Κυριακή 20 Απρίλη 1997
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 19
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΣΤΕΛΙΟΣ ΤΑΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Το πρόσωπο του ελληνικού κινηματογράφου

Πριν από 90 χρόνια ήρθε στον κόσμο. Στην Κωνσταντινούπολη, όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, μεγάλωσε σε μια οικογένεια με άλλα δυο αγόρια και δυο κορίτσια. Ο πατέρας του, Δημήτρης, ήταν σοσιαλιστής και αυτό σημάδεψε το νεαρό Στέλιο και τα αδέλφια του, στην υπόλοιπη ζωή τους. "Το 1922 μετά την καταστροφή της Σμύρνης, όλοι οι Ελληνες που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη και τα άλλα μέρη της Τουρκίας, θέλανε να φύγουνε, διότι υπήρχε κίνδυνος από τους Τούρκους, καθώς τότε οι Εγγλέζοι και οι Γάλλοι κάνανε καλά τη δουλιά τους. Δημιούργησαν με τον Βενιζέλο μια κατάσταση τέτοια, ώστε έφεραν σε ρήξη την Ελλάδα με την Τουρκία κι αυτό γιατί τους ενδιέφεραν τα πετρέλαια της Μοσούλης. Δημιούργησαν έναν πόλεμο και πήραν τα πετρέλαια της Μοσούλης, αλλά από εκεί και πέρα δεν ήθελαν να τα χαλάσουν με την Τουρκία. Ετσι, ήμουν 14 στα 15 όταν ήρθα από την Κωνσταντινούπολη στην Ελλάδα. Μες στη μιζέρια".

Μια καινούρια ζωή θα ξεκινήσει στην Αθήνα. Ο Στέλιος εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Κηφισιά. Εκείνα τα χρόνια μόνιμη απασχόληση, όπως και στην Πόλη, ήταν ο αθλητισμός. Παράλληλα, όμως, ξεκινά και η πρώτη επαφή με την τέχνη. "Ετσι, ξαφνικά, σκέφτηκα να ζωγραφίσω. Είπα στον αδερφό μου το μικρό να σταθεί προφίλ, είχα το χαρτί, τράβηξα τρεις, τέσσερις γραμμές, ήταν όμοιος. Επειτα έκανα κι άλλα πορτρέτα, γυναίκες, παιδιά... Παράλληλα ήταν και η λογοτεχνία. Υπήρχε τότε η "Διάπλαση των παίδων" του Ξενόπουλου, που γράφανε πολλά παιδιά. Καθόμουν κι εγώ τότε και έγραφα με ένα ψευδώνυμο. Αυτό διήρκεσε 3 - 4 χρόνια".

Τα χρόνια των σπουδών

Εκείνη την εποχή πηγαίνει στη σχολή της DAG FILM των αδελφών Γαζιάδη. Οι τρεις κινηματογραφιστές είχαν έλθει από τη Γερμανία για να φτιάξουν την εταιρία τους στην Ελλάδα. "Η πρώτη εκκίνηση για τον ελληνικό κινηματογράφο ήταν οι αδελφοί Γαζιάδη. Ολα τα άλλα μέχρι τότε δεν ήταν τίποτα σοβαρό. Εκεί, όμως, έβλεπες μια σοβαρότητα. 1.200 υποψήφιοι παρουσιάστηκαν τότε. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν κι ο Ορέστης Λάσκος. Στις εξετάσεις την επιτροπή αποτελούσαν ο Ροντήρης, ο Βεάκης, τα αδέλφια Μιχάλης και Δημήτρης Γαζιάδης. Οταν έφτασε η σειρά μου με ρώτησαν πόσο χρονών είμαι. Εγώ τότε δεν είχα κλείσει τα 17. Είπα 20. Τελικά πέρασα τις εξετάσεις. Οταν άρχισαν τα μαθήματα, είχα καθηγητές ξανά τον Ροντήρη, τον Βεάκη, το σκηνοθέτη τον Γαζιάδη. Υστερα από ενάμισι, δυο χρόνια, κάναμε την πρώτη ταινία "Ερως και κύματα", όπου παίρνω μέρος με ένα μικρό ρόλο. Ακολούθησαν "Το λιμάνι των δακρύων" και "Οι απάχηδες των Αθηνών"".Αναγνωρίζοντας μια κάποια αδυναμία στην υπερβολική θεατρικότητα αυτών των ταινιών, ο Τατασόπουλος πηγαίνει στο Παρίσι για σπουδές υποκριτικής στη σχολή CINE ESSOR από το 1927 ως το 1932. Ολα αυτά τα χρόνια των σπουδών δε θα πάψει να εργάζεται για να ζήσει, έχοντας μάλιστα αποφοιτήσει ήδη το 1924 από την "Εμπορική Σχολή Γλωσσών και Εμπορίου".

"Πέρασε ένας χρόνος, όπου παρακολουθούσα τη σχολή και παράλληλα στη σοφίτα όπου έμενα, καθόμουν κι έγραφα τα σενάρια. Επειδή ήμουν αριστερός, έκανα κριτική του αστικού καθεστώτος. Το σενάριο της "Κοινωνικής Σαπίλας", το έκανα στο Παρίσι".Ο Τατασόπουλος επιστρέφει στην Αθήνα το 1931 για να γυρίσει την "Κοινωνική σαπίλα",την πρώτη του ταινία, που είναι ίσως και το πρώτο έργο πολιτικής και κοινωνικής κριτικής σε μια εποχή, όπου με το γνωστό "ιδιώνυμο", το νόμο "Περί προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος", κάθε τέτοια απόπειρα κριτικής επέφερε βαριές ποινικές κυρώσεις. Αλλωστε κι ο αδερφός του, Μιχάλης, μπαινόβγαινε στις φυλακές ήδη από το 1929 για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Τα δύσκολα χρόνια

Το 1932 ο μικρότερος αδερφός, ο Αναστάσιος, σκοτώνεται σε τροχαίο στην Πατησίων. Ο πατέρας είναι άρρωστος. Οι δυο αδερφές του, η μητέρα του κι η γιαγιά του, περιμένουν από τον Στέλιο οικονομική βοήθεια. Ο Στέλιος ξέροντας και τους κινδύνους που μπορούσαν να προκληθούν λόγω της πολιτικής θέσης της ταινίας του, φεύγει ξανά στο Παρίσι, όπου θα συνεχίσει να εργάζεται σπουδάζοντας για μια ακόμη τριετία σαν σκηνοθέτης στην ίδια σχολή. Στον κινηματογράφο έχει προστεθεί τώρα και ο ήχος και ο Τατασόπουλος παρακολουθεί παράλληλα και μαθήματα φωτογραφίας, παραγωγής, έως και μακιγιάζ. Θα παραμείνει στη Γαλλία ασκώντας το επάγγελμα του βοηθού σκηνοθέτη μέχρι την αρχή του Β παγκοσμίου πολέμου. Το 1939 επιστρέφει στην Αθήνα, όπου θα δουλέψει έως το 1953 σαν λογιστής στον Κτηματικό Οργανισμό για την επιβίωση ολόκληρης της οικογένειας. Ο πατέρας του θα πεθάνει μέσα στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, το 1942, χρονιά που ο Στέλιος παντρεύεται την Σμαράγδα Μάινα. Το 1944, στα Δεκεμβριανά, εκτελείται κι ο μεγάλος του αδερφός ύστερα από χρόνια φυλακίσεων και διωγμών. Μέσα στην Κατοχή δε γυρίζονται ταινίες, αλλά το 1943 ο Τατασόπουλος ιδρύει το Σωματείο Καλλιτεχνών Κινηματογράφου μαζί με τον Δημήτρη Χριστοδούλου, τον Γιώργο Φούντα, τον Μιχάλη Νικολινάκο, όπου παραδίδονται μαθήματα κινηματογράφου και υποκριτικής.

"Σε ένα από αυτά τα μαθήματα μάλιστα, μετά την απελευθέρωση, πλακώσαν οι ασφαλίτες και μας πήγανε όλους στο τμήμα. Ηταν κι ο Φούντας εκεί κι όταν μάς αφήσανε, έγινε ένα επεισόδιο με κάποια μέλη της οργάνωσης Χ. Πήρε το μέρος κάποιου άλλου και πέσαν απάνω του με γροθιές και κλοτσιές. Ηδη κυβερνούσε στην Ελλάδα το παρακράτος".Και στους τελευταίους αγώνες της Αντίστασης στην Αθήνα, θα γυρίσει τα πρώτα επίκαιρα της απελευθέρωσης,που θα προβληθούν στους κινηματογράφους αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αυτά τα υλικά, που περιλαμβάνουν μια μάχη του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς κοντά στην Ελευσίνα και την εκπαίδευση ενός λόχου νεαρών Ελασιτών, έχουν δυστυχώς χαθεί. Η συνέχεια είναι γνωστή. Εμφύλιος, ήττα, χρόνια φόβου και διωγμών για τη μισή Ελλάδα.

Τα χρόνια στον κινηματογράφο

Το 1951 ο Στέλιος Τατασόπουλος ιδρύει το Συνεταιρισμό Παραγωγής Ταινιών και ξεκινά να γυρίζει ταινίες μπαίνοντας για τα καλά πια στη σκηνοθεσία του κινηματογράφου. Πρώτη ταινία η "Μαύρη γη" που γυρίστηκε με τη συνεργασία του Νίκου Σφυρόερα στο σενάριο και με την εθελοντική δουλιά μερικών φίλων, τεχνικών και ηθοποιών. Η ταινία μέσα από μια ερωτική ιστορία περιγράφει τις σκληρές συνθήκες στα σμυριγδωρυχεία της Νάξου. Το κοινωνικό θέμα της, τα γυρίσματα στους φυσικούς χώρους και η συμμετοχή όλων των κατοίκων του χωριού και των σμυριδωρύχων, φέρνουν την ταινία σε μια τροχιά παράλληλη με το ρεύμα του Ιταλικού Νεορεαλισμού, όπου παρεμφερείς προβληματισμοί και συνθήκες παραγωγής δημιουργούν τελικά και κοινή κινηματογραφική άποψη και αισθητική. Ετσι, όπως και η "Κοινωνική σαπίλα", η "Μαύρη γη" κατέχει τη δική της ξεχωριστή θέση στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.

Ομως, οι εμπορικές απαιτήσεις της εποχής δεν ευνοούν τέτοια καλλιτεχνική τόλμη. Ο Συνεταιρισμός θα διαλυθεί και ο Τατασόπουλος θα στραφεί σε άλλα είδη, που θα του επιτρέψουν να επιβιώσει επαγγελματικά, χωρίς όμως ποτέ να εγκαταλείψει την κατευθυντήρια αρχή του και τις πεποιθήσεις του, που ακολουθούν το έργο του και στις υπόλοιπες, κοντά τριάντα ταινίες που γύρισε στα επόμενα χρόνια. Ηθογραφίες, κοινωνικά δράματα και κωμωδίες, που, ειδικά οι τελευταίες σημείωσαν μεγάλη επιτυχία με το κωμικό ντουέτο που δημιούργησε στην παράδοση των ταινιών Χονδρού - Λιγνού, Αμποτ και Κοστέλο, με βασικό πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Φραγκίσκο Μανέλλη, και αποτέλεσαν κάτι ξεχωριστό στην ελληνική κωμωδία. Ταινίες, που στο σύνολό τους από την πρώτη, την "Κοινωνική σαπίλα", μέχρι την τελευταία, μια κωμωδία με τίτλο "Αν ήμουν πλούσιος", κλείνουν μέσα τους μια ολόκληρη εποχή του ελληνικού κινηματογράφου σε όλο του το εύρος: Από την πρωτοπορία και την κοινωνική καταγγελία και αμφισβήτηση μέχρι τα είδη του εμπορικού σινεμά της "χρυσής εποχής" των κινηματογραφικών στούντιο και χρυσοφόρας φλέβας ακόμη και σήμερα για τα τηλεοπτικά κανάλια. "Σήμερα",λέει ο Στέλιος Τατασόπουλος, "δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε παλιό και νέο κινηματογράφο. Μόνο ανάμεσα σε καλές και κακές ταινίες. Μπορεί μια ταινία να φαίνεται νέα, όμως πολλές φορές κάθε άλλο παρά κινηματογράφος είναι. Πρέπει όμως να υπάρχει σενάριο, θέματα ζωντανά που να ενδιαφέρουν τον κόσμο. Κάθε στιγμή αντιμετωπίζουμε καταστάσεις κοινωνικές πολύ άσχημες. Πρέπει να μιλήσουμε για την κοινωνία, να καλυτερέψουμε τη ζωή των ανθρώπων".

Α. Μ.


Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ