Η αμηχανία του πρωθυπουργού και του αρχηγού της ΝΔ ήταν τελικά τόσο έκδηλη προχτές στη Βουλή, που απογοήτευσε σφόδρα εκείνους, οι οποίοι είχαν βιαστεί να κάνουν λόγο για τη μελλούμενη "μονομαχία", που θα θύμιζε "παλιές" εποχές. Αν και μίλαγαν πάνω από μία ώρα ο καθένας, κανείς τους δεν κατάφερε να προσδιορίσει, με κάποια σχετική σαφήνεια, ουσιώδεις διαφορές στην αντίληψή τους για τα ζητήματα της οικονομίας και της οικονομικής πολιτικής. Δε θα μπορούσαν άλλωστε να το κάνουν, αφού και τυπικά και ουσιαστικά αποτελούν οργανοπαίχτες της ίδιας μπάντας και εκείνο που τους ενδιαφέρει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι να παρακολουθούν ευλαβικά τις παρτιτούρες και να εκτελούν με ακρίβεια τις εντολές τού, εκ των Βρυξελλών, μαέστρου. Ο προσδιορισμός του στόχου, όπως φάνηκε και από τη συζήτηση στη Βουλή, είναι και για τους δύο αδιαμφισβήτητος, απαλλαγμένος ακόμα και από ελάχιστες αποχρώσεις: Η ΟΝΕ και η "ευρωπαϊκή ενοποίηση", όπως έχει σχεδιαστεί από τις πολυεθνικές και τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Οι προσεγγίσεις σχεδόν πανομοιότυπες: Ο μπούσουλας του προγράμματος "σύγκλισης", η επίδειξη προσαρμοστικότητας στις κατευθύνσεις της Κομισιόν και πώς αυτά δένονται με το θέμα της "ανταγωνιστικότητας" της ελληνικής οικονομίας. Ταυτόσημες και οι επιλογές για την επίτευξη των παραπάνω στόχων: Αγώνας δρόμου για την αλλαγή της όψης που παρουσιάζουν οι διάφοροι δείκτες, παραπέρα απελευθέρωση των αγορών και ιδιωτικοποιήσεις, υφαρπαγή των καταχτήσεων των εργαζομένων και πισωγύρισμα σε εργασιακές σχέσεις, που θυμίζουν εποχές άλλων αιώνων, διεύρυνση των παροχών και των προϋποθέσεων που απαιτεί το ντόπιο κεφάλαιο, ώστε ν' αντεπεξέλθει στην πολιτική της ασύδοτης επέλασης και της υποταγής στις πολυεθνικές. Αλλωστε, στα καλά λόγια του αρχηγού της ΝΔ ότι το ΠΑΣΟΚ υποστηρίζει πλέον τις θέσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το μόνο που είχε να αντιτείνει ο Κ. Σημίτης ήταν το περιβόητο "υπάρχει διαφορά στο μείγμα της πολιτικής που ακολουθούμε". Από εκεί και πέρα οι... διαφορές για το πόσο αντικειμενικά απεικονίζει την πραγματικότητα ο τάδε ή ο δείνα οικονομικός δείκτης, πόσο πιο γρήγορα εκποιεί ο ένας ή ο άλλος δικομματικός πόλος την κρατική δημόσια περιουσία, πόσα εκατοστά της μονάδας θα ήταν πιο κάτω ο πληθωρισμός, αν στον γκισέ του διαχειριστή ήταν ο "αντίπαλος", θυμίζουν περισσότερο ψιλικατζίδικο, αν όχι καλοκαιρινή επιθεώρηση της κακιάς ώρας.

Τρεις ώρες μιλούσαν για να συμφωνούν και στην πραγματικότητα να ανταλλάσσουν εύσημα. Τρεις ώρες για να συνομολογήσουν με τον πιο επίσημο τρόπο πως, αν υπάρχει ένας τομέας να ανταγωνιστούν, αυτός είναι η μεγαλύτερη - γρηγορότερη - ποιοτικότερη αποτελεσματικότητα για την υφαρπαγή των λαϊκών δικαιωμάτων και την εκπλήρωση του οράματος για μια κοινωνία, στα πλαίσια της οποίας ο κάθε εργαζόμενος θα έχει να ελπίζει από τη φιλανθρωπία, την ευεργεσία και την ευσπλαχνία του κεφαλαίου, για να μην περιθωριοποιείται και να μη ρίχνεται στον κοινωνικό Καιάδα. Από αυτή την άποψη, τα δέκα δευτερόλεπτα που χρειάστηκαν στη δευτερολογία τους ο Κ. Σημίτης και ο Κ. Καραμανλής, για να ξαναπιπιλίσει ο πρώτος την καραμέλα τι παρέλαβε το ΠΑΣΟΚ το 1981 και να τον... καταγγείλει ο δεύτερος πως με τη σπόντα του απέδειξε ότι δε βάζει μυαλό και πως είναι παιδί της 3ης του Σεπτέμβρη, θύμιζαν περισσότερο προετοιμασμένες ατάκες, για να ζεσταθεί το ακροατήριο και να 'χουν οι εφημερίδες θέμα.

Και οι τοποθετήσεις των αρχηγών του ΣΥΝ και του ΔΗΚΚΙ; Αναμφίβολα επέδειξαν συνέπεια. Ο πρώτος, στην αγωνία που διακατέχει το κόμμα του για "προσαρμογές, ουσιαστική σύγκλιση και κοινωνική συνοχή, για να μπορέσει η Ελλάδα να είναι μέσα στις εξελίξεις και μαζί με τις άλλες χώρες της Ευρώπης", ενώ δεν παρέλειψε να ξαναπροβάλει την εντελώς αποπροσανατολιστική άποψη περί "στρατηγικής διαπραγμάτευσης, ενόψει της αναθεώρησης της Συνθήκης του Μάαστριχτ". Ο Δ. Τσοβόλας άσκησε, βέβαια, κριτική στην κυβερνητική πολιτική, παράλληλα όμως όχι μόνο δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το κρίσιμο όριο για τη διατύπωση διαφορετικών προτάσεων, αλλά περισσότερο ίσως από ό,τι άλλες φορές από την ομιλία του προέκυψε ένας σαφής εξωραϊσμός της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της πορείας προς την ΟΝΕ. Συμπληρώνεται έτσι το καταθλιπτικό, για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων της χώρας, σκηνικό της συναίνεσης και της σύμπνοιας προς στόχους που όχι μόνο δεν έχουν τίποτα κοινό με τα συμφέροντα των εργαζομένων, αλλά αμφισβητούν ανοιχτά και τις όποιες καταχτήσεις διατηρούνται ακόμα.

Εκεί θέλουν να σπρώξουν τα πράγματα οι φανεροί και κρυφοί θιασώτες της "νέας τάξης" στον τομέα της οικονομίας και των παραγωγικών σχέσεων. Να επιβάλουν στους εργαζόμενους την αντίληψη ότι η υπόθεση των καπιταλιστικών κερδών που προσλαμβάνουν αστρονομικές διαστάσεις είναι κάτι που δεν τους αφορά στο παραμικρό. Επιπλέον, ότι παρά τις όλο και μεγαλύτερες δυνατότητες που δημιουργούνται από τη δική τους εργασία για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου τους, αυτοί, σαν της γης τους κολασμένους άλλων εποχών, υποχρεούνται να περιορίζουν τις ανάγκες τους, να υποβαθμίζουν τη ζωή τους. Από αυτή την άποψη ιδιαίτερης σημασίας και επικαιρότητας είναι η επισήμανση της ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος ότι ή ψεύδεται ασύστολα ή... τρέφει (και καλλιεργεί) αυταπάτες όποιος προβάλλει την ιδέα πως είναι δυνατόν ταυτόχρονα να ικανοποιούνται και συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου και να εφαρμόζεται μια κοινωνική πολιτική. Πως μπορεί συγχρόνως και τα υπερκέρδη να αυξάνονται όπως ορέγονται οι μεγαλοεπιχειρηματίες και να διασφαλίζονται τα εισοδήματα των εργαζομένων. Ας τελειώνουμε, σε τελευταία ανάλυση, μ' αυτά τα παραμύθια. Οι αναλογίες στο "μείγμα της πολιτικής" δεν είναι, ούτε μπορεί να αποτελεί άλοθι για εκείνους που αδιάντροπα παίζουν το ρόλο υπάλληλου του μεγάλου κεφαλαίου να πατάνε και στη βάρκα της εξυπηρέτησης των λαϊκών και πραγματικά εθνικά συμφερόντων.