δεκαετία, αφού μια σχετικά επιγραμματική αναδρομή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι κινήσεις υπονόμευσης της επιχείρησης αγγίζουν τα όρια της απροκάλυπτης δολιοφθοράς.Η βιομηχανία ΑΕΒΑΛ, θυγατρική της ΕΤΒΑ, είναι μία από τις 4 συνολικάελληνικές βιομηχανίες στον τομέα παραγωγής λιπασμάτων και η μοναδική που χρησιμοποιούσε κατ' αποκλειστικότητα εγχώρια πρώτη ύλη, τον λιγνίτη με άμεσο αποτέλεσμα το υψηλό ποσοστό προστιθέμενης αξίας, κάτι που οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, εσκεμμένα όπως αποδείχτηκε αγνόησαν. Η μεγάλη στρατηγική σημασία του βιομηχανικού συγκροτήματος της ΑΕΒΑΛ φάνηκε την περίοδο 1973 - 1974, όταν ξέσπασε η μεγάλη ενεργειακή κρίση στη διεθνή αγορά και ενώ οι τιμές των λιπασμάτων υπερδιπλασιάστηκαν στη διεθνή και εγχώρια αγορά, η ΑΕΒΑΛ ήταν σε θέση να διαθέτει τα προϊόντα της λόγω της μη εξαρτημένης πρώτης ύλης σε χαμηλότερες τιμές από εκείνες των άλλων βιομηχανιών σε ποσοστά 10 - 15%.

Τα πρώτα σημάδια της κρίσης εμφανίστηκαν από το 1975, όταν σημειώθηκαν ραγδαίες αυξήσεις στις τιμές λιγνίτη και ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό γύρω στο 20% ετησίως. Οι επιπτώσεις για την ΑΕΒΑΛ υπήρξαν ιδιαίτερα δυσμενής έναντι των υπολοίπων εγχώριων λιπασματοβιομηχανιών και αυτό γιατί η συμμετοχή της ηλεκτρικής ενέργειας και του λιγνίτη αντιπροσωπεύει το 50% του συνολικού κόστους των προϊόντων της. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό και με την προοπτική ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ, δημιούργησε τους πρώτους προβληματισμούς για τη δυνατότητα επιβίωσης της εταιρίας μέσα στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο και με καθεστώς... "ελεύθερης αγοράς". Οι προβληματισμοί αυτοί οδήγησαν στην απόφαση για τη δημιουργία μιας σύγχρονης μονάδας Αμμωνίας δυναμικότητας 1.000 τόνων ημερησίως, η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αφού η τότε κυβέρνηση έκρινε σκόπιμο να γίνει στην Καβάλα, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη το φυσικό αέριο του Πρίνου. Για το σκοπό αυτό συστήθηκε η Εταιρία "Ελληνική Βιομηχανία Αμμωνίας ΑΕ", στην οποία συμμετείχε και η ΑΕΒΑΛ με ποσοστό 5% στο μετοχικό της κεφάλαιο, η οποία το 1981 τέθηκε σε εκκαθάριση, αφού έγινε γνωστό ότι το Φυσικό Αέριο του Πρίνου δεν επαρκεί για την κατασκευή της. Από δω και πέρα, όλα τα κατά καιρούς σχέδια εκσυγχρονισμού και βιωσιμότητας της εταιρίας ακολουθούν την ίδια ακριβώς πορεία. Χρηματοδοτούνται έναντι πολλών εκατομμυρίων δολαρίων ξένοι οίκοι για την εκπόνηση μελετών, οι μελέτες αξιολογούνται θετικά, αλλά ταυτόχρονα... πέφτουν στο κενό.

Το 1986 αποφασίστηκε από την ΕΟΚ η "απελευθέρωση της αγοράς λιπασμάτων" και - πώς άλλωστε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά - η κυβέρνηση Παπανδρέου έσπευσε να υιοθετήσει, χωρίς να παρθούν τα απαιτούμενα μέτρα διάσωσης και ανάπτυξης της εταιρίας.

Την εποχή εκείνη και προκειμένου ο νευραλγικός τομέας της λιπασματοβιομηχανίας που επηρεάζει και την αγροτική παραγωγή να επιβιώσει, κινητοποιήθηκαν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και διάφοροι κοινωνικοί φορείς της Κοζάνης, διατυπώνοντας σοβαρά και τεκμηριωμένα αιτήματα για την εφαρμογή μιας συνεπούς βιομηχανικής πολιτικής για την ανάπτυξη της Εθνικής Οικονομίας. Αντί για όλα αυτά η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την πολιτική της υπονόμευσε απροκάλυπτα το όποιο σχέδιο μακροχρόνιας εξυγίανσης της εταιρίας. Η σχετική μελέτη εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού τέθηκε το Γενάρη του 1986 στα αρμόδια υπουργεία Εθνικής Οικονομίας με υπουργό τον σημερινό πρωθυπουργό Κ. Σημίτη, Βιομηχανίας με υπουργό την νυν Βάσω Παπανδρέου και Γεωργίας με υπουργό τον Γ. Ποττάκη. Αφού πέρασε ένας χρόνος... μελέτης και παραπομπής της επένδυσης σε ομάδες αξιολογητών και συμβούλων έναντι εκατοντάδων εκατομμυρίων και ενώ μεσολάβησε και η αντικατάσταση της Β. Παπανδρέου από τον Γ. Πέτσο, ο τελευταίος στις 30 Ιούλη του 1987, ανακοίνωσε από την τηλεόραση το θετικό πόρισμα για την επένδυση αλλά και τη θετική εισήγησή του προς το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας.

Στη συνέχεια και αφού επί ενάμιση μήνα κανείς αρμόδιος στο ΥΠΕΘΟ δε δεχόταν ότι υπήρχε θετική εισήγηση του Γ. Πέτσου, στάλθηκε στον υπουργό Βιομηχανίας και στη συνέχεια στην ΑΕΒΑΛ έκθεση μιας άτυπης ομάδας εργασίας που συστήθηκε από τον τότε υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας Γ. Παπαντωνίου για να μελετήσει την επένδυση του Λιγνιταερίου. Η έκθεση αυτή μέσα από μια σειρά ανορθόδοξες παραδοχές και τεχνάσματα που υιοθετεί, τελικά προτείνει τον εκσυγχρονισμό της ΑΕΒΑΛ με χρήση πρώτης ύλης το ρώσικο φυσικό αέριο - που ακόμη δεν έχει έρθει - για παραγωγή αμμωνίας αντί για Λιγνιταέριο. Ταυτόχρονα και ενώ υποτίθεται ότι τα συναρμόδια υπουργεία τα απασχολεί η εξυγίανση της ΑΕΒΑΛ, στο υπουργείο Γεωργίας μεθοδευόταν με εντολή, όπως ισχυριζόταν τότε ο υφυπουργός Γεωργίας Πιτσιώρης, των υπουργείων Εθνικής Οικονομία και Βιομηχανίας το κλείσιμο της ΑΕΒΑΛ! Ετσι ακόμη και αν για τους "τύπους" αποφασιζόταν η επένδυση του Λιγνιταερίου, δε θα υπήρχε η ΑΕΒΑΛ, ο φορέας δηλαδή που δήθεν θα την υλοποιούσε και η όποια απόφαση θα ήταν "κενό γράμμα", όπως και έγινε.

Το καθοριστικό σε αυτή την κατεύθυνση ήταν η κοινοποίηση προς τις λιπασματοβιομηχανίες στις 15/10/87 εγγράφου του υπουργείου Γεωργίας, με το οποίο γνωστοποιούσε ότι από τις αρχές του 1988 για τον υπολογισμό του κόστους των λιπασμάτων δε θα αναγνωρίζονται στα ιδιοπαραγόμενα ενδιάμεσα προϊόντα τιμές ανώτερες των διεθνών τιμών! Η απόφαση αυτή έπληττε άμεσα μόνο την ΑΕΒΑΛ, διότι η εγχώρια παραγόμενη αμμωνία με πρώτη ύλη λιγνίτη, ενώ έχει προστιθέμενη αξία 70%, το τελικό της κόστος παραγωγής είναι σημαντικά υψηλότερο από τις διεθνής τιμές.

Εγινε φανερό ότι η απόφαση αυτή σε τίποτε δεν εξυπηρετούσε την ανάπτυξη της εγχώριας λιπασματοβιομηχανίας, αλλά "μίζες" κάποιων εισαγωγέων αμμωνίας και λιπασμάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες η κατάσταση της εταιρίας επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο. Ετσι, μετά τη μονάδα θειικού οξέως που ήταν εκτός λειτουργίας από το 1986, τον Ιούνη του 1991 τίθεται "εκτός", και το τμήμα παραγωγής Αμμωνίας και την ίδια στιγμή η εταιρεία συσσωρεύει χρέη που στο τέλος του 1993 έφταναν, χωρίς τους τόκους, τα 4 δισ. δρχ., τα οποία προέρχονται από αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και λιγνίτη.

Από το 1991 η ΑΕΒΑΛ αρχίζει να προμηθεύεται αμμωνία από το εργοστάσιο της ΕΚΟ και όταν το 1992 κλείνει και το εργοστάσιο της ΕΚΟ, στρέφεται στις εισαγωγές από τη Βουλγαρία. Αποτέλεσμα, πέρα από την ενίσχυση της εξάρτησης της χώρας, ήταν και η μείωση του προσωπικού σταδιακά στα 265 άτομα που είναι σήμερα, αλλά και της παραγωγής που έφτασε από 300 χιλιάδες τόνους τη δεκαετία του 1980 στις 130 χιλιάδες το 1993, για να ακολουθήσει ανοδική πορεία τα επόμενα χρόνια φτάνοντας το 1996 τους 190 χιλιάδες τόνους.

Η υπονόμευση αποδείχτηκε αποτελεσματική για να δώσει σήμερα τα προσχήματα στην κυβέρνηση για το ξεπούλημά της με τελικό στόχο το κλείσιμο και το άνοιγμα της αγοράς στους κάθε τύπου εισαγωγείς, αγνοώντας ακόμη και σήμερα τη μόνη βιώσιμη λύση γενικότερα για την εγχώρια λιπασματοβιομηχανία, που είναι η δημιουργία ενιαίου φορέα λιπασματοβιομηχανίας υπό τον έλεγχο του δημοσίου.