Μια πληθωρική καλλιτεχνική - αγωνιστική μορφή, μια δυνατή, γεμάτη πάθος, φωνή, μια εξαιρετική ανδρική φυσιογνωμία θα κυριαρχήσει στη μικρή οθόνη αύριο Δευτέρα και μεθαύριο Τρίτη στις 18.20 στην ΕΤ - 1. Ο κάτοχος της μορφής και φωνής δεν είναι άλλος από τον Τζαβάλα Καρούζο, τον ποιητή - ηθοποιό, που με το ήθος του, το ύφος του και το καλλιτεχνικό ανάστημά του παραμένει αλησμόνητος αλλά και ταυτόχρονα άγνωστος στο ευρύ κοινό. Ευκαιρία είναι, λοιπόν, εκείνοι που τον γνώρισαν να ξαναθυμηθούν την παρουσία του, και οι άλλοι οι νεότεροι, να μάθουν για τη ζωή του Τζ. Καρούζου. Ζωή, που ακολούθησε ένα δρόμο παράλληλο της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, ζωή γεμάτη προσφορά στο θέατρο και στα κοινά. O Τζ. Κ. υπήρξε στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του και πρωτοπόρος στην παρουσίαση ποιοτικού θεάτρου στην επαρχία, έκανε γνωστούς με τις υπέροχες παραστάσεις του, σημαντικούς Ελληνες και ξένους σύγχρονούς του θεατρικούς συγγραφείς. Η θεατρική του δραστηριότητα είναι συνυφασμένη με τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες στον τόπο μας, καθώς ο Καρούζος ακόμη και στις δυσκολότερες στιγμές, εξόριστος στην Ικαρία, στη Μακρόνησο και στον Αϊ - Στράτη δεν έπαψε να υπηρετεί πιστά την τέχνη του, στην οποία είχε αφιερώσει τη ζωή του. Ξεδιπλώνεται έτσι μια άγνωστη σελίδα του νέου ελληνικού θεάτρου: του θεάτρου της εξορίας.

Ο Τζαβάλας Καρούζος γεννήθηκε στη Λευκάδα στις 8.9.1904 και τέλειωσε το Γυμνάσιο στο νησί του. Από τα μαθητικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και άρχισε να γράφει σε διάφορα περιοδικά της εποχής. Στην Αθήνα ήρθε μόλις τέλειωσε το σχολείο και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου, καθώς και στη Δραματική του Εθνικού Ωδείου. Η πρώτη του εμφάνιση στο Θέατρο ήταν το 1924 κοντά στον μεγάλο Αιμίλιο Βεάκη. Πλούσια ήταν η καριέρα του, και περιλάμβανε όλα τα είδη θεάτρου. Επαιξε νεοελληνικό και κυρίως κλασικό θέατρο. Εκεί, όμως που διακρίθηκε, ήταν στο δράμα. Ο Καρούζος δεν ήταν μόνο ένας εξαίρετος ηθοποιός, ήταν επίσης ένας φλογερός και ακούραστος αγωνιστής, ένας οραματιστής, που ήθελε κι αυτός όπως τόσοι και τόσοι, τον κόσμο να αλλάξει. Να τον κάνει ωραιότερο, σωστότερο, δικαιότερο. Στα 1948 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στο Μακρονήσι και στον Αϊ - Στράτη. Ως το θάνατο, που ήρθε και τον πήρε στις 3 του Γενάρη του 1968, στο Παρίσι, ο Τζαβάλας Καρούζος υπήρξε ένας αδειούχος εξόριστος.Την πρώτη κιόλας μέρα του απριλιάτικου πραξικοπήματος του 1967, στις 8.30 το πρωί, πάλι τον έπιασαν και τον έστειλαν εξορία στη Γυάρο. Τρεις μήνες αργότερα τον απέλυσαν. Ο Τζαβάλας ήταν βαριά άρρωστος. Δε θέλανε να πεθάνει στα χέρια τους, στα "καθαρά" τους χέρια! Ηθελαν να αποποιηθούν την ευθύνη. Τα δυο χρόνια που του μένανε να ζήσει, ο μεγάλος ηθοποιός και φλογερός αγωνιστής, άρρωστος πάντα, δεν άφησε το χρόνο να πάει χαμένος. Αγωνίστηκε με όλη του τη δύναμη στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στη Στοκχόλμη, αγωνίστηκε με όλες του τις δυνάμεις καταγγέλλοντας μέσα από Διεθνείς Οργανισμούς την εφιαλτική δικτατορία που έκανε τη χώρα του να στενάζει. Να μην ξεχνάμε ότι ο ηθοποιός - αγωνιστής βρίσκεται στις τάξεις του λαϊκού κινήματος από το 1930. Οσοι τον θυμούνται, έχουν να λένε, για την αισιοδοξία που τον χαρακτήριζε, το πάθος του, τη δύναμή του, την ερμηνευτική του ικανότητα, τις πολλές και σπάνιες αρετές του. Οσοι δεν είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, ας μη χάσουν αυτά τα δυο ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν αύριο και μεθαύριο, για να "συναντηθούν", έστω και καθυστερημένα με τον φλογερό αγωνιστή και εξαίρετο ηθοποιό, και μέσα από τις αναμνήσεις του Λυκούργου Καλλέργη, της Μαλαίνας Ανουσάκη και της Αλέκας Παϊζη, να μάθουν όλα όσα δεν έτυχε μέχρι τώρα να ακούσουν. Τα κείμενα έγραψε η κόρη του, η Δέσποινα Καρούζου. Αφήγηση: Βασίλης Κολοβός. Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Βαρδαρός. Διεύθυνση φωτογραφίας: Προκόπης Δάφνος.